समाज लघुवित्तले प्रस्ताव गर्‍यो लाभांश, बोनस शेयर कति ?

काठमाडौं । समाज लघुवित्त वित्तीय संस्था लिमिटेडले आर्थिक वर्ष २०७८/७९ सम्मको सञ्चिति मुनाफाबाट शेयरधनीलाई लाभांश वितरण गर्ने प्रस्ताव गरेको छ । कम्पनीले हाल कायम चुक्ता पूँजीको १४ दशमलव २५ प्रतिशत बोनस शेयर र कर प्रयोजनको लागि शून्य दशमलव ७५ प्रतिशत नगद लाभांश वितरण गर्ने प्रस्ताव गरेको हो । यो प्रस्ताव नेपाल राष्ट्र बैंकबाट स्वीकृति पाएपछि र कम्पनीको आगामी साधारण सभाबाट पारित भएपछि शेयरधनीले पाउनेछन् । कम्पनीले पहिलो पटक शेयरधनीलाई लाभांश वितरण गर्न लागेको हो । हाल कम्पनीको शेयर कारोबार रोक्का रहेको छ । कम्पनीको शेयर २०७७ असोज ८ गते देखि रोक्का रहेको छ । आईपीओ सूचीकृत भएकै दिनदेखि कम्पनीको शेयर कारोबार रोक्का भएकोे थियो । यस समाज लघुवित्त र स्वस्तिक लघुवित्तसँग मर्जरमा जाने प्रारम्भिक सम्झौता भएसँगै कारोबार रोक्का भएको हो । लामो समयदेखि यी दुवै लघुवित्तबीचको मर्जर टुंगोमा लाग्ने सकेको थिएन । गत जेठमा भने दुवै लघुवित्तबीचको मर्जर प्रक्रिया तोडिएको छ । कम्पनीको शेयर कारोबार फुकुवाका लागि नियामक नेपाल धितोपत्र बोर्ड (सेबोन), नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से), सिडिएस एण्ड क्लियरिङ्ग लिमिटेड र शेयर रजिष्ट्रारमा जेठ ३२ गते पत्र पठाइएको जानकारी दिएको छ । शेयर कारोबार फुकुवाका लागि पत्र पठाइसकेकाले असारभित्रै कारोबार शुरु हुन सक्ने कम्पनीको अनुमान छ । हेर्नुस् सूचना

पूर्ण विवरण

सम्बन्धित सामग्री

३० कम्पनीको बोनस शेयर सूचीकृत, कुनको कति ?

काठमाडौं । गत आर्थिक वर्ष २०७९/८० सम्मको मुनाफाबाट लाभांश दिएकामध्ये ३० कम्पनीको बोनस सेयर मात्रै नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से)मा सूचीकृत भएको छ । लाभांश घोषणा गरेका १०० भन्दा बढी कम्पनीमध्ये हालसम्म (आइतवारसम्म) एक तिहाइभन्दा कमको मात्रै बोनस सेयर मात्रै नेप्सेमा सूचीकृत भएको हो । अधिकांश कम्पनीले साधारण सभाबाट लाभांश पारित गरे पनि अहिले सूचीकरणको प्रक्रियामै छन् । ती कम्पनीको कुल १४ करोड १७ लाख २४ हजार ८०४ दशमलव ४७ कित्ता बोनस शेयर सूचीकृत भएको हो । यी कम्पनीमध्ये सबैभन्दा बढी एनआईसी एशिया बैंकको ३ करोड ३५ लाखभन्दा बढी कित्ता शेयर सूचीकृत भएको छ । कम्पनीको बोनस शेयर र कित्ता स्रोत : नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) ।

Aarthik Abhiyan फाल्गुन २०८०

३० कम्पनीको बोनस शेयर सूचीकृत, कुनको कति ?

काठमाडौं । गत आर्थिक वर्ष २०७९/८० सम्मको मुनाफाबाट लाभांश दिएकामध्ये ३० कम्पनीको बोनस सेयर मात्रै नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से)मा सूचीकृत भएको छ । लाभांश घोषणा गरेका १०० भन्दा बढी कम्पनीमध्ये हालसम्म (आइतवारसम्म) एक तिहाइभन्दा कमको मात्रै बोनस सेयर मात्रै नेप्सेमा सूचीकृत भएको हो । अधिकांश कम्पनीले साधारण सभाबाट लाभांश पारित गरे पनि अहिले सूचीकरणको प्रक्रियामै छन् । ती कम्पनीको कुल १४ करोड १७ लाख २४ हजार ८०४ दशमलव ४७ कित्ता बोनस शेयर सूचीकृत भएको हो । यी कम्पनीमध्ये सबैभन्दा बढी एनआईसी एशिया बैंकको ३ करोड ३५ लाखभन्दा बढी कित्ता शेयर सूचीकृत भएको छ । कम्पनीको बोनस शेयर र कित्ता स्रोत : नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) ।

Aarthik Abhiyan फाल्गुन २०८०

तीन कम्पनीको बोनस शेयर सूचीकृत, कुनको कति ?

