फागुन २, काठमाडौं। चालू आर्थिक वर्षको ७ महीना वितिसक्दा पनि घरजग्गा बजारमा रौनक आउन सकेको छैन ।
गत आर्थिक वर्षमा कोरोनाका कारण लामो समयसम्म मालपोत कार्यालय बन्द हुँदा घरजग्गा बजार प्रभावित रहेको थियो । तर यो वर्ष भने कोरोनाका कारण कार्यालय बन्द नभए पनि कारोबारमा निकै कमि आएको छ ।
गत वर्ष साउन, भदौ र कात्तिकमा घरजग्गा कारोबार प्रभावित भएपनि असोज, मंसिर, पुस र माघ महीनामा कारोबार बढेको थियो । तर चालू आर्थिक वर्षमा भने कोरोनाका कारण लामो लकडाउनको सामना गर्नु नपरे पनि विगतका वर्षहरूमा जसरी घरजग्गाको कारोबार बढ्न सकेन ।
यसको कारण भने बैंकिङ क्षेत्रमा देखिएको तरलता अभाव, अस्वभाविक रुपमा बढेको घरजग्गाको मूल्य र संस्थागत लगानीकर्ताहरुलाई गरिएको निःशेध नै मुख्य कारण भएको घरजग्गा व्यवसायीहरुले बताउने गरेका छन् ।
नेपाल आवास तथा जग्गा विकास संघका अध्यक्ष इच्छा बहादुर वाग्लेले सरकारले कित्ताकाट बन्द गरेर घरजग्गा क्षेत्रलाई अस्वस्थ प्रतिस्पर्धामा धकेलेको बताए । कित्ताकाट रोक्नुको साटो भू- उपयोग ऐन कार्यान्वयनमा ल्याउनुपर्ने उनको सुझाव छ ।
'कित्ताकाट रोक्दा घूस खुवाउने, अंशबण्डा गर्ने र अदालतको चक्कर लगाउने नक्कली व्यवसायीहरुले मात्रै कित्ताकाट गरिरहेका छन्', वाग्लेले आर्थिक अभियानलाई भने, 'संस्थागत रुपमा थोरै मार्जिन राखेर काम गर्ने व्यवसायीहरुले कित्ताकाट नै गर्न नपाएपछि जग्गाको मूल्य पनि आकासियो र यो क्षेत्रमा बेथीति पनि बढे ।'
अहिले लामो समयसम्म कारोबार नबढ्नुमा नक्कली व्यवसायीहरुले बढाएको अस्वभाविक मूल्य पनि एउटा कारण रहेको वाग्लेले बताए ।
निश्चित व्यक्तिले निश्चित जग्गामा मात्रै कित्ताकाट गरेपछि उनीहरुले मनोमानी मूल्य तोक्न थाले । संस्थागत व्यवसायीहरुले कित्ताकाटको अनुमति नै पाउँदैनन् । अव कित्ताकाट फुकुवा गरेर भूउपयोग ऐन कार्यान्वयनका लागि व्यवसायीहरुले दबाबका कार्यक्रम शुरु गर्ने वाग्लेले बताए ।
यस्तो छ ७ महिनाको कारोबारको अवस्था
चालू आर्थिक वर्षमा दुई पटक मात्रै महीनामै करीब एक अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी राजस्व घटेको छ । असोजको तुलनामा कात्तिकमा एक अर्ब १ करोड रुपैयाँले राजस्व संकलन घटेको थियो भने, पुसको तुलनामा माघमा पनि करीब पौने एक अर्ब रुपैयाँ (८० करोड) ले राजस्व संकलन घटेको छ ।
माघ महीनाभर घरजग्गा किनबेच गर्दा लाग्ने रजिष्ट्रेशन शुल्क ३ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँ मात्रै संकलन भएको छ । पुसमा भने यो शीर्षकमा ४ अर्ब ११ करोड रुपैयाँ राजस्व संकलन भएको थियो ।
गत आर्थिक वर्षको माघमा पनि तीन अर्ब ७६ करोड रुपैयाँ राजस्व संकलन भएको थियो । गत वर्ष पुसमा समेत ३ अर्ब ७४ करोड रुपैयाँ राजस्व संकल भएको थियो । घरजग्गा किनबेचको लागि पुस र माघ महीनालाई सबैभन्दा राम्रो सिजन मानिन्छ ।
हरेक वर्ष पुस र माघमा घरजग्गाको सर्वाधिक किनबेच हुने गरेको भूमि व्यवस्थापन तथा अभिलेख विभागको तथ्याङ्क छ । तर चालू आर्थिक वर्षको पुस र माघमा घरजग्गामा आएको मन्दीका कारण किनबेच र राजस्व दुबै घटेको छ ।
चालू आर्थिक वर्षको माघमा ५९ हजार ५०० घरजग्गा मात्रै किनबेच भएका छन् । गत महीना पुसमा भने ७० हजार घरजग्गा किनबेच भएका थिए । गत आर्थिक वर्षको पुस र माघ दुवै महीनामा समान ७६ हजार घरजग्गा किनबेच भएका थिए ।
गत वर्ष कोरोनाले अवरुद्ध, यो वर्ष मन्दीले
गत आर्थिक वर्षको शुरुवातमा कोरोनाका कारण घरजग्गा कारोबार प्रभावित भएको थियो । चालू आर्थिक वर्षको शुरुवातदेखि भने बैंकिङ क्षेत्रमा तरलता अभाव देखिएपछि कारोबार प्रभावित भइरहेको छ ।
चालू आर्थिक वर्षको साउन-माघ अवधिमा घटिमा सवा ३ अर्ब रुपैयाँदेखि बढिमा पौने ५ अर्ब रुपैयाँ सम्म रजिष्ट्रेशन शुल्क संकलन भएको देखिन्छ । गत वर्षको सोही अवधीमा न्युनतम ७२ करोड रुपैयाँदेखि अधिकतम पौने ४ अर्ब रुपैयाँसम्म मात्रै राजस्व संकलन भएको थियो ।
समग्रमा राजस्व संकलन बढी देखिएपनि गत वर्ष कोरोनाका कारण किनबेच हुन नपाउँदा राजस्व रकम कम देखिएको हो । चालू वर्षमा भने कोरोनाका कारण एकाध कार्यालयमा आलोपालो प्रणाली लागू गर्नु बाहेक कार्यालय बन्द नहुँदा पनि राजस्व संकलनमा कमी आएको हो ।
तत्काल सुधारको संकत छैन
घरजग्गा बजारमा कारोबार नबढ्दा व्यवसायीहरु आत्तिएका छन् । तर बैंकिङ क्षेत्रमा तरलता सहज नभइ कारोबार बढ्ने सम्भावना नरहेको घरजग्गा व्यवसायी दीनेशलाल चुकेले बताए ।
'माघको अन्त्यसम्म केही तरलता सहज हुँदा फागुनमा कारोबार बढ्ने अपेक्षा थियो ।' चुकेले भने, 'माघमा तरलता सहज भएको भए फागुन र चैत्रमा कारोबार बढ्ने अपेक्षा थियो । तर अव भने यो वर्ष कारोबारमा सुधार आउने सम्भावना देखिएन ।'
