Desh Sanchar

पौष २०७८

पुराना हाकिमले नछाड्दा नयाँ हाकिमलाई अप्ठेरो

काठमाडौँ- औषधि व्यवस्था विभागको महानिर्देशक पदमा सरकारले भरत भट्टराईलाई नियुक्ति दिए पनि पूर्वमहानिर्देशक नारायण ढकालले जिम्मेवारी हस्तान्तरण नगर्दा प्रशासनिक काममा अप्ठेरो सिर्जना भएको छ। एक साताअघि स्वास्थ्यमन्त्री विरोध खतिवडाले विभागको महानिर्देशकमा भट्टराईलाई नियुक्ति दिएका थिए। यद्यपि यसअघिका महानिर्देशक नारायण ढकालले उनलाई जिम्मेवारी हस्तान्तरण गरेका छैनन्। ‘ढकाल सर नियमित रुपमा कार्यालय आएर महानिर्देशककै कार्यकक्षमा बस्नुहुन्छ, भट्टराई […]

पूर्ण विवरण

सम्बन्धित सामग्री

नेपथ्य अष्ट्रेलियाको ब्रिसबेनमा फेरी घन्कियो

कन्सर्टको केहिदिनअघि मात्र नेपथ्य ब्रिसबेन आइपुगेको थियो। गायक अमृत गुरुङसँग भेट्न एक पुराना परिचित आफ्नो बच्चासहित आइपुगे। अमृतले ती बच्चासँग संवाद गर्न खोजे। बच्चाले अप्ठेरो माने।...

नागरिक दैनिक पौष २०७९

नेपथ्य अष्ट्रेलियाको ब्रिसबेनमा फेरी घन्कियो

कन्सर्टको केहिदिनअघि मात्र नेपथ्य ब्रिसबेन आइपुगेको थियो। गायक अमृत गुरुङसँग भेट्न एक पुराना परिचित आफ्नो बच्चासहित आइपुगे। अमृतले ती बच्चासँग संवाद गर्न खोजे। बच्चाले अप्ठेरो माने।...

नागरिक दैनिक पौष २०७९

घर खर्च चलाउन साना व्यवसायमा आकर्षण

कञ्चनपुर । कञ्चनपुरको शुक्लाफाँटा नगरपालिका–४ असैनाका ३० वर्षीय हरेन्द्र सार्कीले साइकल मर्मत गर्ने पसल सञ्चालन गरेका छन् । परिवारको खर्च धान्ने मेसो त्यही साइकल पसल हो । वन समिति बजारमा सार्कीले साइकल मर्मत गर्ने पसल सञ्चालन गरिरहेका छन् । पुख्र्यौली पेसा छाला जुत्ताको काम रहे पनि त्यसबाट परिवारको खर्च धान्नै मुस्किल भएपछि उनले साइकल मर्मत गर्ने पसल सञ्चालन गरेका हुन् । साइकलका पाटपुर्जासँगै पञ्चर बनाउने, लहर निकाल्ने, तिल्ली राख्ने, गोली, कटौरी राख्ने कार्यसँगै नयाँ टायर ट्युब राख्ने काम उनले गर्छन् । ‘यसबाट १५ हजार रुपैयाँदेखि २० हजार रुपैयाँसम्म मासिक आम्दानी हुने गरेको छ,’ उनले भने । दातृ निकायले अनुदानमा कम्प्रेसर मेसिन उपलब्ध गराएपछि साइकलसँगै उनले मोटरसाइकलको पञ्चरसमेत जोड्ने काम थालेका छन् । उनले भने, ‘६ जनाको परिवारको खर्च धान्न सहयोग पुगेको छ ।’ २० हजार रुपैयाँ लगानीबाट सञ्चालन गरेको पसलबाट शुरूमा खासै आम्दानी नभएको उनको भनाइ छ । हाल लगानी बढाएर २ लाख रुपैयाँ पुगेसँगै घर खर्च चलाउन सहयोग पुगिरहेको उनले बताए । साइकल पसल चलाउनुअघि सार्कीले अरूको खेत अधिँयामा लिएर परिवारका लागि अन्न जोहो गर्दै आएका थिए । पसल चल्न थालेपछि पसलबाटै घरखर्च चल्न थालेको उनले बताए ‘थोरै पूँजीको काम गरे पनि निरन्तर लागिरहे परिवारको खर्च चलाउन अप्ठेरो नहुने रहेछ,’ उनले भने, ‘अरूको भन्दा आफ्नै काम गरे सहज रूपमा जीविका चलाउन सकिँदो रहेछ ।’ हरेन्द्र जस्तै वन समिति बजारमै छाला जुत्ताको कार्य गर्दै आएका कसरौलका मन्दिर सार्कीले दैनिक १ हजारदेखि २ हजार रुपैयाँसम्म आम्दानी गर्ने गरेका छन् । उनले नयाँ जुत्ता बनाउने, पुराना जुत्ताचप्पल सिउने लगायत काम थालेका हुन् । सार्कीले ५ छोरी र ३ छोराको विवाहको खर्च समेत यसैबाट धानेको बताए । स्थानीय तहमा ५ वर्ष सरकार हाँकेका जनप्रतिनिधिले हालसम्म गरिखाने वर्गका लागि कुनै पनि योजना नल्याएकोमा असन्तुष्ट छन् उनी । ‘अहिले चुनावका लागि उम्मेदवारले प्रचारप्रसारको काम गरिरहेका छन्,’ उनले भने, ‘हाम्रा दु:खलाई सम्झेर उत्थानका योजना ल्याई काम गर्ने भए मत माग्न आउनोस् । नभए मत नै नमाग्नोस् भनेको छु ।’ रासस

