चालू आर्थिक वर्षको प्रथम ११ महीनामा नेपालको निर्यात व्यापारमा करीब ३७ प्रतिशतको वृद्धि भएको छ । वर्तमान विश्वव्यापी महामारीका माझ निर्यातमा आएको यसप्रकारको वृद्धिलाई एक प्रकारको चमत्कार नै मान्नुपर्छ । यस अवधिमा नेपालबाट निर्यात भइरहेका प्रमुख वस्तुमध्ये फलाम र स्टील उत्पादन, जुत्ता, हस्तशिल्प (चित्रकारी, मूर्तिकला र मूर्ति), तामा र तामा उत्पादन, मसुरो, छाला र छालाका उत्पादन तथा पामतेलको निर्यातमा ह्रास भएदेखि बाहेक अधिकांश वस्तुको निर्यातमा अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०७६/७७ को प्रथम ११ महीनाको तुलनामा चालू आव २०७७/७८ को प्रथम ११ महीनामा सन्तोषजनक वृद्धि देखिएको छ ।
विगतमा पामतेलको निर्यात चुलीमा नपुग्दै भारतको नीतिगत निर्णयका कारण एक्कासि पीँधमा झर्नु परेको तीतो यथार्थलाई दृष्टिगत गर्दै भटमास र सूर्यमुखी तेलको निर्यातको दिगोपनामा विशेष ध्यान जानु आवश्यक छ ।
यस अवधिमा भटमास तेलको निर्यातमा ३१८ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ४२ अर्ब ३५ करोड पुगेको छ । नेपालको निर्यात व्यापारको इतिहासमा एउटै वस्तुको निर्यात यति ठूलो मात्रामा पहिलोपटक भएको हो जुन नेपालको कुल निर्यातको करीब ३४ प्रतिशत जति हुन आउँछ । यसै गरी पोलिस्टर यार्नको निर्यातमा समीक्षा अवधिमा ८ दशमलव २९ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ७ अर्ब १७ करोड पुगेको छ । अलैंचीको निर्यातमा पनि समीक्षा अवधिमा अत्यधिक वृद्धि भएको छ । यस अवधिमा अलैंचीको निर्यातमा ९३ दशमलव ६९ प्रतिशतको वृद्धि भई रू. ६ अर्ब ७० करोड पुगेको छ । समीक्षा अवधिमा जुट तथा जुटका उत्पादनको निर्यातमा २८ दशमलव शून्य ९ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ६ अर्ब ४७ करोड पुगेको छ ।
यसैगरी, ऊनी गलैंचाको निर्यातमा १७ दशमलव ५४ प्रतिशतले वृद्धि भई कुल निर्यात रू. ६ अर्ब ४७ करोड पुगेको छ । तयारी पोशाकको निर्यातमा पनि समीक्षा अवधिमा ५ दशमलव ९० प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ४ अर्ब ८१ करोड पुगेको छ ।
समीक्षामा अवधिमा चियाको निर्यात पनि ७१ दशमलव २५ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ३ अर्ब ५४ करोड पुगेको छ ।
विगत केही समयदेखि सन्तोषजनक रूपमा निर्यात भइरहेको फेल्टको निर्यातमा समीक्षा अवधिमा ९१ दशमलव ९७ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ३ अर्ब ५६ करोड पुगेको छ ।
समीक्षा अवधिमा जुसको निर्यातमा २२ दशमलव ५६ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ३ अर्ब ८३ करोड, कपडाको निर्यातमा १२ दशमलव शून्य ८ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. २ अर्ब ९६ करोड तथा ऊनी तथा पश्मिना सलको निर्यातमा ४३ दशमलव ४२ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. २ अर्ब २२ करोड पुगेको छ ।
यसैगरी, औषधिजन्य जडीबुटीको निर्यातमा १९ दशमलव ६४ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. १९ दशमलव ६४ प्रतिशत पुगेको छ । सूर्यमुखीे तेलको निर्यातमा ३०३७.८१ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. १ अर्ब ९१ करोड पुगेको छ ।
समीक्षा अवधिमा चाउचाऊको निर्यातमा ६७ दशमलव ९१ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. १ अर्ब ५७ करोड पुगेको छ । रोजिन र रेजिन एसिडको निर्यातमा ३७ दशमलव ८६ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. १ अर्ब ५ करोड पुगेको देखिन्छ ।