काठमाडौं । नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से)मा तीन कम्पनीको ५५ लाख ९५ हजार ३९१ कित्ता बोनस शेयर बिहीवार (आज) सूचीकृत भएको छ । हिमालयन एभरेष्ट इन्स्योरेन्स, जीवन विकास लघुवित्त र युनाइटेड अजोड इन्स्योरेन्सको उक्त बोनस शेयर सूचीकृत भएको हो । यी कम्पनीका सम्बन्धित शेयरधनीले हितग्राही खातामा शेयर आएपछि कारोबार गर्न सक्नेछन् । हिमालयन एभरेष्ट इन्स्योरेन्सको १९ लाख ८६ हजार २२४ कित्ता बोनस शेयर सूचीकृत भएको छ । यस कम्पनीले माघ २५ गते सम्पन्न वार्षिक साधारण सभाबाट पारित ८ दशमलव ६३ प्रतिशत बोनस शेयर सूचीकृत गराएको हो । सो सभाले करसहित ६ दशमलव ३७ प्रतिशत नगद लाभांश पनि वितरण गर्ने प्रस्ताव पारित गरेको थियो । जीवन विकास लघुवित्तको १६ लाख ५४ हजार ८४७ कित्ता बोनस शेयर सूचीकृत भएको हो । कम्पनीले पुस २९ गते सम्पन्न वार्षिक साधारण सभाबाट पारित १४ प्रतिशत बोनस शेयर सूचीकृत गराएको हो । सो सभाले कर प्रयोजनको लागि शून्य दशमलव ७३६९ प्रतिशत नगद लाभांश वितरण गरेको थियो । युनाइटेड अजोड इन्स्योरेन्सको १९ लाख ५४ हजार ३२० कित्ता बोनस शेयर सूचीकृत भएको हो । कम्पनीले फागुन ६ गते सम्पन्न वार्षिक साधारण सभाबाट पारित १० दशमलव २६१२ प्रतिशत बोनस शेयर सूचीकृत गराएको हो । सो सभाले कर प्रयोजनको लागि शून्य दशमलव ५४०१ प्रतिशत नगद लाभांश वितरण गर्ने प्रस्ताव पारित गरेको थियो ।

Aarthik Abhiyan माघ २०८०

स्वावलम्बन लघुवित्तको लाभांश घोषणा, बोनस शेयर कति ?

काठमाडौं । स्वावलम्बन लघुवित्त वित्तीय संस्था लिमिटेडले गत आर्थिक वर्ष (आव) २०७९/८० सम्मको मुनाफाबाट लाभांश वितरण गर्ने घोषणा गरेको छ । कम्पनीको मंगलबार बसेको सञ्चालक समितिको बैठकले उक्त आर्थिक वर्षको वितरणयोग्य मुनाफाबाट हाल कायम चुक्ता पूँजी १ अर्ब २९ करोड ४ लाख ९५ हजार ५०० रुपैयाँको कुल १३ दशमलव ०१ प्रतिशत लाभांश वितरण गर्ने घोषणा गरेको हो । कुल लाभांशमध्ये १२ दशमलव ३५९९ प्रतिशत बोनस शेयर र कर प्रयोजनको लागि शून्य दशमलव ६५०५ प्रतिशत नगद लाभांश कर प्रयोजनको लागि रहेको छ । प्रस्तावित लाभांश नेपाल राष्ट्र बैंकको स्वीकृतिपछि आगामी वार्षिक साधारणसभाबाट अनुमोदन गरी शेयरधनीहरूलाई वितरण गरिने कम्पनीले जनाएको छ । अघिल्लो आर्थिक वर्षको मुनाफाबाट कम्पनीले आफ्ना शेयरधनीलाई १५ प्रतिशत बोनस शेयर र ६ दशमलव ०५ प्रतिशत नगद लाभांश वितरण गरेको थियो । यस आधारमा कम्पनीको लाभांशदर अघिल्लो आवको तुलनामा गत आवमा घटेको छ ।

Aarthik Abhiyan आश्विन २०८०

आरएसडिसी लघुवित्तले प्रस्ताव गर्‍यो लाभांश, बोनस शेयर कति ?