Aarthik Abhiyan चैत्र २०७८

वीरगञ्जमा विकासको बाटो बनिसकेको छ

वीरगञ्ज महानगरपालिकाका प्रमुख विजयकुमार सरावगी कुनै न कुनै तरिकाले चर्चामै रहन्छन् । तत्कालीन संघीय समाजवादी फोरम नेपालबाट टिकट लिएर चुनाव जितेका सरावगी पछिल्लो समय जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) मा थिए । आसन्न स्थानीय तह चुनावमा पुनः मेयरको आकांक्षी रहेका उनी यसपटक नेपाली कांग्रेसबाट चुनाव लड्न चाहन्थे । कांग्रेस प्रवेशमा कुरा नमिलेपछि हालै नेकपा एमालेमा छिरेका सरावगी अहिले जसपामा राम्रा मान्छे टिक्न नसक्ने आरोप लगाउँछन् । महानगरमा आन्तरिक स्रोतको अभाव, दक्ष कर्मचारी उपलब्ध नहुनु र संघ र प्रदेश सरकारले सहयोग नगरेकाले सोचेजति काम गर्न नपाएको बताउने उनी विगत २०/ २५ वर्षमा हुन नसकेको विकास आफूले साढे ४ वर्षमा गरेको दाबी दोहोर्‍याउँदै आएका छन् । प्रस्तुत छ, आर्थिक अभियानका ओमप्रकाश खनालले महानगर प्रमुख विजयकुमार सरावगीसँग गरेको कुराकानीको सार : तपाईं २०/ २५ वर्षमा हुन नसकेको विकास साढे ४ वर्षमा गरें भन्नुहुन्छ । तर, वीरगञ्जका बासिन्दाले त यो कुरा पत्याइरहेका छैनन्, किन ? वीरगञ्जको अधिकांश क्षेत्र अहिले पनि ग्रामीण वडाको रूपमा रहेको छ । त्यस क्षेत्रलाई महानगरस्तरमा पुर्‍याउन धेरै काम भएको छ । त्यस्ता वडामा बढी प्राथमिकता दिइएकाले त्यस्तो लागेको हुन सक्छ । तर, विकासका धेरै काम भएका छन् । यो साढे ४ वर्षको अवधिमा वीरगञ्जको विकासमा ९ अर्ब रुपैयाँ खर्च भएको छ । यो कम होइन नि । २०/ २५ वर्षअघिको वीरगञ्ज र अहिलेको तुलना गरेर हेर्नुहोस्, निकै परिवर्तन देख्न सक्नुहुन्छ । जनप्रतिनिधि आएर पनि जनताले अपेक्षा गरेअनुसार काम नभएको गुनासो सुनिन्छ । तपाईं भने निकै विकास भएको भन्नुहुन्छ । कुरा त बाझियो नि ? जनताको अपेक्षा बढी हुनु स्वाभाविक हो । २०/ २५ वर्षसम्म केही भएकै थिएन । प्रतिनिधि आएपछि अपेक्षा भइहाल्छ । जनताको प्रतिनिधि नभएको अवस्थामा वीरगञ्ज जर्जर भएर बसेको थियो । अति अव्यवस्थित भयो । जथाभावी प्लटिङ र बस्ती अस्तव्यस्त भयो । अहिले हेर्दा जहाँ पनि नाला र बाटो चाहिएको छ । अहिले पनि ५०० ठाउँमा लगानीको खाँचो पहिचान गर्न सकिन्छ । जनअपेक्षा बमोजिम विकासका लागि वीरगञ्जलाई १ खर्ब रुपैयाँ चाहिन्छ । पूर्ण महानगर बनाउन यति चाँडो हुँदैन । अहिले हुने खर्च भनेको वर्षमा १ अर्ब रुपैयाँजति होला । यसमा केन्द्र र प्रदेशले पनि काम गर्नुपर्दछ । स्थानीय तहमा ल्याउने विकासमा संघ र प्रदेशले हामीसँग समन्वय गर्दैनन् । व्यवस्थित शहरीकरणका लागि उनीहरूले पनि सहयोग गर्नु पर्दछ । उनीहरूले आफ्नै कार्यकर्तालाई काम दिने भए पनि कहाँ काम गर्ने, त्यो हामीसँग सोधेको भए हुन्थ्यो । तर, त्यो खालको समन्वय भएको छैन । अबका दिनका लागि वीरगञ्जको विकासमा अघि बढ्न हामीले बाटो बनाइदिएका छौं । त्यो बाटोमा विकासलाई गति दिएर हिँडाउने राम्रो चालक चाहिएको छ । त्यो चालक तपाईं नै हुनुपर्दछ कि अरू कोही देख्नुभएको छ ? जनताले चाह्यो र पार्टीले टिकट दिए म आफै आउँछु । मजस्तो व्यापार छोडेर आएको मान्छे । व्यापारमै लागेको भए वर्षमा ४/ ५ करोड रुपैयाँ सजिलै कमाउन सक्थेँ, त्यो गुमाइरहेको छु । म पनि आरामले व्यापारमा पैसा कमाउन सक्थेँ होला । तर, वीरगञ्जलाई आउने पुस्ताका लागि राम्रो ठाउँ बनाउन, सफा, सुन्दर र हरेक दृष्टिले सुरक्षित वीरगञ्ज बनाउन म आएको हो । मभन्दा राम्रो मन्छे अगाडि आयो भने म पछि हटेर उसलाई सघाउँछु । विकासका काममा तहगत सरकारबीच ठीक ढंगले समन्वय भएको छैन । व्यवस्थित शहरीकरणका लागि प्रदेश र संघ सरकारले पनि सहयोग गर्नु पर्दछ । तपाईं संघ र प्रदेशले सहयोग गरेनन् भन्नुहुन्छ । कस्तो सहकार्य खोज्नुभएको थियो, के हुन सकेन ? विकासका काममा तहगत सरकारबीच ठीक तरिकाले समन्वय हुन सकेको छैन । प्रदेश र संघ सरकार आउने, काम गर्ने, अलपत्र पारेर हिँड्ने काम भएको छ । जस्तै, पदम रोडको हुलाकी राजमार्ग हेर्नुहोस्, त्यहाँ न नाला चलेको छ, न ढल सञ्चालनमा छ । त्यसले गर्दा हामीलाई गाह्रो भएको छ । कुनै पनि योजना ल्याउँदा हामीसँग सहकार्य हुनुपर्ने हो, त्यो हुन सकेन । लक्ष्मनवाको कृषिमण्डीको त्यस्तै बेहाल छ । त्यसमा ५० लाख रुपैयाँ खर्च भएको छ । आज त्यो ठाउँ दुव्र्यसनीको अखडाजस्तो भएको छ । ठाउँ- ठाउँमा धर्मशाला बनेका छन् । त्यसको स्वामित्व र संरक्षणको जिम्मा कसले लिने ? २/४ लाख रुपैयाँका योजनामा पनि संघ र प्रदेश आफै अगाडि आएका छन् । पानीको धारा बाँड्न पनि आइपुग्छन् । त्यो त स्थानीय सरकारलाई पठाउनु पर्छ नि । अझै पनि केन्द्रीकृत र कार्यकर्ता पाल्ने मानसिकता गएको छैन । यसले स्थानीय सरकारलाई गाह्रो भएको छ । कहिलेकाँही एकै ठाउँमा दोहोरो तेहोरो योजना परेको छ । तहगत सरकारबीच सहकार्य नहुँदा त्यस्ता पूर्वाधारको प्रतिफल आउन सकेको छैन । आउँदा दिनमा यस्ता विषयमा सोच्नु आवश्यक छ । स्रोत र समन्वयको समस्याले सोचेजस्तो काम गर्न सकिएन । यसकारण यस्ता काम गर्दा कम्तीमा हामीसँग सम्झौता गर्नुपर्ने थियो । वीरगञ्ज महानगरको प्रमुखमा निर्वाचित भएपछि तपाईंले गरेका मुख्य कामहरू चाहिं के - के हुन् त ? शहरीकरणमा एशियाली विकास बैंक (एडीबी) को योजना पूरा भयो । फोहोरमैला व्यवस्थापनको काममा ठूलो अपलब्धि भएको छ । यसअघि शंकराचार्य गेटमा हुने फोहोर विसर्जन अब महानगरको ल्याण्डफिल साइटमा भइरहेको छ । तर, पनि जनताले जहाँ पायो, त्यहीँ फाहोर फालेर असहयोग गरेका छन् । जनताले सहयोग गरेको भए अझ राम्रो गर्न सकिने थियो । अस्पतालजन्य फोहोर व्यवस्थापनका लागि बेग्लै ‘ग्रिन हस्पिटल वेस्ट म्यानेजमेन्ट प्लान्ट’ बनेको छ । शिक्षामा धेरै राम्रो काम भएको छ । कक्षाकोठाको अभाव भयो । यसमा बजेट केन्द्रबाट आउनुपर्ने भएकाले समस्या भयो । त्यसमा पनि सकभर हामीले बनायौं । शिक्षामा आधुनिकीकरणको काम भयो । विद्यालयमा छात्राका संख्या बढेको छ । जो विद्यालय बाहिर थिए, उनीहरू विद्यालय आए । जो विद्यालय आएनन्, उनीहरूलाई समुदायमै गएर पठाउने काम गरेका छौं । स्वास्थ्य सेवातर्फ पहिले २२ ओटा मात्र स्वास्थ्य चौकी थिए । अहिले ३२ ओटै वडामा स्वास्थ्यचौकी खोलेका छौं । तीनओटा बर्थिङ सेन्टर खोल्यौं । पाँचओटा छिट्टै खोल्दै छौं । ग्रामीण वडाका गर्भवती महिलाले घरमै बच्चा जन्माउनुपर्ने बाध्यता अन्त्य भएको छ । स्वास्थ्य चौकीमा आएका गर्भवती र सुत्केरीलाई पौष्टिक आहार दियौं । कम तौलका बच्चाका लागि पोषणयुक्त पीठो दिएका छौं । हामीले वृद्धवृद्धा, गर्भवती, सुत्केरी महिलालाई लक्षित गरेर ‘मेयर घरदैलौं स्वास्थ्य कार्यक्रम’ चलायौं । घरदैलोमै उच्च रक्तचाप, मधुमेहको परीक्षण गराएर निःशुल्क उपचार र औषधि दिन्छौं । कोरोना महामारी नभएको भए यो धेरै अघि नै शुरू हुन्थ्यो । स्वास्थ्य सेवामा सुधार आएकाले वीरगञ्जको नारायणी अस्पतालको ओपीडीमा दैनिक १२ सय बिरामी आउनेमा अहिले दैनिक ६ सयमा झरेको छ । वीरगञ्ज महानगरलाई ‘पूर्ण खोप महानगर’ घोषणा गरेका छौं । उज्यालो वीरगञ्ज अभियान अन्तर्गत २४ करोडको लागतमा १४ हजार एलईडी लाइट लगाउने काम भइरहेको छ । यो चाँडै पूरा हुन्छ । २०० किलामिटर कालोपत्र, ढलान र ग्राभेल सडक निर्माण भएको छ । सानाठूला १५० ओटा नाला बनायौं । थुप्रै कल्भर्ट निर्माण भएका छन् । वर्षेनि भेडाहा खोलाका कारण वीरगञ्ज डुबानमा पर्ने अवस्था छ । भेडाहाको बाढीका कारण पाँच वडामा बढी समस्या थियो । यसका लागि ४१ करोडको योजना ल्याएको छु । अत्याधुनिक बसपार्क र पार्किडको व्यवस्था भएको छ । ६ हजार