विश्व व्यापारमा देखिएको प्रवृत्ति

कोभिड–१९ को महाव्याधीले विश्व व्यापार र आपूर्ति सञ्जालको आधार स्तम्भलाई उथलपुथल पारेको छ । संयुक्त राज्य अमेरिका र चीनको व्यापार युद्धले विश्व व्यापार र आपूर्ति सञ्जालमा प्रतिकूल प्रभाव पार्दै गरेकोे अवस्थामा कोरोना कहरले विश्व व्यापारलाई गम्भीर असर पु¥याएको छ । विश्व व्यापार र आपूर्ति सञ्जालको भविष्य कुन अवस्थामा पुग्ला भन्ने अनुमान गर्न अनिश्चितता उत्पन्न भएको छ । कोभिडविरुद्धको खोपको उत्पादन र वितरण आगामी वर्ष विश्व अर्थतन्त्रले कसरी कार्य गर्छन् भन्ने निर्धारण गर्ने मुख्य आधार बन्न पुगेको छ । खोपको वृहत् उत्पादनले व्यवसाय तथा व्यापारलाई छिटोभन्दा छिटो पुनः सञ्चालन गरी अर्थतन्त्र आफ्नै खुट्टामा उभिन सक्नेछन्, जसको फलस्वरूप विश्व व्यापारमा यो महामारीपश्चात् सशक्त रूपमा सुधार हुने विश्व व्यापार सङ्गठनको (डब्लुटीओ)को आँकलन छ । डब्लुटीओको प्रक्षेपणअनुसार सन् २०२१ मा वस्तु व्यापार ८ प्रतिशतले वृद्धि हुने अनुमान छ, जब कि सन् २०२० मा यसमा ५ दशमलव ९ प्रतिशतले गिरावट आएको थियो । यदि खोपको उत्पादन र वितरण द्रुत गतिमा भएमा विश्वको कुल उत्पादन सन् २०२१ मा थप एक प्रतिशत र विश्व व्यापार २ दशमलव ५ प्रतिशतले वृद्धि हुनुका साथै विश्व व्यापार महामारीपूर्वको अवस्थामा आउने विश्लेषण रहेको छ । यो सकारात्मक परिस्थितिको आँकलन हो । अर्कोतर्फ प्रतिकूल परिस्थिति पनि उत्पन्न हुन सक्नेछ । यदि मागअनुसार खोप उत्पादन हुन सकेन भने नयाँ–नयाँ प्रजातिको भाइरसको सङ्क्रमण बढ्दै जाने र यसले खोपको प्रभावकारितालाई समेत कम गर्न सक्ने सम्भावना पनि उत्तिकै छ । परिणामस्वरूप विश्वको कुल उत्पादनमा १ प्रतिशतले र व्यापार वृद्धिमा झन्डै २ प्रतिशतले कमी आउने अनुमानसमेत डब्लुटीओले गरेको छ । कोभिड–१९ ले ल्याएको आर्थिक र सामाजिक अवरोधले सन् २०२० मा विश्व व्यापारलाई नराम्रोसँग प्रभावित ग¥यो । समग्रमा विश्व व्यापार सन् २०२० मा ९ प्रतिशतले सङ्कुचन भयो, जसमा ६ प्रतिशतले वस्तु व्यापार र १६ दशमलव ५ प्रतिशतले सेवा व्यापार घटेको थियो । सन् २०२० को प्रथम छ महिनामा विश्व व्यापारमा करिब १५ प्रतिशतले कमी आई व्यापार प्रणाली धेरै गम्भीर अवस्थामा पुगेको थियो भने तेस्रो त्रैमासबाट परिस्थिति सुधारोन्मुख अवस्थामा रह्यो । सो अवधिमा वस्तु व्यापारमा सुधार देखिए पनि सेवा व्यापारमा उल्लेखनीय कमी आएको थियो ।