सर्लाहीमा रैथाने जातको धान छोडेर हाइब्रिडको खेती बढेको छ । रैथाने बासमती र करियाकामतको सट्टा किसानहरू हाइब्रिड मोटा धानप्रति आकर्षित भएका हुन् । उत्पादन मनग्ये हुने भएकाले हाइब्रिड धान रोजाइमा पर्न थालेको उनीहरूको भनाइ छ ।
हाइब्रिड तथा उन्नत जातको धान लगाउने होडबाजीले रैथाने जातको धान लोप भएको छ । हाइब्रिड र उन्नत जातको धान धेरै फल्ने र कम पानीमा हुर्कने भएकाले परम्परादेखि लगाइएका धानका बिउ लोप भएको पाल्पाका किसानले बताएका छन् । पुरानो रैथाने जातको धान लगाउने किसान बिउमासमेत आत्मनिर्भर भएका छन् तर हाइब्रिड र उन्नत जातको धान खेतीले किसान धानको बिउमा परनिर्भर बन्न पुगेका छन् । केही वर्षअघिसम्म जिल्लाको विभिन्न स्थानमा रैथाने जातको मन्सुली, सावा मन्सुली, गाहा, आमझोत्ते, बासमती, अनदी र ताइचिन जातका धान लगाउने प्रचलन थियो ।
सीमावर्ती क्षेत्रका नेपाली किसान महँगो मूल्यमा उपलब्ध हुने भारतीय विकासे (हाइब्रिड) धानको बीउप्रति आकर्षण भएका बेला सीमापारिका किसानको रोजाइमा भने यहाँका रैथाने धान पर्ने गरेको पाइएको छ । नेपाली बीउ सस्तोमा पाइने र बाली वैज्ञानिकले प्रमाणित गरेकाले भारतीयको रोजाइमा परेको विज्ञहरू बताउँछन् ।
परम्परागत रूपमा खेती गरिँदै आएको रैथाने धानको उत्पादन नेपालमा करिब शून्यकै अवस्थामा पुगेको छ । उन्नत र हाइब्रिड धान उत्पादनमा किसानहरूको आकर्षण बढ्न थालेपछि पुराना रैथाने धानहरू लोपोन्मुख अवस्थामा पुगेको राष्ट्रिय...
पश्चिम तराइमा उत्पादन हुँदै आएका रैथाने धान लोप हुने अवस्थामा पुगेका छन्। कालानमक, गौरिया, आपसुक्ते, झिनुवा, रातोअन्दी, थापाचिनी र स्यामजिरा लगायत स्थानीय जातका धान लोप हुने अवस्थामा पुगेका हुन। किसानले बढी उत्पादन हुने उन्नत तथा हाइब्रिड जातका धानखेती गर्न थालेपछि रैथाने जातका धान हराउँदै जान थालेका हुन्।