वृद्धवृद्धा र असहायलाई जाडोमा कम्बल, विपन्न परिवारलाई २ हजार चापकल र १५ सय ग्यास तथा चूलो बाँडेका छौं । महिला सशक्तीकरण र रोजगारीका लागि ५ हजार जनालाई तालीम दिएर रोजगारी दिएका छौं । गर्न नसकेका कामहरू चाहिं के - के हुन् जस्तो लाग्छ ? गर्नुपर्ने थुप्रै काम हुन्छन् । ती चुनावको बेला भनेर पनि आएको हुन्छ । हामी आउँदा महानगर ३६ करोड रुपैयाँ ऋणमा थियो । कर्मचारीको अभाव थियो । अहिले पनि सातौं तहको इन्जिनियरबाट काम गराएका छौं । जब कि यसमा उपसचिव तहको जनशक्ति चाहिन्छ । शहरीकरणका लागि ‘टाउन प्लानर’ चाहिन्छ, तर हामीसँग केही छैन । वीरगञ्जको शहरीकरणको खाका बनाउन शहरी विकास मन्त्रालयमा पत्र लेख्दा पनि मद्दत पाइएन । यातायात र भूमि उपयोगको योजना बनाएको छु । आवधिक योजना बनाइएको छ । वीरगञ्जको विकासको एउटा खाका बानिसकेको छ । त्यसैलाई टेकेर अब आउने जनप्रतिनिधिले काम गर्न सक्छन् । म आए पनि नआए पनि भोलि जो आउँछ, उसलाई म सघाउँछु । वीरगञ्जलाई सुन्दर शहर बनाउने आशा र आवश्यकता छ । हामीले यहाँका सबै बासिन्दालाई सबैखालको सुविधा दिनुपर्दछ । अब पुरानो वीरगञ्जमा मात्र यो सम्भव छैन । एकीकृत भन्सार जाँचचौकी (आईसीपी) र सुक्खा बन्दरगाह (ड्राइपोर्ट) बीचको जग्गालाई जोडेर नयाँ वीरगञ्ज बनाउनु पर्दछ । नयाँ ठाउँमा व्यवस्थित पूर्वाधार लैजानु पर्दछ । ट्रान्सपोर्ट नगरको काम हुन सकेको छैन, जुन अति आवश्यक छ । आईसीपी र ड्राइपोर्टबीचको ६२ बिगाहा जग्गामा यो बनाउनु पर्दछ । त्यसका लागि पनि प्रस्ताव लैजाँदै छौं । वीरगञ्जका लागि गर्नुपर्ने थुप्रै काम छन् । नारायणी अस्पताल व्यवस्थित भए पनि नयाँ पूर्वाधारमा ३ वर्षदेखि काम हुन सकेको छैन । घर- घरमै स्वास्थ्य उपचार पाउने व्यवस्था दिनु पर्दछ । स्वास्थ्यका लागि स्वच्छ वातावरण चाहिन्छ । मैले हरियाली वीरगञ्जको ३ करोड ३० लाखको योजना ल्याएको थिएँ । टेन्डर पनि भयो तर, संघ सरकारले बजेट निकासा नगर्दा काम अघि बढ्न सकेन । कोरोना महामारीमा वीरगञ्जमा अपनाइएको नियन्त्रण मोडेल निकै चर्चामा थियो । कसरी काम गर्नुभयो ? कोभिडको बेलामा वीरगञ्जले देशलाई नै उदाहरण दियो । हामीले कोरोना नियन्त्रणका लागि आफ्नो स्रोतबाट १२ करोड रुपैयाँ खर्च गर्‍यौं । वीरगञ्जमात्र होइन, समग्र पर्सा र महोत्तरीसम्मका संक्रमितलाई उपचार गर्‍यौं । २ वर्षदेखि सिमानामा हेल्थ डेस्क सञ्चालन गरेका छौं । कोरोना महामारी उत्कर्षमा पुग्दा सिमानामा परीक्षण र संक्रमितको पहिचानमा यसले निकै राम्रो काम गरेको छ । फेला परेकामध्ये ८० प्रतिशत भारतीय हुन्थे । उनीहरूलाई उतै फर्काउने र नेपालका संक्रमितलाई सुरक्षित आइसोलेसनमा पठाउने काम भयो । घरघरमा पुगेर कोरोना परीक्षण गर्ने काम भयो । ‘एक घर एक पीसीआर परीक्षण’ को अवधारणा मैले नै ल्याएको हुँ । वीरगञ्ज पीसीआर मशिन ल्याउने पहिलो महानगर हो । अहिले त्यसबाट नारायणी अस्पतालमा परीक्षण हुन्छ । त्यसमा यहाँका व्यापारीले सहयोग गरे । त्यतिबेला प्रमुख जिल्ला अधिकारी र राजनीतिक असहयोगका कारण ‘एक घर एक पीसीआर’ अभियान अवरुद्ध भयो । हामीले २० हजारभन्दा बढी परीक्षण गरेका थियौं । खोप कार्यक्रम सफलतापूर्वक गरेका छौं । वीरगञ्जको विकासको एउटा खाका बानिसकेको छ । त्यसैलाई टेकेर अब आउने जनप्रतिनिधिले काम गर्न सक्छन् । महानगरमा जनशक्तिको अभाव छ भनिन्छ, आपूर्ति किन नभएको हो ? सोचेजति काम नहुनुमा जनशक्तिको अभाव पनि एउटा मुख्य कारण हो । हामी आउँदा महानगरको आन्तरिक आय १७ करोड रुपैयाँ थियो । अहिले ४५ करोड पुर्‍याएका छौं । वडामा कर्मचारी छैनन् । एउटा सचिवले तीन वडा हेर्नुपरेको छ । अब हरेक वडालाई अनलाइनबाट काम गर्ने पूर्वाधार बनाउन लागेका छौं । अब सेवाग्राही महानगरमा धाउनु पर्दैन । १ हजार