काठमाडौं । आरएसडिसी लघुवित्त वित्तीय संस्था लिमिटेडले गत आर्थिक वर्ष ०७९/८० को लाभांश प्रस्ताव गरेको छ । असोज १९ गते बसेको कम्पनीको सञ्चालक समितिको बैठकले गत आर्थिक वर्षको मुनाफाबाट हाल कायम चुक्ता पूँजीको आधारमा कुल ९ दशमलव शून्य ५३ प्रतिशत प्रतिशत लाभांश वितरण गर्ने प्रस्ताव गरेको हो । कुल लाभांशमध्ये ८ दशमलव ६० प्रतिशत बोनस शेयर र कर प्रयोजनका लागि शून्य दशमलव ४५२६ प्रतिशत नगद लाभांश रहेको छ । प्रस्तावित लाभांश नेपाल राष्ट्र बैंकको स्वीकृतिपछि कम्पनीको आगामी साधारण सभाले पारित गरेपछि वितरण हुनेछ । कम्पनीले गत वर्षको तुलनामा कम लाभांश वितरण गर्न लागेको हो । गत वर्ष कम्पनीले ८ प्रतिशत बोनस शेयर र कर प्रयोजन समेतका लागि ३ प्रतिशत नगद लाभांश वितरण गरेको थियो ।

Aarthik Abhiyan भाद्र २०८०

रिलायन्स फाइनान्सले प्रस्ताव गर्‍यो लाभांश, बोनस शेयर कति ?

काठमाडौं । रिलायन्स फाइनान्स लिमिटेडले आर्थिक वर्ष २०७८/७९ सम्मको सञ्चित मुनाफाबाट शेयरधनीलाई लाभांश वितरणसम्बन्धी प्रस्ताव गरेको छ । कम्पनीले ६ दशमलव ५० प्रतिशत बोनस शेयर र कर प्रयोजनको लागि शून्य दशमलव ३४ प्रतिशत नगद लाभांश वितरण गर्ने प्रस्ताव गरेको हो । यो प्रस्ताव नेपाल राष्ट्र बैंकको स्वीकृति र कम्पनीको आगामी साधारण सभाबाट पारित भएपछि शेयरधनीले पाउनेछन् । कम्पनीको जेठ २६ गते बसेको सञ्चालक समिति बैठकले उक्त लाभांश वितरण गर्ने प्रस्ताव गरेको हो । अघिल्लो वर्ष भने कम्पनीले १५ प्रतिशत बोनस शेयर र शून्य दशमलव ७९ प्रतिशत नगद लाभांश कर प्रयोजनको लागि वितरण गरेको थियो । यस आधारमा कम्पनीको लाभांशदर घटेको छ ।

Aarthik Abhiyan बैशाख २०८०

नेशनल माइक्रोफाइनान्सको लाभांश संशोधन,कति दिदैछ बोनस शेयर ?

काठमाडौं । नेशनल माइक्रोफाइनान्स लघुवित्त वित्तीय संस्था लिमिटेडले गत आर्थिक वर्षको नाफाबाट प्रस्ताव गरेको लाभांश संशोधन गरेको छ । यसअघि प्रस्ताव गरिएको ३८ दशमलव ५५ प्रतिशत बोनस शेयर संशोधन गरेको हो । नेपाल राष्ट्र बैंकको निर्देशन बमोजिम लाभांश संशोधन गरिएको कम्पनीले जनाएको छ । अब यसले शेयरधनीलाई हाल कायम चुक्ता पूँजी रू. ५८ करोड ६६ लाख बराबरकोे ३४ दशमलव ४५ प्रतिशत बोनस शेयर दिने निर्णय गरेको हो । उक्त लाभांश राष्ट्र बैंक र कम्पनीकोे आगामी वार्षिक साधारण सभाबाट पारित भएपछि शेयरधनीले पाउनेछन् ।

Aarthik Abhiyan माघ २०७९

प्रभु बैंकद्धारा लाभांश घोषणा, बोनस शेयर कति ?

