अठोट र भाेगाइले डाक्टर बन्नुभएका बराल

‘मनैदेखि आँट भयो भने असम्भव केही हुँदैन भन्ने सुनेको थिएँ । त्यो आफ्नै जीवनमा प्रमाणित भयो’, यो अभिव्यक्ति हो आर्थिक कठिनाइको सामना गर्दै एक सफल चिकित्सकको रुपमा स्थापित हुनुभएका वरिष्ठ स्त्री रोग विशेषज्ञ डाक्टर गेहनाथ बरालको ।  डा. बराल पाठेघरको मुखको क्यान्सर भएका बिरामीको उपचार गर्ने शल्यचिकित्सकको रुपम...

सम्बन्धित सामग्री

कुष्ठ रोगीको उपचारमा तीन दशक

महेश एमबीबीएस पढ्न जाँदा २९ वर्षका थिए। जतिबेला उनीसँग पढेका साथीहरू डाक्टर बनेर बिरामीको सेवामा लागिसकेका थिए। महेशकै अनुसार उनी १० वर्ष ढिला भइसकेका थिए। तर, पनि दृढ अठोट थियो, डाक्टर बनेरै फर्किने।

कुष्ठ रोगीको उपचारमा तीन दशक

महेश एमबीबीएस पढ्न जाँदा २९ वर्षका थिए। जतिबेला उनीसँग पढेका साथीहरू डाक्टर बनेर बिरामीको सेवामा लागिसकेका थिए। महेशकै अनुसार उनी १० वर्ष ढिला भइसकेका थिए। तर, पनि दृढ अठोट थियो, डाक्टर बनेरै फर्किने।

