आँखा महत्वपूर्ण र संवेदनशील अंग हो। आँखाको हेरचाहा र सरसफाइमा अलिकति पनि लापरबाही हुने बित्तिकै विभिन्न किसिमका समस्या देखा पर्छन्। सुरुसुरुमा सामान्य त हो नि भनेर समयमै उपचार नगर्दा...
सुरुसुरुमा सामान्य त हो नि भनेर समयमै उपचार नगर्दा पछि जटिल समस्या निम्तिन्छ। आँखाका विभिन्न समस्यामध्ये एउटा हो, ‘स्टाइ’ अर्थात् बोलिचालीको भाषामा ‘आनो’, जुन ‘स्टेफिलोकोकस ब्याक्टेरिया’को संक्रमणका कारण हुन्छ।
काठमाडौं । कार्नेसन फूलमा लाग्ने प्रमुख रोग तथा किरा फुजारियम विल्ट, बुट रट, डाँठ तथा जरा कुहिने, रस्ट, पातमा देखिने अगुठे धब्बा, बोट्राइटिस र लाही हुन् । यस्ता रोग तथा किराको व्यवस्थापन तथा नियन्त्रण गर्न रोकथाम, नियन्त्रण र उपचारात्मक विधि अपनाउनुपर्दछ ।
कृषि प्राविधिक विश्वमणि पोखरेलका अनुसार हाल नेपाली बजारमा उपलब्ध विषादी र विज्ञहरूको अनुभवका आधारमा सल्लाह, सुझाव लिएर प्राप्त जानकारीअनुसार उपचार विधि अपनाउँदा रोग तथा किराको नियन्त्रण प्रभावकारी हुन सक्छ ।
पुजारियम विल्ट :
यो कार्नेसनमा लाग्ने प्रकोपमध्ये संवेदनशील रोग हो । फुरासियम अक्सिपोरम नामक ढुसीले आक्रमण गरी बिरुवालाई नोक्सान पु¥याउने एक माटोजन्य रोग हो । बोटको पिन्चिङ, डिसबडिङ, कटिङका साथै पु्रनिङको ताजा घाउबाट ढुसी प्रवेश गरी विस्तारै कार्नेसनका खैरो, पहेंलो हुँदै शाखा मर्ने र रोग बढ्दै जाँदा पूरै बोट मर्ने हुन्छ । यसको नियन्त्रणका लागि बगैंचाबाट रोगी बिरुवा हटाउनुका साथै ग्रिनहाउसमा चिस्यान ठीक तरिकाले मिलाउने र डेढ ग्राम साइमोक्सिलसँग १ ग्राम प्लान्टोमाइसिनको हिसाबले झोल बनाई जरामा ५० मिलिलिटर पर्ने गरी ड्रेन्च गर्ने र ४ दिन पछाडि साइमोक्सिलिन मात्र ड्रेन्च गर्नुपर्दछ ।
बुटरट :
यो रोग राइजोकोटनिया नामक ढुसीबाट लाग्छ । यदि बिरुवाको पालुवा पहेंलिँदै झर्न थाले यो रोग लागेको थाहा पाउनुपर्दछ । यो रोग लागेमा माटोलाई बढी चिस्यान राख्नुहुँदैन र कार्वेन्डाजिम वा क्लोरो थिनोनिल २ ग्राम प्रतिलिटर पानीको हिसाबले ५० मिलि जरा भिज्ने हाल्नुपर्ने विज्ञहरूको सुझाव छ ।
डाँठ तथा जरा कुहिने :
फाइटोप्थेरा प्यारासिटीका नामक ढुसीका कारण यो रोग लाग्ने गर्दछ । यो रोग लाग्दा पालुवा पहेंलिँदै जाने, पात सुक्ने, डाँठको बाहिरतिर खैरो वा कालो हुँदै बिरुवा मर्ने गर्दछ । यसको रोकथाम तथा नियन्त्रणका लागि पानीको निकास राम्रो राख्ने र सिँचाइ बढी गर्नुहुँदैन । यसका साथै कार्वेन्डाजिम वा थायो फिनेट मिथाइल २ ग्राम प्रतिलिटर पानीको हिसाबले जरा भिज्ने गरी हाल्नुपर्दछ ।
रस्ट :
यो रोग युरोमाइसेज कार्यो फिलिनस नामक ढुसीबाट लाग्ने गर्दछ । यो रोग लागेमा कार्नेसनको पातमा सुरुको अवस्थामा खैरो पाउडरीका छिद्रा वा धब्बा देदिनुका साथै डाँठ वा पूmलको कोपिला र विस्तारै पातको तल्लो भागबाट रोगी पात पहेंलिँदै सुक्न थाल्छन् र फूलका साथै बोटको अवस्था बिगार्छ । यसको नियन्त्रण गर्न रोगी बोट तथा पात हटाउने गर्नुपर्दछ । यदि यसो गर्दा पनि रोग नियन्त्रण हुन नसके मेन्कोजेव वा कपर अक्सिक्लोराइडलाई २ ग्राम प्रतिलिटर पानीको हिसाबले झोल बनाएर स्प्रे गर्न सकिन्छ ।
पातमा देखिने अगुठे धब्बा :
यो रोग लागेमा सेप्टेरिया डेन्थी नामक ढुसीले कार्नेसनको बोटको पातमा, डाँठमा र फूलको बाहिर हरियो पत्रदलमा ५ मिमि आकारको धब्बा लाग्छ । विस्तारै पात तथा बोट सुक्दै कमजोर बनाउँदै लैजान्छ । यसको रोकथाम गर्न उच्च तापक्रम र आद्रता व्यवस्थापन गर्ने काम गर्नुपर्दछ । त्यसैगरी मेन्कोजेव २ ग्राम प्रतिलिटर पानी र सल्फर १ दशमलव ५ ग्राम प्रतिलिटर पानी वा कार्वियो टप ३ ग्राम प्रतिलिटर पानी वा डाइमेथामर्फ १ ग्राम प्रतिलिटर पानीका हिसाबले स्प्रे गर्दा पनि रोग नियन्त्रणमा ल्याउन सहयोग गर्दछ ।
लाही :
लाही किराले कार्नेसन बिरुवाका कमला पातमा बसी रस चुसेर खान्छ र वृत्ति विकासलाई अनियन्त्रित गर्छ । चिसो र आद्रतायुक्त मौसममा यो किराको प्रकोप बढी हुन्छ । यो किराले भाइरसजन्य रोग सार्नसमेत भूमिका खेल्छ । यसको रोकथामका लागि क्लोरोपाइरिफस, साइपर्मेथिन २ मिलि प्रतिलिटर पानीमा वा इमिडाक्रोपिड ०५ मिलि प्रतिलिटर पानीमा घोलेर स्प्रे गर्नुपर्छ । यस्तो क्रम ४ दिनमा एकपटक पुनः दोहोर्याउनुपर्छ ।