काठमाडौं, मंसिर २ । प्रभु बैंक लिमिटेडले २०७८/७९ सम्मको सञ्चित मुनाफाबाट शेयरधनीलाई लाभांश वितरण गर्ने प्रस्ताव गरेको छ । कम्पनीले हाल कायम चुक्ता पूँजीको ६ दशमलव ५० प्रतिशत बोनस शेयर र १ दशमलव ५० प्रतिशत नगद लाभांश कर प्रयोजनको लागि वितरण गर्ने प्रस्ताव गरेको हो । यो प्रस्ताव नेपाल राष्ट्रबैंकबाट स्वीकृती पाएपछि र कम्पनीको आगामी […]

Reporters Nepal कार्तिक २०७९

बोनस शेयर : शून्य लाभांश

‘बोनस कति दिन्छ’, ‘बोनस कहिले दिन्छ’, ‘अब किन्दा बोनस पाइन्छ कि पाइँदैन’ शेयरबजारमा सर्वाधिक सोधिने प्रश्न नै यही हो भन्दा अत्युक्ति हुँदैन । शेयरबजारको समाचार लेख्ने पत्रिकाले सम्भवतः सबैभन्दा बढी लेख्ने शब्द र समाचार नै बोनस हो । कम्पनीले घोषणा गरेको लाभांशको समाचार लेख्दा ‘बोनस कति’ र साधारणसभाको समाचार लेख्दा ‘बोनस शेयर मुख्य प्रस्ताव’, र ‘बोनस शेयर पारित गर्न’ भन्ने फुर्को पनि सबैले झुन्ड्याएकै हुन्छन् । साधारणसभा सकिएको समाचारमा पनि ‘बोनस शेयर पारित’ भन्ने नै झुन्डिएको हुन्छ । साधारणसभाको मुख्य प्रस्ताव वार्षिक प्रतिवेदन हुन्छ । वार्षिक प्रतिवेदन पारित नभएसम्म अन्य प्रस्तावमाथि छलफलै हुँदैन । हरेक वर्ष साधारणसभाको प्रस्तावमा लाभांश (नगद वा बोनस) नहुन पनि सक्छ तर, वार्षिक प्रतिवेदन सधैं हुन्छ । बजार सञ्चालक नेपाल स्टक एक्सचेन्ज लिमिटेड (नेप्से) ले समेत कम्पनीले घोषणा गरेको लाभांशको सूचना बेवसाइटमार्फत सार्वजनिक गर्दा पनि ‘बोनस र क्यास डिभिडेन्ट’ भनेर छुट्ट्याउने गरेको छ । यसलाई एकमुष्ट रूपमा ‘डिभिडेन्ट डिक्लेरशन’ मात्र भने पुग्नेमा ‘बोनस र क्यास डिभिडेन्ट’ छुट्ट्याउनुपर्ने जरुरतै छैन । केन्द्रीय बैंकले समेत मात्रा तोकेर बोनस शेयर जारी गर्न निर्देशन दिएपछि कम्पनी सञ्चालक र व्यवस्थापकलाई ‘बाँदरलाई लिस्नो’ जत्तिकै भएको छ । शेयरबजार बोनसमय हुँदा कम्पनीको अन्य पक्ष भने ओझेलमा परेको छ । बोनस शेयरको सैद्धान्तिक पक्षको बारेमा छलफल नहुनुले कम्पनी ‘ओभरक्यापिलाइज्ड’ र शेयरबजारमा शेयरको अधिक आपूर्ति हुन थालेको छ । यसले कम्पनीको पूँजीलाई ‘वाटर्ड’ बनाइरहेको छ भने वित्तीय प्रणालीलाई पनि अस्तव्यस्त बनाएको छ । अर्थतन्त्रअनुसारको पूँजी नहुँदा स्रोत परिचालनमा भएको कठिनाइले ‘घाँटी रेट्ने प्रतिस्पर्धा’ पनि बढ्दै गएको छ । बोनस शेयर जारी गर्दा शेयर आपूर्ति बढ्ने हुँदा मूल्य घट्दै जान्छ । बढ्दो पूँजीले आम्दानीको अंक घटाउँदै जाँदा शेयर मूल्यमा पनि सोही अनुपातमा कमि आउँदै जान्छ । कानूनमा बोनस शेयर बोनस शेयरको तालुकी कानून कम्पनी ऐन, २०६३ दफा २(थ) मा बोनस शेयर भन्नाले कम्पनीको नाफाबाट भएको बचत वा जगेडा कोषलाई पूँजीकरण गरी शेयरधनीलाई अतिरिक्त शेयरका रूपमा जारी गरिएको शेयर सम्झनुपर्छ र उक्त शब्दले बचत वा जगेडा कोषलाई पूँजीकरण गरी शेयरको चुक्ता रकम वृद्धि गरेको अवस्थासमेतलाई जनाउँछ भनिएको छ । यो परिभाषाले बोनस शेयर जारी हुने दुईओटा अवस्था देखाएको छ । पहिलो, अतिरिक्त शेयर जारी गरेर शेयरधनीको कित्ता बढ्ने गरी पूँजी वृद्धि गर्ने र दोस्रो, शेयरबापत चुक्ता नभएको रकम चुक्ता गराउने व्यवस्था गरेकोछ । अहिले कम्पनीले जारी गरिरहेको बोनस शेयर पहिलो अवस्था हो । दोस्रो अवस्थाको अभ्यास देखिएको छैन । विशेष अवस्थामा पब्लिक कम्पनीले साधारण शेयर जारी गर्दा प्रतिशेयर अंकित मूल्यको ५० प्रतिशतभन्दा बढी रकम माग गर्नु हुँदैन भन्ने व्यवस्था छ । दोस्रो अवस्था यस्तै ५० प्रतिशत रकम मात्र मागेका कम्पनीका लागि हो । यस्ता कम्पनीले शेयरबापतको रकम चुक्ता नभएसम्म अतिरिक्त शेयर जारी गर्न पाउँदैनन् र नाफालाई पूँजीकरण गरि शेयरधनीसँग माग गर्नुपर्ने नपुग रकम कट्टा गर्दै जान्छन् । यस्तो अवस्थामा कम्पनीको चुक्ता पूँजी बढे पनि शेयरधनीको कित्ता बढ्दैन । शेयरबापतको रकम चुक्ता भइसकेपछि मात्र पहिलो अवस्थाअनुसार अतिरिक्त शेयर जारी गरेर पूँजी वृद्धि गर्न सकिन्छ र यस्तो अवस्थामा मात्र शेयरधनीको पनि कित्ता बढ्छ । बोनस जारी हुने रकम कम्पनी ऐन, २०६३ दफा १७९(१) अनुसार कम्पनीले साधारणसभाबाट लाभांश बाँड्न सकिने रकमबाट विशेष प्रस्ताव पारित गरी बोनस शेयर जारी गर्नसक्ने व्यवस्था छ । यस्तो रकमको बाँडफाँट ऐनको दफा १८२(६) अनुसार हुन्छ । उक्त दफाअनुसार कुनै आर्थिक वर्षमा भएको नाफाबाट पूर्वसञ्चालन खर्च, प्रचलित कानूनबमोजिम अधिकारप्राप्त निकायद्वारा निर्धारित लेखामानअनुसार गर्नुपर्ने ह्रासकट्टी, प्रचलित कानूनबमोजिम नाफाबाट भुक्तानी गर्नुपर्ने वा छुट्ट्याउनुपर्ने रकम वा विगतका आर्थिक वर्षमा भएको सञ्चित नोक्सानीको रकम पूर्णरूपमा कट्टा गरिसकेपछि र सोही दफाको प्रतिबन्धात्मक वाक्यांशमा रकमको जगेडा वा सञ्चित कोष खडा गर्नुपर्ने सम्बन्धमा प्रचलित कानूनले कुनै व्यवस्था गरेको रहेछ भने त्यस्तो कोष खडा गरेर बाँकी रहेको रकम लाभांश (नगद र बोनस) को रूपमा बाँड्न सकिन्छ । यसलाई सञ्चित नाफा वा स्वतन्त्र जगेडा पनि भनिन्छ । त्यस्तै, कम्पनी ऐनको दफा २९(१) अनुसार प्रिमियम मूल्यमा जारी गरिएको रकम २९(३)(क) अनुसार जारी नगरिएको शेयर पूँजीमध्येबाट शेयरधनीलाई पूर्ण मूल्य चुक्ता भएको बोनस शेयर जारी गर्न सकिन्छ । दफा ६५ अनुसार जारी गरिएको