एक पर्यटन व्यवसायीको नजरमा सगरमाथाको अर्थ राजनीतिक महत्त्व

हालसम्म समुद्री सतहबाट नाप्दा र अहिलेसम्म विश्वले दिएको मान्यताअनुसार विश्वको सबैभन्दा अग्लो पर्वत सगरमाथा नै हो भन्नेमा कसैको विमति रहेन, पहिले पनि थिएन । तथापि पनि कति अग्लो ? भन्नेमा चाहिँ विदेशी (खास गरी अमेरिका र केही पश्चिमा देशहरू) ले विवाद झिकिरहन्थे । पछिल्लोपटक विसं २०७७ मङ्सिर २३ तदनुसार सन् २०२० डिसेम्बर ८ का दिन नेपाल सरकार र चीन सरकारले संयुक्त रूपमा यो हिमालकोे नयाँ उचाइ ८ हजार ८४८ दशमलव ८६ मीटर घोषणा गरे ।  त्यसअघि सगरमाथाको आधिकारिक उचाइमा एकरूपता थिएन । नेपाल सरकारले सगरमाथाको आधिकारिक उचाइ ८ हजार ८४८ मीटर मान्ने गरेको थियो भने चीनले ८ हजार ८ सय ४४.४३ सेन्टी मीटरलाई आधिकारिक मान्ने गरेको थियो । त्यसैले नेपाल तर्फबाट सफलतापूर्वक सगरमाथा आरोहण गर्ने पर्वतारोहीहरूले ८ हजार ८४८ मीटर भनी आरोहण प्रमाणपत्र पाउँथे भने चीन तर्फबाट सगरमाथा आरोहण गर्ने पर्वतारोहीहरूले चाहिँ ८ हजार ८४४.४३ सेन्टी मीटर भनी आरोहण प्रमाणपत्र पाउने गरेका थिए । कताकति विश्वको सबैभन्दा अग्लो पर्वत वा भनौं हिम शिखर सगरमाथाको आधिकारिक नाम अब चोमोलुङमा हुनुपर्छ भन्ने माग पनि सुनिन्छ । यो माग धेरै नै सानो र मसिनो गरी सुनिने गरेको छ । किनभने नेपालका मूलधारका मिडिया र बुद्धिजीवीहरूले सगरमाथाको नयाँ नाम ‘चोमोलुङमा’ हुनुपर्छ भन्ने माग सुन्नेबित्तिकै यो त भोटे नाम (तिब्बती) होइन र ? भनी प्रश्न गर्ने गरेका छन् । सगरमाथाको नयाँ नाम चोमोलुङमा हुनुपर्छ भन्नेबित्तिकै जातीय नामको गन्ध आउने भन्ने भनाइ पनि कताकति सुन्ने गरिएको छ । यो हिम शिखरको फेदी (दक्षिणी पाटोका वरिपरि) मा अनादि कालदेखि रहँदै, बस्दै आएका आदिवासी जनजातिहरूले बोलाउँदै र पुकार्दै आएको असली र पुरानो नाम ‘चोमोलुङमा’ नै हो । इतिहास जेजस्तो भए तापनि आजभोलि चोमोलुङमालाई सगरमाथा र एभरेस्ट नामले बढी चिनिन्छ । यो यथार्थ हामीले स्वीकार गर्नैपर्छ ।  फेरि एकपटक सगरमाथाको उचाइकै कुरो गरौं । अमेरिका, इटली आदि देशहरूले भने सगरमाथाको उचाइ ८ हजार ८ सय ५० मीटर रहेको भन्दै आएका थिए । खास सगरमाथा हिम शिखरले सीमा छोएको (उत्पत्ति भूमि) देश नेपाल र चीनले तेस्रो पक्षले घरिघरि सगरमाथाको उचाइ बढेको भन्ने भनाइलाई मान्यता दिएको थिएन, वास्ता गरेको थिएन ।    सगरमाथाको आर्थिक पक्ष अर्थात् सगरमाथा आरोहणबाट हुने कमाइबारे पनि चर्चा गरौं । सन् २०२१ को वसन्त याममा मात्रै नेपाल सरकारले रोयल्टीबापत ६६ करोड १३ लाख नेपाली रुपैयाँ बराबर विदेशी मुद्रा कमाइ गरेको थियो । त्यस्तै हवाई जहाज कम्पनी, हेलिकोप्टर कम्पनी, ट्राभल एजेन्सी, ट्रेकिङ एजेन्सी, सरदार, ट्रेकिङ शप, सरदार, कुक, क्लाइम्बिङ गाइड, हाई एल्टिच्युड शेर्पा, आइसफल डाक्टर, किचन ब्वाई, भरिया, जोप्को, याक र नाक (पोथी याक) धनी, होटेल सञ्चालकहरू, किसानलगायतले प्राप्त गरेको तलब–भत्ता र आय आर्जनको छुट्टै पाटो रहने गरेको छ । सन् २०२१ मा विश्वकै अग्लो हिम शिखर सगरमाथा आरोहण गर्न आएका विदेशी पर्वतारोहीहरूबाट नेपाल सरकार र नेपालका पर्यटन व्यवसायीहरूले धेरै राम्रो आम्दानी गर्न सफल भएका थिए ।  स्मरणीय छ, उक्त वर्षको वसन्त ऋतुमा सगरमाथा चढ्न भनी विभिन्न देशका ४४ ओटा आरोहण दलका ४०८ जना पर्वतारोही नेपाल आएका थिए । उक्त वर्ष आएका ४०८ जना पर्वतारोही मध्ये एक जना तेस्रो लिंगी, ९२ जना महिला र ३१५ जना पुरुष रहेका थिए । यो वर्षको वसन्त ऋतुमा सगरमाथा आरोहणका लागि विभिन्न देशका ४२ ओटा आरोहण दलका ४६६ जना पर्वतारोहीले ७३ करोड ७४ लाख नेपाली रुपैयाँ सलामीबापत मात्रै तिरेका छन् । शुरूमै भनिएझै यो सिजनमा लगभग ५ सय जना पर्वतारोहीले सगरमाथा आरोहणका लागि अनुमति लिने अनुमान पर्यटन विभागले गरेको छ ।  त्यसो त हजारौं लाखौं अमेरिकी डलर खर्च गरेर जिन्दगीमा जसरी भए पनि ‘एकपटक विश्वको अग्लो हिम शिखर सगरमाथा चढेरै छाड्ने’ अठोट र सपना साँचेर नेपाल आउँछन् । त्यसका लागि पर्वतारोहीहरूले कयौं दिनसम्म सगरमाथा हिमालको क्याम्प–२, क्याम्प–३, क्याम्प–४ मा पर्खेर बस्नुपर्ने हुन्छ । नेपाली हिमालबाट समग्रमा हुने आर्थिक उपार्जनको तुलनामा सगरमाथा हिमाल एक्लैको कमाइको जुन परिणाम देखिन्छ, यसले सगरमाथा हिमालको अर्थ राजनीतिक महत्त्व बढेर गएको देखिन्छ । लेखक पर्यटनकर्मी हुन् ।

