विपद् कसैको कमाउने माध्यम नबनोस्

अहिले देश दुखिरहेको छ । पहाडमा पहिरो गएको छ । तराईमा बाढी आएको छ । बाढी–पहिरोका कारणले मानिसहरूको बिजोग छ । पशुको दुर्दशा छ । पन्छीको बिल्लीबाठ छ । यो सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो । थाहा भएर नै मानिसहरू सेवामा जुटिरहेका छन् । सावधान, यो विपद्मा पनि त्यस्तो नहोस् । सोझा जनतालाई आएको विपद् बाठाहरूको कमाउने अवसर नबनोस् ।

सम्बन्धित सामग्री

धर्मसंगतका साथ समयअनुसारको पेशा

मानिसहरू जीवनयापन गर्न कुनै न कुनै व्यापारव्यवसाय वा वृत्ति अपनाउँछन् । बच्चाहरूलाई सानैदेखि पछि के बन्ने भनी प्रेरित गरिँदा पनि ठूलाबडाहरूबाट निर्देश हुन्छ : डाक्टर, इन्जिनीयर, शिक्षक वा यस्तै यस्तै भनी । यसरी खास पेशा रोजाइ वा प्राथमिकतामा पर्नुका विभिन्न आधार होलान् । आफूले चाहेजस्तो पेशा वा वृत्ति अपनाउन मानिसहरू शिक्षा, तालीम लिन मेहनत गर्छन् । आफ्ना सेवाग्राहीप्रति इमानदार रहेर आफ्नो पेशाधर्म निभाउँछन् । प्राय: पाका अभिभावक, वयस्क र विद्वान्हरू धर्मसंगत वा धर्मले उपयुक्त पेशा बच्चाले अपनाउन् भन्ने अभीष्ट राख्छन् । मूलत: पेशाव्यवसायबाट परिवारजन वा अरू कसैको अहित नहोस्, सबैको भलाई होस् भन्ने नै उनीहरूको अभीष्ट हुन्छ ।  कस्तो काम, पेशा वा व्यवसाय धर्मसंगत हुन्छ भन्ने कुरा हुर्किरहेका र असल जीवन बनाउन खोजिरहेका किशोरकिशोरीहरूका लागि विशेष महत्त्वको हुन्छ । कुनै हिसाबले अरू कसैको अहित नहुने व्यापारव्यवसाय नै सच्चा मान्नुपर्छ । सच्चा व्यवसायमा शुरूमा धेरै मेहनत गर्नुपर्ने भए पनि पछि फाइदा नै हुन्छ । यस्तो व्यवसायमा धोका र झुट हुँदैन, कसैलाई ठगिँदैन, कसैको अहित नहोस् भन्ने हेक्का राखिन्छ । नशालु पदार्थ जाँडरक्सी, सुर्ती, चुरोट, गाँजा, अफिम, चरेसजस्ता लागूपदार्थ आफू सेवन नगर्ने तर बेच्ने गर्नाले अरूलाई हानि हुन्छ । यस्ता वस्तुको सेवनले मानिस दिग्भ्रमित भई गलत बाटोमा लाग्न पुग्छ । मद्य, मांस, विषविषादि, अस्त्रशस्त्र, पशुपक्षी आदिको व्यापारव्यवसाय नीतिशास्त्रका दृष्टिले मैलो व्यवसाय हो । हरेक चिजबिजको उपयोग वा उपभोगका पछाडि राम्रो र नराम्रो लुकेको हुन्छ । उपर्युक्त चिजहरूले आमरूपमा मानिसको अहित हुने भएकाले यी पेशा धार्मिक रूपमा वर्जित गरिएका हुन् ।  