अग्राधिकार शेयर फिर्ता गर्न खडा गरिएको पूँजी फिर्ता जगेडा कोषको रकम पूर्ण मूल्य चुक्ता भएको बोनस शेयरको रूपमा नयाँ शेयर जारी गर्नसक्छ । यसका अतिरिक्त धितोपत्र बाँडफाँट निर्देशिका, २०७४ ले तोकेका शर्तसमेत लागू हुन्छ । बोनस शून्य लाभांश बोनस शेयरलाई लाभांश भनिए पनि वास्तविक अर्थमा यो लाभांश नै होइन । बोनस जारी गर्दा कम्पनीको वासलातको आकारमा ताŒिवक परिवर्तन नहुने हुँदा कम्पनीको सम्पत्तिमा असर शून्य हुन्छ । वासलातको आकारमा तात्त्विक असर नपारे पनि कम्पनीको चुक्ता पूँजी वृद्धि हुन्छ र जगेडा कोष रकम र नेटवर्थ घट्छ । चुक्ता पूँजीको अंक बढ्ने हुँदा नाफा कमाउन निकै मेहनत गर्नुपर्छ । त्यसैले वर्षैपिच्छे पूँजी बढ्नु (बोनस शेयर) कम्पनीको वित्तीय स्वास्थ्यको लागि हानिकारक हुन्छ । यसको परिणामस्वरूप महँगो मूल्य तिरेर स्रोत परिचालन गर्नुपर्ने हुन्छ । महँगो शुल्क तिरेर प्रचारप्रसार गराउनुपर्छ । यसले कम्पनीको सञ्चालन खर्च बढाउँछ । बोनस शेयरले मूल्य समायोजन हुँदा शेयरधनीको कित्ता बढे पनि कुल सम्पत्तिको मूल्यमा कुनै प्रभाव पार्दैन । मूल्य समायोजनपश्चात् मूल्य तल जाने हुँदा कुल सम्पत्तिको योग पनि सोही अनुपातमा घट्दै जान्छ । बोनस शेयर जारी गर्दा शेयर आपूर्ति बढ्ने हुँदा मूल्य घट्दै जान्छ । बढ्दो पूँजीले आम्दानीको अंक घटाउँदै जाँदा शेयर मूल्यमा पनि सोही अनुपातमा कमी आउँदै जान्छ । यसको ज्वलन्त उदाहरण शेयरबजारमा जति खोजे पनि भेटिन्छ । सञ्चित नाफा वा स्वतन्त्र जगेडा, शेयर प्रिमियम र पूँजी फिर्ता कोष यी तीनैओटा रकम शेयरधनीकै कोष भएको हुँदा यी रकमलाई बोनसमार्फत तत्तत् शीर्षकबाट चुक्ता पूँजी शीर्षकमा रूपान्तरण मात्र हुने हुँदा ‘एउटा गोजीबाट अर्को गोजीमा’ सारे जस्तै हो । बोनस जारी गर्दा वासलातको इक्विटी (शेयर पूँजी) शीर्षकमा रहेको माथि उल्लिखित रकम चुक्ता पूँजीमा सरेर जान्छ । बोनस शेयर जारी कम्पनीले शेयरधनीमाथि गरेको एकप्रकारको ठगी र शेयरधनीका लागि शून्य लाभांश हो । ‘बोनस दिँदै छ’, ‘बोनस जारी गर्ने कम्पनी राम्रो हो’ भन्दै प्रचार गर्ने केही शेयर कारोबारीका लागि छोटो समयमा पैसा कमाउने सुवर्ण अवसर भए पनि कम्पनी र शेयरधनीका लागि भने सदाकाल अहित हो । बोनस शेयर जारी गर्नै हुँदैन भन्ने होइन तर यसको सैद्धान्तिक पाटोबाट हेर्नुपर्छ । नेपालमा अहिले जे जति बोनस शेयर जारी भएका छन्, यसको सैद्धान्तिक पाटोमा प्रवेश भएकै छैन । बोनस शेयर सित्तैमा दिएको भन्ने जुन प्रचार हुन्छ वास्तवमै यो सित्तै पनि हुँदैन र होइन । लेखक धितोपत्रसम्बन्धी अध्येता अधिवक्ता हुन् ।