नाम स्मृति, काम सबैले सम्झिने

काठमाडौं । कुनै समय आम मानिसजस्तै पेशा र पारिवारिक जिम्मेवारीमा केन्द्रित काठमाडौं, बालुवाटारकी स्मृति पोखरेल ४ वर्षदेखि निरन्तर क्यान्सरपीडित बालबालिकाको जीवन बचाउने अभियानमा छन् । यस अवधिमा उनले क्यान्सर भएर जीवन र मृत्युको दोसाँधमा पुगेका ५० भन्दा धेरै बालबालिकालाई नयाँ जीवन दिएकी छन् । एउटा बच्चा बाँच्नु भनेको देशको भविष्य बाँच्नु हो भन्ने भावनाले काममा उत्साह थपिरहेको स्मृति बताउँछिन् । छँदाखाँदाको पेशा छाडेर स्मृति यता लाग्नुको छुट्टै कथा छ । एकपटक रातो बंगला फाउन्डेशनको कामले काभ्रे पुगेका बेला एउटा स्कूलमा एकजना अधबैंशे पुरूष आर्थिक सहयोग माग्दै रहेछन् । उनीबारे बुभ्mदै जाँदा ५ वर्षे छोरा शिशिर सरयूको आँखामा क्यान्सरको उपचार गर्न सहयोगको याचना गर्दै हिँडेको थाहा भयो । शिशिरको अवस्थाबाट भावुक बनेकी स्मृति उनका अभिभावकलाई केही आर्थिक सहयोग गर्न सक्ने आश्वासनसहित सम्पर्क नम्बर दिएर काठमाडौं फर्किन् ।  ‘त्यसअघि बच्चालाई पनि क्यान्सर हुन्छ भन्ने मलाई थाहा थिएन्,’ उनी भन्छिन्, ‘काभ्रेबाट फर्केको ३ दिनसम्म शिशिरको अवस्था सम्झिएर निद्रा लागेन । शिशिरका लागि केही गर्नैपर्छ भन्ने भावना झन् बलियो हुँदै गयो ।’ केही दिनपछि शिशिरका बुबाले फोन गरेर छोरालाई उपचार गराउन कान्ति बाल अस्पताल ल्याएको जानकारी दिए । ‘शिशिरलाई आर्थिक सहयोग गर्न कान्तिको अंकोलोजी वार्डमा पुग्दा दिमागै खलबलिने दृश्य देख्नुपर्‍यो,’ उनले भनिन् । त्यहाँका ३२ ओटा बेड २ महीनादेखि १६ वर्ष उमेर समूहका क्यान्सरपीडितले भरिएका थिए ।  ‘अस्पतालको त्यो अवस्थाले मेरो मनमा निकै ठूलो झट्का दियो । अनि म उनीहरूलाई पनि सहयोग गर्ने अठोट गरेर फर्किएँ,’ स्मृतिले भनिन् । त्यो कुरा उनले नजिकका साथीभाइ, आफन्त र इस्टमित्रसँग पनि शेयर गरिन् । र, उनीहरूसँग सहयोग पनि माग्न थालिन् । ‘एक किसिमले मैले त्यस बेलादेखि नै एउटा अभियान शुरू गरिसकेकी रहेछु,’ स्मृतिले भनिन् । दर्जनौं क्यान्सरपीडितलाई नयाँ जीवन दिने काम सहजै र एक्लैले गर्न नसकिने बुझाइले स्मृतिलाई संस्था नै दर्ता गराएर काम अघि बढाउने निर्णयमा पुर्‍यायो । अनि रातो बंगला फाउन्डेशन र नेपाल इन्जिनीयरिङ कलेजको आकर्षक जागीर छाडेर क्यान्सरपीडित बालबालिकाको सेवामा लागेको स्मृति बताउँछिन् ।  