काठमाडौं । सरकार र नेपाल राष्ट्र बैंकको कसिलो नीतिले अर्थतन्त्रको बाह्य क्षेत्रको अवस्था सहज भए पनि आन्तरिक गतिविधि भने शिथिल भएको पुष्टि भएको छ । आन्तरिक आर्थिक गतिविधिमा कमी आउँदा बैंकमा निक्षेप तथा कर्जाको वृद्धि सुस्ताएको छ ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले प्रकाशित गरेको ‘देशको आर्थिक तथा वित्तीय स्थिति’सम्बन्धी पछिल्लो प्रतिवेदनअनुसार गत आर्थिक वर्ष (आव) २०७९/८० मा बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूको निक्षेप १२ दशमलव ३ प्रतिशतले वृद्धि हुँदा कर्जा भने ३ दशमलव ८ प्रतिशतले मात्रै बढेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले गत आवमा १२ दशमलव ६ प्रतिशतले कर्जा विस्तार गर्ने लक्ष्य राखेको थियो ।
कोभिड–१९ महामारीको असर बाँकी नै रहेका बेला रूस–युक्रेन तनावका कारण विश्वव्यापी रूपमा आर्थिक मन्दी शुरू भएपछि त्यसको असर नेपालमा पनि पर्न थालेको थियो । त्यसपछि राष्ट्र बैंकले विदेशी मुद्रा सञ्चिति जोगाउन आयात कर्जामा कडाइ गर्नुका साथै कसिलो मौद्रिक नीति जारी गर्यो । त्यसले गर्दा अघिल्ला वर्षहरूको तुलनामा बैंकमा निक्षेप र कर्जा वृद्धिदर सुस्ताएको हो ।
राष्ट्र बैंकका कार्यकारी निर्देशक प्रकाशकुमार श्रेष्ठ भने अर्थतन्त्रमा बाह्य क्षेत्रको दबाब कम भएकाले आन्तरिक अवस्था पनि विस्तारै सहज हुने बताउँछन् । बैंकमा तरलता पर्याप्त रहेको र ब्याजदर घट्दै गएकाले आगामी दिनमा कर्जा प्रवाह वृद्धि हुने उनले दाबी गरे ।
राष्ट्र बैंकका अनुसार कोभिड–१९ महामारीले आव २०७६/७७ मा कर्जा विस्तार घटे पनि महामारी कम भएपछि आव २०७७/७८ मा उच्च भएको थियो । विस्तारकारी र लचिलो मौद्रिक नीतिले त्यसलाई बढावा दिएको थियो । तर, वित्तीय क्षेत्रको लगानी आयातलगायत अनुत्पादक क्षेत्रमा गएको र त्यसले नकारात्मक असर पर्न थालेपछि गत आवमा भने कसिलो मौद्रिक नीतिमार्फत नियन्त्रण शुरू गरेको थियो । चालू आवमा भने राष्ट्र बैंकले सजगतापूर्वक केही लचिलो नीति अघि सारेको छ, जसले गर्दा ब्याजदर घट्दै गएको र आन्तरिक अर्थतन्त्रसमेत चलायमान हुने केन्द्रीय बैंकका अधिकारीहरूको अपेक्षा छ ।
बाह्य क्षेत्र सहज
कोभिडपछि आव २०७८/७९ को शुरूदेखि नै बिग्रिँदै गएको बाह्य क्षेत्रका सूचकहरू आव २०७९/८० को अन्त्यमा सहज अवस्थामा छन् । रेमिट्यान्स (विप्रेषण) र भ्रमण आय वृद्धिसँगै देशको शोधनान्तर स्थिति, विदेशी मुद्रा सञ्चिति, सञ्चिति पर्याप्ततालगायत सूचक सहज अवस्थामा पुगेका छन् ।
गत आवमा विप्रेषण आप्रवाह २१ दशमलव २ प्रतिशतले बढेर १२ खर्ब २० अर्ब ५६ करोड रुपैयाँ बराबर पुगेको छ । अघिल्लो वर्ष विप्रेषण ४ दशमलव ८ प्रतिशतले बढेको थियो । गत आवमा अमेरिकी डलरमा विप्रेषण आप्रवाह पनि १२ दशमलव १ प्रतिशतले बढेर ९ अर्ब ३३ करोड पुगेको छ । अघिल्लो वर्ष डलरमा विप्रेषण आप्रवाह २ दशमलव २ प्रतिशतले बढेको थियो ।
विप्रेषणलगायतको आय वृद्धि र व्यापारघाटा कम हुँदा २०८० असारमा शोधनान्तर स्थिति २ खर्ब ९० अर्ब ५२ करोड रुपैयाँले बचतमा रहेको छ । अघिल्लो वर्ष शोधनान्तर स्थिति २ खर्ब ५५ अर्ब २६ करोडले घाटामा थियो । यस्तै अमेरिकी डलरमा अघिल्लो वर्ष २ अर्ब १५ करोडले घाटामा रहेको शोधनान्तर स्थिति गत आवको अन्त्यमा २ अर्ब २१ करोड रुपैयाँले बचतमा छ ।
शोधनान्तर स्थिति सहज हुँदा देशमा विदेशी मुद्रा सञ्चिति पनि सहज अवस्थामा पुगेको छ । २०७९ असार मसान्तमा १२ खर्ब १५ अर्ब ८० करोड रुपैयाँ बराबर रहेको कुल विदेशी विनिमय सञ्चिति २६ दशमलव ६ प्रतिशतले बढेर २०८० असार मसान्तमा १५ खर्ब ३९ अर्ब ३६ करोड रुपैयाँ बराबर पुगेको छ । यो हालसम्मकै उच्च हो । यस्तै अमेरिकी डलरमा सञ्चिति २०७९ असार मसान्तमा ९ अर्ब ५४ करोड रहेकोमा २०८० असारमा २३ दशमलव १ प्रतिशतले बढेर ११ अर्ब ७४ करोड कायम भएको छ ।
आव २०७९/८० को आयातलाई आधार मान्दा बैंकिङ क्षेत्रसँग रहेको विदेशी विनिमय सञ्चिति ११ दशमलव ७ महीनाको वस्तु आयात र १० महीनाको वस्तु तथा सेवा आयात धान्न पर्याप्त हुने राष्ट्र बैंकले बताएको छ ।