Aarthik Abhiyan मंसिर २०७८

बोनस शेयर कस्तो अवस्थामा जारी गर्न पाइन्छ ?

कम्पनी दर्ता भएपछि कम्पनीको स्वतन्त्र अस्तित्व हुनाले, कम्पनीले आफ्नो नाममा सम्पत्ति किनबेच तथा उपभोग गर्न पाँउछ । कम्पनीका संस्थापक वा शेयरधनीले आफूले चुक्ता गरेको वा चुक्ता गर्न कबुल गरेको रकमसम्म मात्र उनीहरूको दायित्व रहन्छ । कम्पनी दर्ता भइसकेपछि कम्पनीे र यसका शेयरधनीबीच फरकफरक हक तथा अधिकारको सृजना हुन्छ । कम्पनी संस्थापना गर्दाका अवस्थामा कम्पनी रजिस्ट्रारको कार्यालयमा पेश गरिने प्रबन्धपत्रमा नै कम्पनीको शेयर पूँजी कति हुने हो उक्त कुरा अनिवार्य रूपमा उल्लेख गरिएको हुन्छ । कम्पनीको प्रबन्धपत्रमा नै कम्पनीको अधिकृत पूँजी, जारी पूँजी र संस्थापकले चुक्ता गर्र्नु कबुल गरेको पूँजी उल्लेख गर्र्नुपर्छ । सर्वप्रथम संस्थापकले कम्पनीमा रकम जम्मा गर्छन् र त्यही संस्थापकले शेयरबापत बुझाएको रकमबाट कम्पनीले कारोबार सञ्चालन गर्छन् । कम्पनीले शेयरका अतिरिक्त कम्पनीले ऋण वा डिवेन्चरद्वारा पनि पूँजी संकलन गर्नसक्छ । कम्पनीको नाममा रहेको सम्पत्ति शेयरधनीको हुँदैन । जस्तै एकल शेयरधनी भएको कम्पनीमा कम्पनीको नाममा किनेको सम्पत्ति र एकल शेयरधनीको होइन र त्यस्तो सम्पत्तिको उपभोग गर्न कम्पनी स्वतन्त्र हुन्छ । तसर्थ कम्पनीका संस्थापक वा शेयरधनीको ध्यान कम्पनीले वितरण गर्ने लाभांशप्रति रहन्छ । कम्पनीले मुनाफा आर्जन गर्‍यो भने त्यस्तो मुनाफाबापतको रकमलाई शेयरधनीहरूमा लाभांशका रूपमा वितरण गर्ने गर्छ । लाभांश दुई किसिमबाट दिइन्छ, पहिलो नगद लाभांश र दोस्रो शेयर लाभांश । अग्राधिकार शेयरधनीबाहेकका साधारण शेयरधनीले लाभांश प्राप्त गर्न सक्छन् । कम्पनी ऐन, २०६३ मा बोनस शेयरका सम्बन्धमा परिभाषित गरिएको छ, जसअनुसार बोनस शेयर भन्नाले कम्पनीको मुनाफाबाट भएको बचत वा जगेडा कोषलाई पूँजीकरण गरी शेयरधनीलाई अतिरिक्त शेयरका रूपमा जारी गरिएको शेयर सम्झनुपर्छ । उक्त शब्दले बचत वा जगेडा कोषलाई पूँजीकरण गरी शेयरको चुक्ता मूल्यवृद्धि गरेको अवस्थासमेतलाई जनाउँछ भनी परिभाषित गरिएको छ । बोनस शेयर जारी गर्न कम्पनीले आर्जन गरेको मुनाफाबाट सृजित जगेडा कोषलाई पूँजीकरण गरेर मात्र सकिन्छ । तर, कम्पनीको सम्पत्तिको पुनर्मूल्यांकन गरी शेयर पूँजी वृद्धि गर्न वा बोनस शेयर जारी गर्न पाइँदैन । यसरी लाभांशका रूपमा कम्पनीको बचत वा जगेडा कोषलाई पूँजीकरण गरी शेयरधनीलाई अतिरिक्त शेयर दिइनेलाई बोनस शेयर भनिन्छ । कम्पनीको जगेडा कोषको रकमलाई पूँजीकरण गरी शेयरधनीले शेयरबापत भुक्तानी हुन बाँकी किस्तामा मिलान गरी वा शेयरधनीहरूलाई समानुपातिक हिसाबले नयाँ शेयर जारी गरी बोनस शेयर वितरण गर्न सकिन्छ । बोनस शेयर वितरण गर्न कम्पनीको साधारणसभामा विशेष प्रस्ताव पारित गरी वितरण गर्नुपर्छ । यसरी बोनस शेयर जारी गर्नुपर्दा त्यस्तो शेयर जारी गर्नुभन्दा अगावै कम्पनी रजिस्ट्रारको कार्यालयलाई जानकारी गराउनुपर्छ । कम्पनीका बोनस शेयर निष्कासन कार्यलाई नियमित र व्यवस्थित गर्न नेपाल धितोपत्र बोर्डले बोनस शेयर निष्कासन निर्देशिका, २०६७ बनाई लागू गरेको छ । उक्त निर्देशिकाले बोनस शेयरका जारी गर्न सकिने अवस्थाका सम्बन्धमा उल्लेख गरिएको