दन्तमञ्जनको निर्यातमा ३२ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ८८ करोड पुगेको छ भने सारयुक्त तेलको निर्यातमा पनि १३० प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ८३ करोड पुगेको छ ।
समीक्षा अवधिमा नेपाली हातेकागजको निर्यातमा ३९ दशमलव ८२ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ५३ करोड पुगेको छ भने अदुवाको निर्यातमा १५ दशमलव ९८ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. ४२ करोड पुग्न गएको छ । समीक्षा अवधिमा सुनको गहना नयाँ निर्यात वस्तुको रूपमा उदाउनुको साथै यसको निर्यात रू. ३५ करोड पुग्न गएको छ । चाँदीका गहनाको निर्यातमा समेत २६ दशमलव १६ प्रतिशतले वृद्धि भई रू. २१ करोड पुग्न गएको छ ।
समीक्षा अवधिमा फलाम तथा स्टीलका उत्पादनको निर्यातमा भने २५ दशमलव ३६ प्रतिशतको ह्रास आएको छ । जुत्ताको निर्यातमा समीक्षा अवधिमा १ दशमलव ५२ प्रतिशतले ह्रास आई रू. ७४ करोडमा सीमित हुन पुगेको छ । निर्यातमा ह्रास आएका अन्य वस्तुहरूमा हस्तशिल्प (चित्रकारी, मूर्तिकला र मूर्ति)को निर्यातमा २ दशमलव ४७ प्रतिशतले ह्रास आई रू. ५३ करोडमा सीमित भएको छ । तामा र तामा उत्पादनहरूको निर्यातमा २७ दशमलव ४७ प्रतिशतले ह्रास आई रू. ४७ करोडमा सीमित हुन पुगेको छ । समीक्षा अवधिमा मसुरो, छाला तथा छालाका उत्पादनहरू तथा पामतेलको निर्यातमा क्रमशः ४५ दशमलव ६४ प्रतिशत, २९ दशमलव २२ प्रतिशत तथा १०० प्रतिशतको ह्रास आएको देखिन्छ ।
चालू आव २०७७/७८को प्रथम ११ महीनामा कुल निर्यात १२१ अर्ब २५ करोड पुगेको छ । नेपालको इतिहासका निर्यात व्यापार रू. १ खर्ब नाघेको वर्तमान मूल्यमा यो पहिलोपटक हो । फलस्वरूप नेपालको समग्र निर्यात आयात अनुपातमा समीक्षा अवधिमा सुधार आएको छ ।
देशगत रूपमा हेर्दा नेपालका प्रमुख निर्यात गन्तव्यहरूमा टर्की, चीन र बंगलादेशबाहेक अधिकांश मुलुकमा नेपालको निर्यात व्यापारमा सन्तोषजनक वृद्धि देखिएको छ ।
भारततर्फको निर्यातमा करीब ४३ प्रतिशतको वृद्धि तथा प्रमुख निर्यात गन्तव्यहरूमा दोहोरो अंकको वृद्धिले गर्दा निर्यातमा व्यापारमा यो आँकडा छुन सफलता मिलेको हो ।
यसरी निर्यातमा चामत्कारिक वृद्धि हुनुमा निर्यातयोग्य क्षेत्रमा क्रियाशील उद्यमी व्यवसायीहरूमा कठिन परिस्थितिमा टिक्ने र प्रतिकुलतालाई अनुकूलतामा ढाल्ने धैर्य, कला र शीपको प्रमुख हात रहेको छ । यसैगरी नेपाल सरकारको सफल आर्थिक कूटनीतिका कारण विशेष भारततर्फको निर्यातमा गुणात्मक सुधार आएको छ । यस प्रतिकूल परिस्थितिमा स्थापित निर्यातयोग्य वस्तुहरूको निर्यातमा मात्र वृद्धि भएको छैन नयाँ वस्तु पनि निर्यात बास्केटमा थपिएका छन् । उदाहरणका लागि यस ११ महीनामा संयुक्त राज्य अमेरिका, जापान र भारत जस्ता मुलुकमा करीब रू. ४ करोड बराबरका फेस मास्क निर्यात भएको छ ।
उपर्युक्त निर्यातको दिगोपना आज सर्वत्र सरोकार विषय बन्न पुगेको छ । विशेष गरी भारततर्फ भारी मात्रामा निर्यात भइरहेका भटमास तेल र सूर्यमुखी तेलको दिगोपनालाई कसरी कायम गर्न विषयमा सरकार र निजीक्षेत्र दुवै उत्तिकै चनाखो हुनु आवश्यक छ । विगतमा पामतेलको निर्यात चुलीमा नपुग्दै भारतको नीतिगत निर्णयका कारण एक्कासि पीँधमा झर्नु परेको तीतो यथार्थलाई दृष्टिगत गर्दै भटमास र सूर्यमुखी तेलको निर्यातको दिगोपनामा विशेष ध्यान जानु आवश्यक छ ।
व्यापार तथा निर्यात प्रवर्द्धन केन्द्रका वरिष्ठ अधिकृत बजगाईंका यी विचार निजी हुन् ।
