माघ २, काठमाडौं । चीनमा पछिल्लो समय रियल इस्टेट उद्योगमा ठूलो मन्दी आएको छ । विश्वकै ठूला र सफल मध्येमा पर्ने रियल इस्टेट कम्पनीहरु रहेको चिनियाँ बजारमा एकपछि अर्को कम्पनी टाट पल्टिएको खबरहरु सार्वजनिक भएका छन् ।
चिनियाँ रियल इस्टेट उद्योग पछिल्लो एक दशक यताकै खराब अवस्थामा आएको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यामले जनाएका छन् ।
हालै चीनको अर्को एउटा नाम चलेको रियल इस्टेट कम्पनीले पनि ऋण तीर्न सकेन । यसले भारी कर्जामा डूबेका त्यहाँका रियल इस्टेट उद्योगले आगामी दिनमा कति धेरै पीडा र समस्या भोग्न सक्लान् भन्नेतर्फ संकेत गरेको छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय समाचार संस्था रोयटर्सले बताए अनुसार चीनको शिमाओ ग्रुपले केहीदिन अघि ट्रष्ट कम्पनीबाट लिएको कर्जा भाका अनुसार पुरा तीर्न सकेन । यो खबर सार्वजनिक भएपछि कम्पनीको शेयर मूल्यमा तीव्र गिरावट आयो । चीनले विगत दुई वर्षमा रियल ईइस्टेट उद्योगको कर्जा माथिको निर्भरता घटाउन खोजेपछि कम्पनीहरुमाथि दबाब चुलिएको बताइएको छ ।
विश्वका लगानीकर्ताहरुको सबैजसो ध्यान अहिले चीनको दोस्रो ठूलो कम्पनी एभर ग्रान्डेमा छ । गएको कयौं महीना यता एभर ग्रान्डेको कर्जा पुनःभुक्तानी गर्न सक्ने क्षमता र कर्जा तीर्न नसक्दा यसले चीनको अर्थतन्त्रमा पार्न सक्ने सम्भावित असरमा उनीहरुको ध्यान केन्द्रित छ ।
हालैका महीनामा अन्य केही डेभलपर कम्पनीहरुले पनि एक पछि अर्को गर्दै वित्तीय दबाबको सामना गरेको खबर आउन थालेका छन् । सबैको ध्यान अहिले शिमाओतिर पनि गएको छ । यसको कारण अन्य कम्पनीको तुलनामा यसको वित्तीय अवस्था स्वस्थ थियो भन्ने ठानिनु हो ।
त्यसैले पनि लगानीकर्ताहरु अलि बढी चिन्तित बनेको नाटिक्सिसमा एशिया प्रशान्त क्षेत्रका अर्थशास्त्री गेरी इङले सीएनबीसीलाई बताएका छन् ।
चीनले डेभलपरहरुको कर्जाको स्तरबारे तय गरेको तीनओटै रातो घेरा शिमाओले भेटिसकेको छ । यो रातो घेरा नीतिले कम्पनीको नगद प्रवाह, सम्पत्ति र पूँजीको स्तर अनुसार कर्जामा सीमा तोक्ने गर्छ । इङकाअनुसार कम्पनीको संघर्षले अहिलेको वातावरणमा व्यवसाय रुपान्तरण गर्नु पर्ने ठूलो दबाब छर्लङ पारेको छ ।
लगानीकर्ताहरुमा बढ्दो निराशा
आफूले हेरेको चाइना क्रेडिट ट्रष्टको पत्रअनुसार शिमाओले ६४ करोड ५० लाख युआन (१० करोड १० लाख डलर) बराबरको कर्जा तीर्न नसकेको भन्दै केहीदिन अघि रोयटर्सले समाचार छापेको थियो । सो समाचारमा रोयटर्सले दुई अज्ञात स्रोतलाई उदृत गरेको थियो ।
आफूसँग ऋणपत्र पुनःखरिदका लागि पर्याप्त रकम नभएको अघिल्लो हप्ता सानो डेभलपर कम्पनीका आङचाउ आर एण्ड एफ प्रोपर्टिजले बताएको थियो । सम्पत्ती विक्री गर्न नसक्दा ऋणपत्र पुनःखरिद गर्न नसकेको कम्पनीको भनाई छ ।
चीनको रियल इस्टेट डेभलपरप्रति लगानीकर्ताहरुको मनोवल विगत कयौं महीना यता नकारात्मक हुने क्रम बढेको नाटिक्सिस प्रोप्राइटरीको विश्लेषणले देखाएको छ । समग्र बजारले एभरग्रान्डेप्रति ध्यान दिन थाल्नु अगाडि जुनमा १५ प्रतिशत डेभलपरहरुलाई मात्रै नकारात्मक रुपमा हेरिएको थियो ।