वर्गफीटसम्मको नक्सा वडाबाटै पास गर्ने व्यवस्था मिलाउँछौं । हामी निर्णय गर्छौं, तर जसोतसो साधनस्रोत जुटाए पनि काम गर्ने मानिस छैन । लोकसेवाले जनशक्ति दिन्छ भनेको छ, तर आजसम्म आपूर्ति गरेको छैन । महानगरको मापदण्ड स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐनमा तोकेको छ । तर, त्यो हाम्रो स्रोतसाधनबाट मात्र सम्भव हुँदैन । त्यसका लागि पनि संघ, प्रदेश र विकास साझेदारको सहयोग चाहिन्छ । यसमा समन्वय हुन सकेको छैन । अहिले पनि जो मन्त्री छ, उसले आफ्नो क्षेत्रमा साधनस्रोत लैजाने परिपाटी छ । तपाईंले सुशासनको कुरा निकै उठाउने गर्नुभएको छ । तर, अझै पनि वीरगञ्ज महानगरका कर्मचारीलाई पैसा नदिई काम हुँदैन भन्ने आम गुनासो सुनिन्छ, किन ? जनप्रतिनिधि आउनुअघि त ब्रह्मलुट नै थियो । कर्मचारीलाई भ्रष्टाचारको बानी परिसकेको छ । त्यो सञ्जाल तोड्न त्यति सजिलो नहुने रहेछ । तर, धेरै हदसम्म तोडिएको छ । लागू गर्ने प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतको हातमा छ । उनीहरूको भूमिका त्यति प्रभावकारी भएन । उनीहरूले हाम्रै थाप्लोमा हाल्ने काम गरे । महानगरमा कर्मचारी समायोजनपछि नयाँ र पुराना कर्मचारीबीचको द्वन्द्वको कुरा पनि थियो । अहिले भ्रष्टाचारको गुनासो कम भएको छ । यसमा जनताको पनि कमजोरी छ । किनकि उनीहरू कर्मचारीले दुःख दिएकोबारे जनप्रतिनिधिलाई भन्दैनन् । स्थानीय सरकारमा जनताका प्रतिनिधि र कर्मचारीबीच तानातान किन भइरहेको छ ? तपाईं पनि कर्मचारीमाथि निकै दोषारोपण गर्नुहुन्छ नि ? गाउँपालिकादेखि महानगरपालिकासम्म एउटै ऐन छ, त्यसले हुँदैन । महानगर भनेको ठूलो हुन्छ, काम धेरै गर्नुपर्ने हुन्छ । गाउँपालिका तहबाट त हामी चल्न सक्दैनौं नि । आउने दिनमा यो संशोधन आवश्यक छ । कानूनले अहिले पनि हामीलाई प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतको अधीनमा राखेको जस्तो छ । उनीहरू हाम्रो अधीनमा छैनन् । एक महीनासम्म हामीकहाँ प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत नहुँदा कोरोनाकालमा काम रोकियो । मेयरलाई १ हजार पनि खर्च गर्ने अधिकार दिएको छैन । प्रत्यक्ष निर्वाचित भएकाले हामी कार्यकारी हुनुपर्ने हो । कर्मचारीतन्त्रले जनप्रतिनिधिलाई हात बाँध्ने उद्देश्यले यो कानून बनाइएको छ । हामी यसरी हात बाँधेर काम गर्न सक्दैनौं । आउँदा दिनहरू अझ बढी चुनौतीपूर्ण छन् । हामीले त जसोतसो काम ग¥यौं । आउँदा दिनमा यो द्वन्द्वको कारण बन्न सक्दछ । फरकफरक राजनीतिक दलबाट आएको हुनाले मतान्तर हुन्छ । मैले त सबैलाई मिलाएर हिँडेको छु, अप्ठेरो छैन । सबैलाई यस्तो सहजता हुँदैन । कुरा नमिल्न सक्छ । त्यस्तो अवस्थामा मेयर र प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत दुवैलाई अधिकार दिनुपर्दछ । हामी कार्यकारी हो, तर कानूनले कर्मचारीलाई कार्यकारी बनाइदिएको छ । प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत संघको मान्छे होओस्, त्यसमा समस्या भएन । तर, त्यसमा स्थानीय मानिसलाई ल्याउनुपर्दछ । किनकि उसलाई काम गरेन भने स्थानीयले के भन्लान् भन्ने दबाब हुन्छ । बाहिरबाट आएका धेरैमा जागिर खानेमात्र ध्येय हुन्छ । कममात्र यस्ता व्यक्ति हुन्छन्, जसले जनप्रतिनिधिको काँधमा काँध मिलाएर काम गरेका छन् । वीरगञ्जका अधिकांश ग्रामीण वडा छन् । त्यहाँ पूर्वाधारमा कसरी काम भएको छ ? वीरगञ्ज ३७ वर्ग किलोमिटरमा नयाँ १०० वर्गकिलोमिटर ग्रामीण क्षेत्र समावेश गरेर महानगर बनेको हो । अहिले प्रत्येक ग्रामीण वडालाई सडक सम्पर्कबाट मुख्य सडक सञ्जालमा जोड्न सफल भयौं । यसमा शहरी विकास मन्त्रायबाट पनि सहयोग आयो । केहीलाई पूर्णता दिँदै छौं । एडीबीसँग तेस्रो ४ अर्ब पैसा मागेको छु । त्यो त्यही ग्रामीण