खतरनाक विवाद

गोरुको मासु खाएको भन्दै भिडियो सामाजिक सञ्जालमा आएपछि गाईको संरक्षणको आवाज उठाई हिन्दूहरूले धरानमा प्रदर्शन गर्ने भएपछि चर्किएको विवाद निकै गम्भीर र खतरनाक देखिएको छ । प्रशासनले लगाएको निषेधाज्ञा र पूर्वमेयर तथा उपमेयरहरू तथा राजनीतिक दलको आग्रहका कारण यो विवाद अहिले केही साम्य भए पनि यसको चुरो भने जीवितै छ । यसले कुनै पनि बेला उग्र रूप लिने सम्भावना जीवितै भएकाले संयमका साथ यो विवादको गहिराइसम्म पुगेर छलफल, अध्ययन र समाधान खोजिनु आवश्यक छ ।  संविधानले गाईलाई राष्ट्रिय जनावर मानेकाले यसको खुलेआम हत्या गर्न कानूनत: मिल्दैन । तर, संविधानले नै आआफ्नो धर्म परम्परा मान्ने स्वतन्त्रता दिएकाले जसले यिनको मासु खाने गरेका छन् तिनलाई रोक्न पनि नमिल्ने देखिन्छ । त्यसैले यो विवाद निकै जटिल छ र यसले निकै प्रश्नहरू उठाएको छ जसबारे निकै गम्भीर विमर्श आवश्यक देखिएको छ । हिन्दूहरूले गाईको संरक्षणमा आवाज उठाए पनि व्यवहारत: उनीहरूले गाईको संरक्षण गरेका छन् त ? दूध दिन छाडेका गाई, बाच्छी, बाच्छा आदि सडकमा छाडेर अलपत्र पार्ने प्रवृत्तिले चाहिँ गाईको संरक्षण र सम्मान हुन्छ त ? त्यस्तै परम्परागत रूपमा गोरुको मासु खानेहरूले खाइरहेकै हुन् । तर, त्यसलाई सामाजिक सञ्जालमा राखेर विद्वेष फैलाउने काम कसले किन गरिरहेको छ भन्ने कुरा पनि बुझ्नु जरुरी छ । गोरूको मासु खान्छौं, यो हाम्रो धर्म हो भन्नेकै धार्मिक समुदायले पनि आफ्नो धर्ममा त्यस्तो नभएको बताएको पाइन्छ । यस्तोमा धार्मिक अवधारणाहरूबारे गम्भीर चिन्तन गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ । यसमा सबै धर्मावलम्बीहरूले बृहत् र गम्भीर छलफल गरेर कुनै निर्णय गर्न आवश्यक देखिएको छ । तर, यसका लागि सबै धर्मावलम्बी तयार छन् त ? गाई र गोरुको संरक्षणको आवाज उठेको छ । तर, हिन्दूको परिभाषा अनुसार अहिले भएका सबै गाई पर्छन् त ? अहिले आनुवंशिक परिवर्तन गरिएका गाई पाल्ने क्रम नेपालमा निकै बढेको छ । त्यस्ता गाई पनि यसमा पर्छन् कि पर्दैनन् ? कसैले आफ्नो धार्मिक आस्थाको कुरा मान्छ र अरूमाथि हिंसा नहोस् भन्ने चाहन्छ भने त्यस्तो आस्थाको सम्मान गर्नु अर्को समुदायको दायित्व हो कि होइन ? यो दायित्व सबै पक्षले मनन गर्ने हो भने विवादको हल निकाल्न सहज हुन्छ । चतराको खुवालुुङको विवाद यहाँनेर स्मरणीय छ । त्यसलाई ढुंगाका रूपमा मात्र लिएर हटाउन खोज्दा त्यसलाई आफ्नो आस्थाको विषय भएको किराँतहरूको भनाइ आएपछि त्यसलाई आस्थाको वस्तु मानियो । अब गाईलाई हिन्दूहरूले आफ्नो आस्थासँग जोडिएको मानेका छन् भने अरू धर्मावलम्बीहरूले त्यसलाई आस्थाका वस्तु भनेर सम्मान गर्दा के बिग्रन्छ ? कसैले आफ्नो धार्मिक आस्थाको कुरा मान्छ र अरूमाथि हिंसा नहोस् भन्ने चाहन्छ भने त्यस्तो आस्थाको सम्मान गर्नु अर्को समुदायको दायित्व हो कि होइन ? कसैको आस्थामा चोट नपुर्‍याई आफ्नो धार्मिक आस्था अँगाल्ने हो भने विवाद चर्को बन्दैन । तर, त्यही आस्थाको सम्मान गर्न चुकियो भने त्यसले निम्त्याउने भनेको जातीय र धार्मिक द्वन्द्व नै हो जसले कुनै पनि मानवको हित गर्दैन । साथै आर्थिक विकास र जनजीविकामा समेत गम्भीर असर पार्छ । अहिले विवाद मत्थर देखिएको छ । तर, यो भित्रभित्रै भुसको आगोका रूपमा रहेको छ । यसैबीच राष्ट्रिय झन्डाको अपमान गरेको एउटा भिडियो पनि सामाजिक सञ्जालमा देखिन्छ । यसले झन् समस्या चर्काउने सम्भावना छ । त्यसैले यसबारे राम्रोसँग मन्थन गरेर सबै पक्षलाई स्वीकार्य हुने मत स्थापित गर्न आवश्यक छ । कानूनमा लेखिएको कुरामात्रै गरेर पनि हुँदैन । यसमा राजनीतिक दलहरू पनि जिम्मेवार हुनुपर्छ । हो, उनीहरू धार्मिक सिद्धान्त र त्यसको ऐतिहासिकता र दार्शनिकताबारे विज्ञ हुँदैनन् । तैपनि उनीहरूले सबै धर्मका वास्तविक ज्ञातासँग छलफल गरेर एउटा सर्वस्वीकार्य धारणा बनाउन भने सक्छन् । धरानको विवाद मत्थर हुनुमा दलहरूको भूमिका पनि केही मात्रामा देखिएको छ । त्यसैले उनीहरूले नै पहल गरेर यो विवादको चुरोमा पुगी त्यसको सर्वस्वीकार्य समाधान खोल्न लाग्नुपर्छ । अन्यथा यसले ल्याउने परिणाम निकै भयावह हुन सक्छ ।