तर डिसेम्बरमा एभरग्रान्डेले लगानीकर्ताहरुलाई भाकाअनुसार ब्याज भुक्तानी गर्न नसकेपछि यो दर बढेर ३५ प्रतिशतमा पुग्यो । त्यसपछि अन्य डेभलपरहरुलाई पनि वित्तीय कठिनाई भइरहेको खबरहरु आउन थाले ।
थप डिफल्टको सम्भावना
रियल इइस्टेट कम्पनीहरुलाई लगानीको जोहो गर्न गाह्रो भइरहेको ट्रष्ट लोनको डेटा औंल्याउँदै नाटिक्सिसका इङले बताएका छन् । चीनमा ट्रष्ट कम्पनीहरुको कूल पूँजीको आकार बढेको भएपनि यसमा रियल इस्टेटको हिस्सा घटेको छ । उनकाअनुसार ट्रष्ट कम्पनीहरुमा सन् २०१९ को अन्त्यतिर १५ प्रतिशत रहेको रियल इस्टेटको हिस्सा सन् २०२१ को सेप्टेम्बरमा घटेर १२ प्रतिशतमा आएको छ । ऋणपत्र बाहेक पनि अन्य प्रकारको कर्जा तीर्न नसकेको देख्दा आफू अचम्मित नहुने उनले बताएका छन् ।
यस क्षेत्रका लगानीकर्ताका चिन्ता कम गर्ने सबैभन्दा राम्रो तरिका राज्य समर्थित कोषबाट बजारमा पूँजी प्रवाहको खबर हुन सक्ने पनि उनले बताए ।
डिसेम्बरको शुरुमा एभरग्रान्डे डिफल्टमा गयो । लगानीकर्ताहरु केही महीना देखि नै कम्पनी डिफल्टमा जाने भनेर चिन्तित भएकोले यसले बजारमा खासै ठूलो झट्का दिएन । तर समग्रमा उद्योगको लागि भने यो कठोर अवस्था उत्पन्न भएको हो ।
केन्द्र सरकार र केही स्थानीय सरकारहरुले खुकुलो बनाउने उपायहरु लागू गरेको भएपनि चीनको सम्पत्ति बजारमा डिसेम्बरमा खासै ठूलो सुधार आउन नसकेको जनवरी ४ को एक नोटमा जापानी वित्तीय सेवा प्रदायक कम्पनी नोमुराका विश्लेषकहरुले बताएका थिए ।
अफशोर बजारमा यस वर्षको पहिलो र दोस्रो त्रैमासमा चिनियाँ डेभलपरहरुको १९ अर्ब ८० करोड डलर र १८ अर्ब ५० करोड डलर बराबरको ऋणपत्र परिपक्व हुँदैछ । नोमुराका अनुसार पहिलो त्रैमासमा परिपक्व हुन लागेको ऋणपत्रको रकम गत वर्षको अन्तिम त्रैमासको तुलनामा झन्डै दोब्बर हो ।
नेपालको अवस्था के छ ?
नेपाली रियल इस्टेट मार्केटमा चल्तीको कम्पनी सिभिल होम्स पनि टाट पल्टिसकेको छ । १० औं हजार घर बनाएर बिक्री गरेको यो कम्पनीका अध्यक्ष इच्छाराज तामाङ अहिले जेलमा छन् । उनले सिभिल सहकारीबाट लिएको अर्बौ रुपैयाँ घरजग्गा व्यवसायमा लगाएपनि त्यसबाट गरेको आम्दानीले ऋण चुक्ता गर्न सकेनन् ।
उनीमाथि अहिले ६ अर्ब रुपैयाँ बिगो दावी गरिएको छ । उनको सम्पत्ती लिलाम गरेर वित्तीय संस्थाले ऋण अशुली गर्ने प्रक्रिया अघि बढाएका छन् ।
टाट पल्टिने कम्पनीमा सिभिल होम्स मात्रै देखिएपनि अन्य रियल इस्टेट कम्पनीहरुको अवस्था पनि धेरै आश लाग्दो भने छैन । धेरै कम्पनीहरुले पछिल्लो २/३ वर्षयता नयाँ प्रोजेक्ट ल्याउन सकेका छैनन् ।
कित्ताकाट रोकिएको, तरलता अभाव भएको लगायतका कारण घरजग्गाको कारोबारमा कमि आएको व्यवसायीहरुले बताएका छन् । तर नेपालको घरजग्गा कारोबारको चक्र हेर्ने हो भने हरेक ५/७ वर्षमा ठूलो मन्दी आउने गरेको पाइन्छ । २०७२ को भूकम्प पछि निरन्तर उकालो लागेको नेपालको घरजग्गा बजारमा कुनै पनि बेला ठूलो मन्दी आउन सक्ने विज्ञहरुको भनाई छ । (एजेन्सीको सहयोगमा)