त्यसो त हरेक पेशामा इमानदार र बेइमान मान्छे र राम्रा, नराम्रा पक्ष हुन्छन् । पेशा जेजस्तो भए पनि पेशालाई उचित अनुचित, दोषयुक्त वा निर्दोष भनी परख गर्ने आधार भनेको त्यस पेशाका व्यक्तिको अभिप्राय, मनोकांक्षा वा मनस्थिति हो भन्ने नै हो । डाँकू लुटेराले धनमाल लुट्न चक्कु प्रहार गरी मानिसको ज्यान लिन्छ । यदाकदा चिकित्साकर्ममा चक्कु प्रयोग गरी शल्यक्रिया गर्दा मानिसको मृत्यु पनि हुन सक्छ । ज्यान दुवैबाट गएको हो, तर त्यसमा अन्तर्निहित अभिप्रायमा आकाश जमीनको अन्तर हुन्छ । एउटामा प्राण हर्ने, अर्कोमा ज्यान बचाउने । भवितव्यले अन्यथा हुन गए पनि चिकित्सकले शल्यक्रिया गर्र्नु उसको धर्म हो, पाप होइन । त्यसो त डाक्टरी वा यस्तै अरू मर्यादित पेशामा पनि खराब नियत भएका पेशाकर्मी नहुने होइनन् । चिकित्साकर्मीको चेतनाले के भन्छ ? अरू मानिस स्वस्थ रहून् भन्ने छ कि बिरामी परेर आपूmलाई धेरै कमाइ होस् भन्ने छ ? चिकित्साजस्तो इज्जत गरिने पेशामा असंगत प्रवृत्ति हाबी हुँदै जाँदा यसको मर्यादा र इथिक्समै धक्का लाग्न सक्छ । मानिस कर्मले धार्मिक वा पापी हुने हो । पेशाकर्मीको कर्मबाट कुनै पनि पेशाको मर्यादा निक्र्योल भइरहेको देखिन्छ । यद्यपि, पेशाभन्दा पनि व्यक्तिको कर्मले नै उसको नियति निक्र्योल हुनेगर्छ । अरूलाई हानिनोक्सानी नहोस् भनेर ख्याल राख्ने, सकेसम्म अरूको कल्याण र फाइदाका हिसाबले काम गर्ने पेशाकर्मी नै मर्यादित र नीतिसंगत पेशाकर्मी हुन् ।  जीविका ठीक ढंगले चलाउन शिल्प, कला र पेशागत ज्ञान आवश्यक हुन्छ । आफ्नो रुचि, क्षमता र आवश्यकता आदिलाई ध्यानमा राखेर कुनै पेशाको शिल्पमा पारंगत हुने कोसिस गर्नुपर्छ । वर्तमानअनुसार कम्प्युटर, सफ्टवेयरलगायत तथ्यांक कला, अर्थशास्त्र, गणित, व्यवस्थापन र विज्ञानका कुरा आवश्यक हुन गएको छ ।   व्यापारव्यवसाय र बजार अर्थतन्त्रमा व्याप्त विसंगतिको स्थूल विश्लेषण गर्दै विपश्यनाचार्य सत्यनारायण गोयन्काज्यू गलत पहुँच र प्रवृत्ति स्पष्ट रूपमा औंल्याउनुहुन्छ । कुनै विपद्, अनिकाल, युद्ध वा महामारी भएर व्यापार व्यवसाय समस्यामा परी सामानको भाउ बढ्दा बजार सुध्रिएको र सामानको उत्पादन बढ्न गई मूल्य घट्न पुग्दा व्यापार चौपट भयो भन्नु अधार्मिक चेतना हो । यस्तो चेतनाले व्यापार व्यवसायलाई अकुशल बनाउँछ । मनोवृत्ति वा चित्तको चेतना दूषित भएमा राम्रोभन्दा राम्रो व्यवसाय पनि दूषित हुन जान्छ । धन कमाउनुमा दोष छैन, बरु यो जरुरी नै छ । गृहस्थले सकेसम्म पेशाले दिने सबभन्दा अधिक ऐश्वर्य, सम्पत्ति र धन कमाउने हो, संग्रह गर्ने नै हो । गृहत्यागी धनवान् र गृहपति धनविहीन वा कंगाल हुनु कल्याणकारी हुँदैन । यसले धर्मधारणमा कठिनाइ उत्पन्न हुन्छ । गृहस्थले जस्तै परिस्थितिमा पनि इमानदारी, मेहनत र पुरूषार्थले कमाउने प्रयास जारी राख्नुपर्छ । हरेक पेशामा कमाउनु आफ्ना लागि मात्र नभई समाजको हितका लागि पनि हो भन्ने भावना हुनुपर्छ ।   लेखक विपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान धरानका मानसिक रोग विभागीय प्रमुख हुन् ।

