असल बैंकिङ बुझ्न ‘बैंकिङ अनुशासन’

काठमाडौं। असल बैंकिङ के हो ? र, कसरी गरिन्छ ? बैंकरहरूका लागि सधैं टाउको दु:खाइको विषय हो । त्यसैले यसबारे धेरै छलफल तथा बहस समेत हुने गर्छ । यसै सन्दर्भमा बैंकर बीएन घर्तीले असल बैंकिङ अभ्यासमा सहयोग पुग्ने पुस्तक ‘बैंकिङ अनुशासन’ लेखेका छन् । नेपालकै उदाहरण हेर्ने हो भने असल बैंकिङको प्रभावकारी अभ्यास हुन नसक्दा झन्डै ९ दशकको बैंकिङ इतिहासमा थुप्रै बैंक तथा वित्तीय संस्था अप्ठ्यारोमा परेका छन् । यस्तै केन्द्रीय बैंकले नै कहिले आवश्यकताभन्दा बढी वित्तीय संस्थालाई सञ्चालन अनुमति दिने त कहिले तिनै संस्थालाई मर्जरका लागि दबाब दिने गरेको पाइन्छ । यद्यपि यस्तो अभ्यास संसारका अन्य मुलुकमा पनि हुने गरेको छ ।  नेपाल जस्तो मुलुक, जसले बैंकिङका संसारभरका असल अभ्यास भित्त्याउन सक्नुपर्ने हो । त्यसो हुन नसक्दा बैंकिङ क्षेत्रमा अनेकौं समस्या देखिने गरेका छन् । यतिसम्म कि कतिपय बैंकिङ संस्थालाई लगानीका मुख्य स्रोत पत्ता लगाउनै कठिन पर्ने आरोप लाग्ने गरेको छ । साथै कतिपयको जोड बढीभन्दा बढी नाफा कमाउनेतिर हुने गरेको छ । समाजमा बैंक किन आवश्यक छ, बैंकबाट समाजले के कस्ता लाभ लिन सक्छन् र वित्तीय सेवा प्रदान गरेबापत लिनुपर्ने लाभ कतिसम्म हो भन्नेबारे पनि अनेक दृष्टिकोण रहँदै आएका छन् । पक्कै पनि यस्ता कुराको छिनोफानो अंकगणितको सहायताले हुन सक्दैन । तर एक किसिमको अनुशासनमा बस्ने हो भने बेलाबेला समाजमा उठ्ने यस्ता प्रश्नले बैंक तथा वित्तीय संस्थाबारे नकारात्मक धारणाको विकास हुन पाउँदैन । यही कुराको पुस्ट्याइँका लागि बैंकर घर्तीले ल्याएको ‘बैंकिङ अनुशासन’ पुस्तक समग्र बैंकिङ क्षेत्रका लागि निकै उपयोगी हुने देखिन्छ ।  पुस्तकमा भनिएको छ, ‘बैंक तथा वित्तीय संस्था अरूको पैसाको संरक्षक हुन् । निक्षेप स्वीकार गरेपछि फिर्ता गर्नुपर्छ । कर्जा प्रवाह गरेपछि असुली पनि गर्नुपर्छ । ग्राहकले निक्षेप वर्षौंसम्म राख्न सक्छन् । कर्जा वर्षौंसम्म लिन सक्छन् । त्यसैले बैंकिङ व्यवसाय अरू व्यवसाय जस्तो होइन । हरेक बैंकरले यति मात्र कुरा बुझ्ने हो भने पनि समग्र बैंकिङ क्षेत्रमा व्यापक सुधार आउन सक्छ । र, बैंकिङ क्षेत्रले आम सर्वसाधारणको मन जित्न सक्छ ।’ पुस्तकमा पछिल्लो समय केही बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले बैंकिङ मर्मभन्दा बाहिर गएर कारोबार गरेको पनि उल्लेख छ । त्यस्ता वित्तीय संस्थाले राष्ट्र बैंकको निर्देशनको अनुपालना गरे तापनि त्यसभित्रका छिद्र खोज्दै अल्पकालीन उद्देश्यले व्यवसाय विस्तार गर्ने गरेको औंल्याइएको छ । यस्ता दृष्टान्तले बैंकिङ क्षेत्रमा सुधारको आवश्यकता देखाउँछ । आफ्नो पुस्तकमा लेखक घर्तीले जोड दिएझैं वास्तवमा बैंकिङ अनुशासन आजको आवश्यकता हो । बैंकिङ अनुशासनले दिगो विकासमा सघाउँछ । बैंक तथा वित्तीय संस्था मात्र नभई सरोकारवाला सबै अनुशासनमा बस्न आवश्यक रहेको पुस्तकको निचोड छ । पुस्तकको प्रकाशक बैंकिङ एन्ड इन्स्योरेन्स म्यानेजमेन्ट प्रालि रहेको छ ।