क्षेत्रका सडक, नाला र बत्तीका लागि हो । आउने ६ महीनामा ती योजना अघि बढ्छन् । वीरगञ्जको रेलवे, इनर र आउटर बाइपासजस्तै उता पनि बन्छन् । सिर्सिया खोला किनारलाई दुवैतिर बाँध हालेर वीरगञ्जको शुरुआतदेखि भन्सारसम्म सडक जोड्ने योजना बनाएका छौं । त्यहाँ बनाउने नालाबाट उद्योगको पानी ल्याएर प्रशोधन केन्द्रमा हाल्ने र सिर्सिया नदी सफा बनाउने योजना छ । यसमा १० अर्ब रुपैयाँ खर्च हुने अनुमान छ । गाउँपालिकादेखि महानगरपालिकासम्म एउटै ऐन छ, त्यसले हुँदैन । वीरगञ्जका सम्भावना पनि त होलान् नि ? वीरगञ्ज एकदमै सम्भावना भएको ठाउँ हो । अहिले वीरगञ्जले देशका लागि राजस्व दिएकै छ । भोलिको दिनमा वीरगञ्ज रोजगारी, उद्योग, व्यापार, पर्यटनको राम्रो हब हुन सक्छ । आर्थिक विकासमा टेवा दिन सक्छौं । हामीले आसपासका क्षेत्रलाई पनि समेट्न सकेका छैनौं । सबैभन्दा बढी आयात–निर्यात यहाँबाटै हुन्छ । वीरगञ्ज देशको मध्यभागको शहर हो । ७० प्रतिशत कार्गो आवागमन यहाँबाट हुन्छ । ढुवानी सस्तो पार्न सकिन्छ । यहाँको उत्पादन लागत सस्तो गर्न सकिन्छ । वीरगञ्जमा आईसीपी र ड्राइपोर्ट राजस्व संकलनका लागि मात्र बनाइयो । तर, पार्किङ, ट्रान्सपोर्ट नगरको बारेमा केही गरिएन । बाटो बनेको छ, ओभरहेड पुल छैन । यस्तोमा दुर्घटना हुन सक्छ । आईसीपी र ड्राइपोर्टमा वृक्षरोपण छैन । वायु प्रदूषणले त्यस क्षेत्रमा श्वासप्रश्वास र छालाको रोग बढेको छ । यस्तो सम्भावनालाई वीरगञ्जले कसरी उपयोग गर्ने ? यहाँबाट ठूलो परिमाणमा राजस्व संघ सरकारमा जान्छ । राजस्वको केही प्रतिशत वीरगञ्जको बृहत् विकासका लागि आउनु पर्दछ । त्यसले व्यापार सहजीकरण पनि हुन्छ । अहिले त्यसका लागि दाता गुहार्नु परेको छ । जुन ढंगले काम हुनुपर्ने, त्यो भएको छैन । मैले एडीबीसँगको सहकार्यमा वीरगञ्जबाट १ घण्टाको दूरीका ठाउँलाई साधनस्रोतसँग जोडेर विकास गर्ने योजनामा पहल अघि बढाएको छु । आगामी वर्ष यो योजना अघि बढ्छ । केही दिनमा एडीबीको टोली आएर विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन (डीपीआर) बनाउने योजना छ । व्यापार प्रदर्शनीस्थल, मण्डी, पर्यटन, सिम्रौनगढ–निजगढ–जगरनाथपुर–ठोरीसम्मको क्षेत्र समेटेर विभिन्न योजना ल्याउने र सबैको विकास हुनेगरी काम बढाउने योजना छ । राम्रा र महत्वाकाँक्षी योजना प्रोजेक्ट बैंकमा राखिएको छ, किन ? महानगरको क्षमताभन्दा बढीको योजना संघ सरकारले गर्ने हो । हामीले लेखेर पठाइसकेका छौं । आउँदो बजेटले समेट्यो भने हामी गर्न सक्छौं । हाम्रो स्रोतसाधनले हुन सक्दैन । आन्तरिक स्रोत त्यति छैन । संघले दिने पैसा साधारण खर्चमा बढी जान्छ । यस्ता योजनाको डीपीआरमै २० देखि ५० लाख रुपैयाँ जान्छ । हामीसँग प्राविधिक पनि छैन । संघ सरकारले वीरगञ्ज बनाउन सहयोग गर्नुपर्दछ । यो १/ २ वर्षमा हुने काम होइन, १५/ २० वर्ष नै लाग्छ । हेरौं, संघले ती योजना समेट्छ कि समेट्दैन । अन्त्यमा, वीरगञ्जका बासिन्दालाई के भन्न चाहनुहुन्छ ? विकास निर्माणका पूर्वाधारमा स्वामित्व लिने परिपाटीको कमी छ । बाटोमा गिटी र बालुवा थुपारेको हुन्छ । सडक पेटीमा फुटपाथ अतिक्रमण गरेको भेटिन्छ । फोहोर व्यवस्थापनका लागि ३६ हजार डष्टबिन बाँडेको छ । ट्र्याक्टरमा फाहोर हाल्दैनन्, जम्मा गरेर बीच बाटोमा फाल्छन् । अनि महानगरलाई गाली गरेको हुन्छ । फोहोर त महानगरले गरेको होइन नि । यो कुरामा सुधार आए वीरगञ्जलाई अझ राम्रो र सुन्दर बनाउन सकिन्छ । संरचनाको सही प्रयोग हुनु पर्दछ । त्यो भएन भने वीरगञ्ज कुरूप हुन सक्दछ । अर्को, स्थानीय चुनावमा राजनीतिक आग्रह मात्र हेर्नुहुँदैन । राम्रो मानिसलाई चुन्नु पर्दछ । (विस्तृत अन्तरवार्ताका लागि youtube.com/c/NewBusinessAgeNepal मा जान सक्नुहुनेछ ।)