छ । कम्पनीको नेटवर्थ ऋणात्मक भएको, वा कम्पनीले जारी गरेको डिवेञ्चर वा ऋणपत्रका हकमा तिर्नुपर्ने ब्याज तथा फिर्ता गर्नुपर्ने साँवा नतिरेको वा म्याद नाघिसकेको निक्षेप वा निक्षेपमा दिनुपर्ने ब्याज चुक्ता नगरेको वा अग्राधिकार शेयरको हकमा वितरण गर्नुपर्ने लाभांश वितरण नगरेको वा सरकारी तथा अन्य नियमन निकायहरूलाई तिर्नुपर्ने रकम नतिरेको, वा कर्मचारीहरूलाई तिर्नुपर्ने दायित्वका लागि पर्याप्त कोषको व्यवस्था नगरेको वा कम्पनीको कुनै स्थिर सम्पत्तिलाई पुनर्मूल्यांकन वा विक्री गरी सृजित बचत वा जगेडा कोषबाट बोनस शेयर जारी गर्न खोजेको वा प्रचलित कानूनले लाभांश बाँड्नमा बन्देज लगाएको, अवस्थामा बोनस शेयर जारी गर्न सकिँदैन । बोनस शेयर निष्कासन तथा वितरण गर्ने सन्दर्भमा कम्पनीको नियमावलीमा बोनस शेयर निष्कासन गर्न सकिने प्रावधान समावेश गरिएको हुनुपर्छ । सो नभएमा त्यस्तो व्यवस्था समावेश गरेरमात्र बोनस शेयर निष्कासन गर्ने निर्णय कार्यान्वयन गर्नुपर्छ । साथै, बैंक तथा वित्त कम्पनीको हकमा नेपाल राष्ट्र बैंक तथा बीमा कम्पनीको हकमा बीमा समितिको पूर्वस्वीकृति लिएरमात्र बोनस शेयर निष्कासन गर्नुपर्ने गरी तोकिएको भएमा सोहीबमोजिम पूर्वस्वीकृति लिई कम्पनी ऐनअनुसार साधारणसभाबाट विशेष प्रस्ताव पारित गराई बोनस शेयर निष्कासन तथा वितरण गर्नुपर्छ । कम्पनीले बोनस शेयर जारी गर्ने भएमा बोनस शेयरका लागि शेयरधनी किताब बन्द मिति साधारणसभासम्बन्धी जानकारीमा नै समावेश गरी राष्ट्रिय दैनिकमा प्रकाशन गर्नुपर्छ । बोनस शेयर निष्कासन गरेपछि हुन आउने पूँजी, संगठित संस्थाको प्रबन्धपत्र तथा नियमावलीमा उल्लेख भएअनुसारको अधिकृत तथा जारी पूँजीको सीमाभन्दा बढी भएमा साधारणसभामा पूँजी वृद्धि गर्नेसम्बन्धी प्रस्ताव पेश गरी सो प्रस्ताव पारित भएपछि कम्पनी ऐनमा व्यवस्था भएअनुरूप अधिकृत पूँजीको हकमा कम्पनी रजिस्ट्रारको कार्यालयबाट स्वीकृत प्राप्त गरी र जारी पूँजीको हकमा उक्त कार्यालयमा अभिलेख गराई मात्र कार्यान्वयन गर्नुपर्छ । कम्पनीको सञ्चालक समितिले बोनस शेयर निष्कासन गर्ने निर्णय गरेपश्चात् सो प्रस्ताव विशेष प्रस्तावको रूपमा साधारणसभामा प्रस्तुत गर्नुपर्छ । साधारणसभाले बोनस शेयर निष्कासन गर्ने निर्णय गरेमा त्यस्तो निर्णयबमोजिमको बोनस शेयर साधारणसभाले निर्णय गरेको ३० दिनभित्र अनिवार्य रूपमा धितोपत्र बोर्डमा दर्ता गराई धितोपत्र बजारमा सूचीकरणका लागि निवेदन दिनुपर्छ । निष्कासन गरिएको बोनस शेयर धितोपत्र बोर्डमा दर्ता गर्दा बोनस शेयर निष्कासन निर्देशिकाअनुसारको व्यवस्थाहरू पालना गरिएको बेहोरा कम्पनी सचिवले प्रमाणित गरेको हुनुपर्छ । बोनस शेयर धित्तोपत्र बोर्डमा दर्ता तथा नेपाल स्टक एक्सचेन्ज लिमिटेडमा सूचीकृत गर्नुपर्छ । सञ्चालक समितिले कम्पनीको नियमावलीमा व्यवस्था भएअनुसार लाभांशको सिफारिश गर्दाको अवस्थामा नै बोनस शेयर निष्कासन गर्ने वा नगद लाभांश दिने वा दुवै दिने हो, त्यस सम्बन्धमा निर्णय गर्नुपर्छ । एकपटक निर्णय भइसकेपछि थपघट गर्न वा नगद लाभांशको सट्टा बोनस शेयर निष्कासन गर्न वा बोनस शेयरको सट्टा नगद लाभांश वितरण गर्न पाइँदैन । लेखक अधिवक्ता हुन् ।

Aarthik Abhiyan चैत्र २०७७