काठमाडौं । अर्थतन्त्रलाई तीव्र गतिमा बढाउन नयाँ-नयाँ क्षेत्रमा हात हालिरहेको भुटान अहिले क्रिप्टोकरेन्सीतिर लागेको छ ।
क्रिप्टो माइनिङ व्यवसायका लागि ५० करोड डलर उठाउन यो महीना मात्रै सरकारी स्वामित्वको कमर्शियल होल्डिङ कम्पनी ड्रक होल्डिङ एन्ड इन्भेष्टमेन्ट (डीएचआई)ले लगानीकर्ताहरूलाई प्रस्ताव गरेको थियो ।
विश्वको सबैभन्दा ठूलो बिट्क्वाइन माइनरमध्ये एक सिंगापुरको समूह बिटडीयरसँग साझेदारी गरेपछि कम्पनीले लगानीकर्ताहरूलाई फकाएको थियो । हालैका वर्षमा अर्थतन्त्रलाई उकास्न बिट्क्वाइनको सहारा लिने एल साल्भाडोर, मध्य अफ्रिकी गणतन्त्रलगायत देशहरूले पनि यसको प्रयास गरेका थिए ।
क्रिप्टो बजारमा व्यापक सेल–अफ, घोटाला आदिले क्रिप्टो उद्योगमा व्यापक हलचल भएकै समयमा भुटानले यो प्रयास गरेको छ । भुटान विश्वमा सबैभन्दा ढिला इन्टरनेट चलाउने देशमध्ये एक हो ।
पछिल्लो प्रयासले त्यहाँका ग्रामीण अर्थतन्त्रमा नवप्रवर्तनलाई तीव्रता दिन सघाउने डीएचआईका प्रमुख कार्यकारी उज्जवल दीप दाहाल बताउँछन् । कम्पनी ऊर्जा क्षेत्रमा ड्रोन परिचालन गर्ने परियोजनाको शुरुआती चरणमा छ । फेब्रुअरीमा कम्पनीले बायोमेट्रिक डिजिटल पहिचान प्रणाली पनि ल्याएको थियो ।
कम्पनीले अहिले नयाँ पुस्ताको उद्योगमा आफ्नो ध्यान केन्द्रित गरिरहेको दाहालको भनाइ छ । यी प्रविधिहरूले नयाँ उद्योग सृजना गर्ने अनि लगानी पोर्टफोलियोको विविधीकरण गर्ने उनी बताउँछन् । बिटडियरसँग मिलेर डीएचआईले अन्तरराष्ट्रिय संस्थागत लगानीकर्ताहरूसँग पैसा लगानी गर्न पिचिङ गर्दैछ ।
कम्पनीले देशभित्र सय मेगावाटको क्रिप्टो माइनिङ डेटा सेन्टर पनि खोल्दैछ । भुटानमा जलविद्युत्को प्रचुर सम्भावना छ । बिट्क्वाइन माइनिङका लागि धेरै बिजुली चाहिन्छ । यसको लागि जलविद्युत् जस्तो नवीकरणीय बिजुली भएपछि के चाहियो ? भुटानको सबैभन्दा धेरै निर्यात वस्तु बिजुली हो । उसले बिजुली निकालेर भारतलाई बेच्छ ।
बिट्क्वाइन माइनिङ शुरु भयो भने यसले आम्दानीको स्रोतमा पनि विविधीकरणमा सघाउनेछ । यो विश्वमा प्रतिव्यक्ति सबैभन्दा ठूलो बिटक्वाइन माइनर बन्ने सक्ने नर्वेस्थित माइनिङसम्बन्धी डेटा दिने कम्पनी ह्याशरेट इन्डेक्समा विश्लेषक जारेन मेलरुड बताउँछन् । तर, यो पहलका चाहिने ५० करोड डलरको फन्ड जुटाउनै हम्मे हम्मे देखिन्छ ।
किनकि सन् २०२१ यता हरेक हप्ता एक माइनरले माइनिङ परियोजनाका लागि ५ करोड देखि १० करोड डलरसम्म उठाइरहेका छन् । अहिले माइनरले ५ करोड डलर उठाउन सक्नु नै ठूलो कुरा हुने मेलरुडको भनाई छ । हालैका समयमा क्रिप्टो उद्योगमा भएका घोटाला, बजारमा तीव्र उतारचढावको मारमा पनि कम्पनीहर" छन् ।
गएको वर्ष बिट्डियरले पनि ठूलो घाटा बेहोरेको थियो । कम्पनीको शेयर पनि एक तिहाइले घटेको छ । टाट पल्टिएको कर्जादाता ब्लकफाई र सेलियसमा डीएचआईको दशौं लाख क्रिप्टोकरेन्सी फसेको छ । तर, कम्पनीले आफूले पैसा गुमाएको कुरा अस्वीकार गर्दै आएको छ । क्रिप्टो उद्योगमा एक पछि अर्को घोटाला र घाटा भइरहँदा दाहालले माइनिङलाई लगानीका लागि सबैभन्दा सुरक्षित उद्योग दाबी गरेका छन् ।
भुटानले क्रिप्टो उद्योगको विकास गर्न सक्यो भने त्यहाँको अर्थतन्त्रलाई यसले निकै बढावा दिनेछ । यसले आम जनजीवनमा पनि सुधार आउनेछ । यद्यपि यसबाट भुटानको अर्थतन्त्र कति उकासिन्छ, त्यो भने समयले नै देखाउनेछ ।
नेपाल पनि जलविद्युत्मा प्रचुर सम्भावना भएको देश हो । निर्यात वस्तुको विकल्प सीमित भएको नेपालमा पनि क्रिप्टोकरेन्सी माइनिङलाई अनुमति दिएर अर्थतन्त्रलाई टेवा पुग्थ्यो कि ? एजेन्सी