Aarthik Abhiyan फाल्गुन २०७८

यसरी समाधान गर्न सकिन्छ प्लम्बिङका अप्ठेरा

काठमाडौं । घर बनाएर मात्र हुँदैन । घर निर्माण गर्दा नै राम्रोसँग प्लम्बिङ नगरिए सधैंभर खर्च गरिरहनुपर्ने बाध्यता हुन्छ । सबैका घरमा प्लम्बिङसम्बन्धी समस्या बारम्बार बल्झिरहने गर्छ । कहिले पाइप जाम हुने, कहिले पानी लिक हुने, कहिले मंगाल जाम हुने, कहिले धारा टुटफुट हुने आदि समस्या आइरहन्छ । नयाँ जडानमा भन्दा पुरानो मर्मतमा बढी खर्च हुन्छ । किनभने, थोरै कामका लागि पनि एउटा मिस्त्रीको ज्याला पूरै दिनको दिनुपर्ने हुन्छ र टुटफुट भएका र बिग्रेका सामान फेर्नुपर्दा दोहोरो खर्च गर्नुपर्छ । पाइप फिटिङमा त्रुटि प्लम्बिङमा समस्या आउनुमा कम गुणस्तरको सामान प्रयोग गर्नु, फिटिङ कार्यमा कम अनुभवी र कम दक्ष प्लम्बर मिस्त्रीबाट हुनु, पानी फोहोर हुनु र शौचालय, बाथरुम र बेसिनमा जथाभावी फोहोर याँक्नु हो । इन्जिनियर तिलक बानिया र प्लम्बर मिस्त्री विनोद पुन यो कुरामा सहमत छन् । नयाँ घर बनाउँदा नै पाइप जडानमा विशेष ध्यान दिन सकिए यी समस्याबाट छुटकारा पाउन सकिन्छ । त्यसैले नयाँ घरमा पाइप जडान गर्दा केही कुरामा ध्यान दिन आवश्यक हुन्छ । पहिलो, शौचालय, बाथरुम र किचेनको पानी निकासका लागि जडान गरिने पाइप र मंगलमा विशेष ध्यान दिन जरुरी छ । किनभने, बढी जाम हुने समस्या यही नै हुन्छ । फोहोर पानी निकासका लागि एचडीपीई पाइप (कालो पाइप) प्रयोग गरिन्छ । यो पाइप बिछ्याउँदा बढी घुमाउरो बाटो प्रयोग गर्नुहुँदैन । घुमाउनैपर्ने अवस्था आए मंगाल बनाएर मात्र घुमाउनुपर्छ । ढलको व्यवस्था छैन भने शौचालयको पानी निकासका लागि छुट्टै पाइप र बाथरुम, किचन सिंक, वास बेसिन आदिको पानी निकासका लागि अर्को पाइप प्रयोग गर्नुपर्छ । यसले सेफ्टी ट्यांकी छिटो भरिनबाट रोक्न सकिन्छ । पाइप बिछ्याउने जमिनको लेबल स्लोप मिलाएर खन्नुपर्छ र जम्परले जमिन थिचेर बलियो बनाउनुपर्छ । यसो गर्दा पाइप बांगिने, जमिन भासिने र जाम हुने समस्या हुँदैन । यदि पहिलो मंगलबाट ढल वा सेफ्टी ट्यांकी टाढा छ भने बीचमा अर्को मंगल बनाउनुपर्छ । यसो गरिए जाम भए त्यसलाई खुलाउन र मर्मत गर्न सजिलो हुने इन्जिनियर बानिया बताउँछन् । दोस्रो, पानी आपूर्ति गर्ने पाइप जडानमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ । अहिले नयाँ प्रचलनमा पाइप व्यवस्थित गरिराख्न ‘भ्वाइड’ राख्ने प्रविधि आएको छ । घर बनाउँदा घरको साइडमा छतदेखि भुइँतलासम्म पर्खाल वा कुनै कभरिङ बनाइन्छ र पाइप त्यही कभरिङभित्र राख्न मिल्ने गरिन्छ । यसले पाइपलाई छरपस्ट एवं भद्दा देखिनबाट बचाउँछ र घरको स्वरूप बिगार्नबाट बचाउँछ । यस्तो भ्वाइड बनाउँदा सकभर पाइप जोड्दा घुम्ती नहुने गरी शौचालय, बाथरुम, किचनको नजिक पर्ने गरी बनाउनुपर्छ । पाइप जडान गर्दा तत्काल तातो पानी प्रयोग नगर्ने भए पनि तातो पानी र चिसो पानीका लागि छुट्टाछुट्टै पाइप जडान गर्नुपर्छ । पानीको ट्यांकीबाट पाइप जोड्दा भेन्ट पाइप जोड्न/छुटाउनुहुँदैन । भेन्ट पाइप राख्दा ट्यांकीमा प्वाल पारेर त्यहाँ एउटा टी जोडिन्छ । उक्त टीबाट ट्यांकीको उचाइभन्दा केही माथि पाइपको मुख निकाल्नुपर्छ । यसले हावा पास गर्छ । पानी ओभर फलो भएको थाहा हुन्छ र पाइपमा पानी सहज रूपमा आपूर्ति गर्न सहयोग पुर्‍याउँछ । पानी सबै तलामा सहज रूपमा आपूर्ति गर्दा विचार पु¥याउनुपर्ने अर्को कुरा के भने भुइँ तलामा पुग्ने र बाँकी तलामा जाने तातो एवं चिसो पानीका लागि छुट्टाछुट्टै पाइप राख्नुपर्छ । बाथरुम, किचन सिंक, बेसिन र पाइप जोडेर घुमाउने ज्वाइनिङमा डोर टीको प्रयोग गर्नु अनिवार्य छ । यसले जाम भए र मर्मत गर्नुपरे सजिलो हुन्छ । सावर, किचन सिंक, बेसिनजस्ता स्थानमा पी ट्रयापको प्रयोग गर्नुपर्छ । पी ट्रयापमा सधैं अलिकति पानी रहन्छ र त्यसले सेफ्टी ट्यांकी वा पाइपबाट आउने दुर्गन्ध त्यही रोकिन्छ, कोठामा आउन दिँदैन । प्लम्बिङमा प्रयोग गरिने पाइप शौचालय, बाथरुम, किचन आदिका फोहोर पानी निकासमा प्रयोग गरिने पाइपलाई एचडीपीई (कालो पाइप) भनिन्छ । यो १६ मिमिदेखि १६०० मिमिसम्म साइजमा पाइन्छ । यसलाई आवश्यकताअनुसार र घरको आकारअनुरूप सानोदेखि ठूलो साइजमा प्रयोग गर्न सकिन्छ । शौचालय, बाथरुम, किचन आदिमा पानी आपूर्ति गर्न हाल बजारमा पाइने जीआई, पीपीआर, सीपीभीसी र पीभीसी पाइप प्रयोग गर्न सकिन्छ । पुराना घरमा जीआई पाइप प्रयोग गरिन्थ्यो । जीआई पाइप खिया लागेर बढी जाम हुने समस्या आउने र फिटिङ गर्न कठिन हुने मात्र होइन, मर्मत गर्नसमेत अप्ठेरो हुने भएकाले हाल यसको प्रयोग कम हुन थालेको छ । त्यसपछि बजारमा पीपीआर पाइप आएको छ । यसलाई फिटिङ गर्न हिटिङ मेसिन प्रयोग गर्नुपर्छ । एक पाइपबाट अर्को पाइप जोड्न हिटिङ मेसिनबाट पाइप तताउँदा दुई जना कामदार चाहिने, निकै बल प्रयोग गर्नुपर्ने, समयभित्र जोड्न नसके ज्वाइन बिग्रेर बांगोटिंगो हुने हुँदा पानी जाम हुने सम्भावना रहन्छ । त्यसैको विकल्पस्वरूप हाल बजारमा सीपीभीसी पाइप आएको छ । यसलाई जोड्न गम प्रयोग गरिन्छ, जसले जोड्न सजिलो र छिटोछरितो हुन्छ । यसले पानी जाम हुने सम्भावना पनि कम रहन्छ । भित्री बाथरुम, किचन, बेसिनमा पीभीसी पाइप प्रयोग गरिए त्यो टिकाउ हुने इन्जिनियर बानियाको सुझाव छ । जाम रोक्ने विधि सकभर धेरै घुमाउनुपर्ने गरी लामो पाइप प्रयोग नगर्ने । यदि गर्नैपर्ने बाध्यता भए त्यो ज्वाइनमा डोर टी प्रयोग गर्ने । पाइप जडान गर्दा पनि मुखमा वा सुरुमा केहि ओरालो हुने गरी स्लोप गर्दै लग्नुपर्छ । यसले पानीको निकास सहज भई जाम हुनबाट बचाउँछ । सफा पानीको प्रयोग गर्ने र समय–समयमा ट्यांकी सफा गर्ने । पाइप फिटिङ वा ज्वाइनिङमा प्लम्बिङ (सिलिङ) टेपको प्रयोग गर्ने । फिटिङ सकेपछि पानी चलाएर लिक भए÷नभएकोबारे जानकारी लिने र आवश्यक सुधार गर्ने । गुणस्तरीय सामान प्रयोग गर्ने एवं अनुभवी र दक्ष मिस्त्रीबाट काम गराउने ।

Aarthik Abhiyan आषाढ २०७८

निर्वाध चल्छन् थोत्रा गाडी, प्रहरी भन्छ– कारवाही गर्नै अप्ठेरो

काठमाडौं । सरकारले २०७४ वैशाखदेखि देशभरबाट २० वर्ष नाघेका पुराना गाडी विस्थापन गर्ने बताए पनि हालसम्म

बाह्रखरी मंसिर २०७५