उनको त्यो निर्णयमा साथ दिन आइपुगिन्– स्कूले जीवनदेखिकै मिल्ने साथी केसाइन डिकी लामा । लामा, स्मृति र अरू तीनजना डाक्टर ९विष्णु अधिकारी, सुधा बस्नेत र सुचारिता तुलाधर० मिलेर गत सेप्टेम्बरमा विश नेपाल फाउन्डेशन नामक क्यान्सरपीडित बालबालिकाको जीवन रक्षामा काम गर्ने संस्था शुरू गरेका छन् । संस्था दर्ता गर्नुअघि नै क्यान्सरपीडित बालबालिकाका लागि ३० लाख रुपैयाँ आर्थिक सहयोग गरेको अभिलेख स्मृतिसँग छ । उनको संस्थाले दुरुपयोग नहोस् भनेर डाक्टरको सल्लाहबमोजिम बिरामीलाई आर्थिक, खानपान तथा पोषणमा सहयोग गर्ने गरेको छ ।  यो कामबाट घरपरिवार र आफू निकै सन्तुष्ट रहेको उनी बताउँछिन् । ‘मेरो र संस्थाको पहिलो उद्देश्य क्यान्सरपीडित बालबालिकाको जीवन बचाउनु हो । बालबालिका बाँच्नु भनेको देशको भविष्य बाँच्नु हो । त्योभन्दा ठूलो आत्मसन्तुष्टि अरू के हुन सक्छ र,’ उनले भनिन् ।  दुर्गम गाउँका क्यान्सरपीडितका आफन्त र अभिभावकले आर्थिक अभावका कारण उपचारका क्रममा बिरामीलाई आवश्यक पर्ने पौष्टिक आहार पुर्‍याउन सकिरहेका हुँदैनन् । पौष्टिक आहार पुगेन भने क्यान्सरको उपचार पद्धति केमोथेरापीले प्रभावकारी काम गर्न सक्दैन । त्यसका लागि विश नेपाल फाउन्डेशनले डाक्टरको सल्लाह बमोजिम बिरामीलाई पौष्टिक तत्वका रूपमा महीनाभरि नै पिडिएसोर र थ्रेप्टिनको व्यवस्था गरेको छ । दुर्गमबाट आएका बिरामीलाई उपचार अवधिभर काठमाडौंमा बस्न पनि समस्या हुन्छ । उपचार पूरा नहुँदै फर्किनुपर्ने बाध्यताले कतिपय बालबालिका अकालमै ज्यान गुमाउन बाध्य हुन्छन् । यसलाई सम्बोधन गर्न फाउन्डेशनले उपचार अवधिभर बिरामी र अभिभावकलाई काठमाडौंमा बस्न मिल्ने गरी आवासको व्यवस्था गर्ने योजना बनाएको छ । स्मृतिले दार्जिलिङको माउन्ट हर्मोन स्कूलबाट १२ कक्षा, कोलकाताबाट उच्च शिक्षा र अमेरिकाबाट अन्तरराष्ट्रिय सम्बन्धमा स्नातकोत्तर गरेकी छन् । परोपकारी काममा लागेको धेरै नभए पनि हजुरआमाको प्रेरणाले सानैदेखि यस क्षेत्रमा काम गर्नुपर्छ भन्ने सोच चाहिँ रहेको उनको भनाइ छ । हजुरआमाले शिशु सेवा समिति नामको संस्था खोलेर बालबालिकाका क्षेत्रमा काम गरेको उनले सानैमा देखेकी थिइन् । ‘त्यसैको प्रेरणाले होला मलाई समाज सेवामा रुचि जागेको,’ कुराकानी टुंग्याउँदै गर्दा उनले भनिन् ।

लगातार ४८ घन्टा कोरोनाका बिरामी हेर्न खटिन्छन् बेलझुण्डीका डाक्टर (भिडिओ)

‘त्यो मेरो जीवनकै नमिठो घटना हो, जसलाई म चाहेरै पनि भुल्न सक्ने छैन,’ उनले भने ‘उहाँ बलियो अठोट भएका व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो। गम्भीर हुनुभन्दा पहिलासम्म म कोरोना जितेर घर फर्किन्छु भन्ने गर्नु हुन्थ्यो।’