समुद्रपार व्यापारमा कोरोना विपद् : कन्टेनर अभाव, ढुवानी भाडा

वीरगञ्ज । कोरोना महामारीका कारण ढुवानी शृंखला प्रभावित हुँदा नेपालको समुद्रपार व्यापारमा ढुवानी लागत बढेको छ । कन्टेनर अभाव र बन्दरगाहमा अत्यधिक जामलाई कारण देखाएर सिपिङ कम्पनीहरूले भाडा ३ देखि ५ गुणासम्म बढाएका छन् । सिपिङ कम्पनीले भाडा ह्वात्तै बढाएको आयातकर्ता आशिष लाठले बताए । सबैजसो कम्पनीले वस्तुको उत्पत्ति र ढुवानी गन्तव्यका आधारमा भाडा बढाएको वीरगञ्ज उद्योग वाणिज्य संघका सचिवसमेत रहेका लाठको भनाइ छ । चिनियाँ बन्दरगाहबाट वीरगञ्ज सुक्खा बन्दरगाहसम्मको प्रतिकन्टेनर भाडा अहिले ३ हजार ८ सय अमेरिकी डलर तिर्नुपरेको जानकारी लाठले दिए । ‘कोरोना महामारी शुरू हुनुअघि यो भाडा २ हजार डलरसम्म थियो । १ महीनाअघिसम्म पनि २ हजार ९०० डलरमा मालसामान आएको थियो,’ उनले आर्थिक अभियानसित भने । गतवर्षको बन्दाबन्दीलगत्तै सिपिङ कम्पनीले भाडा बढाएका हुन् । भारतीय बन्दरगाहबाट नेपालका गन्तव्यसम्मको रेल भाडा भने बढेको छैन । भारतीय बन्दरगाहदेखि वीरगञ्जसम्मको प्रतिकन्टेनर रेल भाडा १ हजार डलर हाराहारी छ । यसआधारमा चीनबाट ल्याउने कण्टेरमा भाडामात्रै ३ गुणासम्म बढेको आयातकर्ता बताउँछन् । युरोप र अमेरिकाबाट आयाता हुने मालसामानमा हप्तैपिच्छे भाडा बढिरहेको व्यावसायी ओमप्रकाश मोर बताउँछन् । अहिले चीनबाट ती मुलुकमा मालसामानको निर्यात बढेको र त्यहाँका बन्दरगाहमा कन्टेनरको जाम लागेकाले भाडा बढ्न गएको मोरको भनाइ छ । ती देशबाट ल्याइने कन्टेनरमा विगतको तुलनामा ५ गुणासम्म भाडा बढेको आयातकर्ता बताउँछन् । कतिपय सिपिङ कम्पनीले कन्टेनर गन्तव्यसम्म नपुर्‍याएर बाटैमा अनलोड गरेको भोगाइ व्यावसायीहरूको छ । समुद्री बन्दरगाहमा कन्टेनरको जाम बढेकाले सिपिङ लाइनले आयातकर्तासित कन्जेशन सर्चार्ज लिइरहेको नेपाल फ्रेट फर्वाडर्स एशोसिएशनका उपाध्यक्ष नरेश अग्रवालले बताए । सिपिङ कम्पनीले दक्षिण–पूर्वी एशियाका देशमा हुने ढुवानीमा प्रतिकन्टेनर २०० देखि ३०० अमेरिकी डलरसम्म यस्तो चार्ज गरेको वीरगञ्ज उद्योग वाणिज्य संघका सहसचिव सुशान्त चाचान बताउँछन् । अहिले म्यानमारबाट वीरगञ्जसम्मको ढुवानी भाडा दोब्बर पुगेको आयातकर्ता चाचानले जानकारी दिए । महामारीअघि एक कन्टेनरको १ हजार ७ सय अमेरिकी डलरमा हुने ढुवानीका लागि ३ हजार ४ सय डलर तिर्नु परेको उनले बताए । दक्षिण अमेरिकाबाट कोलकाता बन्दरगाहसम्मको भाडा एक कन्टेनरमै ४०० डलरसम्म बढेको चाचानको अनुभव छ । महामारीले निम्त्याएको अप्ठ्यारो अवस्थामा सिपिङ कम्पनीले अपारदर्शी तरीकाले भाडा बढाइरहेको नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ प्रदेश २ यातायात तथा पारवहन समितिका संयोजक अशोककुमार टेमानी बताउँछन् । ‘महामारी र बन्दाबन्दीको बेला कन्टेनर पाउनै कठिन छ । कतिपय सिपिङ लाइनले कृत्रिम अभाव देखाएका छन्,’ संयोजक टेमानीले आर्थिक अभियानसित भने । कोरोना संक्रमण शुरू भएयता भारतबाट निकासी स्वात्तै घटेपछि कन्टेनर त्यतै थुप्रिँदा पनि अभाव बढेको बुझाइ टेमानीको छ । भारत दक्षिणपूर्वी एशियाकै प्रमुख बजार र निर्यातकर्ता पनि भएकाले त्यहाँबाट निकासी प्रभावित हुँदा कन्टेनर अभाव र भाडा वृद्धिमा बल पुगेको मत आयातकर्ता सुरेश रुंगटाको पनि छ । महामारीका कारण उत्पन्न असहजतालाई कतिपय कम्पनीले कमाउने मौका बनाएका छन् । एक महीनाअघिमात्रै भारतको कोलकातास्थित नेपाली महावाणिज्यदूतावासले आयातकर्तालाई हैरानी दिने २ सिपिङ कम्पनीसित कारोबार नगर्न आयातकर्तालाई सार्वजनिक रूपमै आग्रह गरेको थियो । महावाणिज्य दूतावासले रिभर एज सिपिङ प्रालि र रिगल कन्टेनर लाइनमार्फत कन्टेर ढुवानी नगर्न सूचना नै निकाल्नु परेको थियो । ती कम्पनीका सम्पर्क व्यक्तिले आयातकर्तासित बारम्बार अतिरिक्त शुल्क दाबी गरेको र आयातकर्ताको मालसामान अलपत्र पारेर जरीवाना बढाउने काम गरेको भेटिएको महावाणिज्य दूतावासले बताएको थियो ।