वनजंगल मासिँदा पानीका मुहान सुक्दै

कोशी करिडोरले उजाड बन्दै गुराँसको राजधानी

धनुकटा । प्रदेश १ मा राष्ट्रिय गौरवको कोशी करिडोर विद्युत् प्रसारण लाइन विस्तारको क्रममा छ । निर्माणाधीन कोशी करिडोर २ सय २० केभीए विद्युत् प्रसारण लाइन विस्तार क्रममा २५ हजारभन्दा बढी रुख काटिने भएको छ । गुराँसको राजधानीका रूपमा परिचित तेह्रथुम, संखुवासभा र ताप्लेजुङको संगमस्थल तिनजुरे मिल्के जलजले (टीएमजे) को मध्य भागबाट विद्युत् प्रसारण लाइन विस्तार हुने भएपछि नकारात्मक प्रभाव पार्ने भन्दै यसको विकल्पको खोज्न स्थानीयले माग गरेका छन् । टीएमजेको वन क्षेत्रबाट ठूलो संख्यामा रुख काटिँदा पर्यटन र पर्यावरण क्षेत्रमा नकारात्मक असर पर्ने सरोकारवालाको चिन्ता छ । गुराँस र हरियो वनका कारण फस्टाएको यहाँको पर्यटन व्यवसाय रुख कटानपछि खस्किने आशंका स्थानीयको छ । विद्युत् विस्तार गर्दा वन क्षेत्र जोगाएर लैजान सकिने अवस्था हुँदाहुँदै पनि आयोजना कार्यालयले घना वन क्षेत्र नै फँडानी गरेर विद्युत् विस्तारको काम सुरु गरेको छ । पूर्वी पहाडी जिल्लाको हालसम्मकै ठुलो आयोजना मानिएको कोशी करिडोर २ सय २० केभिए विद्युत् प्रसारण लाइनको काम धमाधम भइरहेको छ । आयोजनाले धनकुटा र तेह्रथुममा पोल गाड्ने तथा तार जोड्ने कार्य गरिरहेको छ । विद्युत् लाइन विस्तार गुराँसको राजधानी तिनजुरे मिल्के जलजले क्षेत्रको मध्य भागबाट हुने भएकाले यहाँका हजारौं रुख काटिँदा यस क्षेत्रकोे जैविक विविधता नष्ट भएर पर्यटकीय आकर्षण खस्कने लालीगुराँस नगरपालिका–१ वसन्तपुरका मिङ्मा शेर्पाले बताए । गुराँस हेर्न देश–विदेशका पर्यटक आउने गरेका र वन फँडानीले पर्यटक आगमन कम हुने उनको आशंका छ । अन्यत्रबाट ठाउँ हुँदाहुँदै जंगल बीचबीचबाट फँडानी गरेर लगेका कारणले पर्यटक कमै मात्रामा आउन थालेको उनले दाबी गरे । आयोजना सञ्चालनका लागि ०७३ मा प्रारम्भिक वातावर परीक्षण गरिएको थियो । लाइन विस्तारका क्रममा तिनजुरेका ६ वटा सामुदायिक वनका गुराँससहित २५ हजार रुख कटान हुने भएका हुन् । आयोजनाले पहिलो पटक सर्वे गर्दा तिनजुरेको डाँडैडाँडा लाइन विस्तार गर्ने भनेकाले सहमति दिइएको धर्मदेवी नगरपालिका–१ संखुवासभाका तिनजुरे हात्तिसार सामुदायिक वन उपभोक्ता समूह अध्यक्ष डम्बरबहादुर बुढाथोकीले बताए । दोस्रो पटक सर्भे गरेर जहाँ घना जंगल छ, त्यहीबाटै लैजान लागिएको बुढाथोकीको भनाइ छ ।  दोस्रो पटक गरेको सर्भेमा आयोजनाले कसैको सहमति नलिएको उनको दाबी छ । ‘जंगल मासिएपछि मुलुककै महत्वपूर्ण पर्यटकीय स्थल गुम्ने, जीवजन्तु मासिने, पानीका मुहान सुक्ने सम्भावना देखियो,’ बुढाथोकीले भने, ‘पछि गएर जलवायु र जैविक विविधतालाई कोशी करिडोरले ठूलो असर पुर्‍याउने देखियो ।’ पहिले सामूदायिक वनले तिनजुरेको बाटो भनेर अर्कै सर्भेमा सहमति गरेको बुढाथोकीको दाबी छ । गुराँससहितको रुख कटानले नमुना सहर वसन्तपुर बजारमा खानेपानीको संकट हुने खतरा बढेको लालीगुराँस नगरपालिका प्रमुख अर्जुन माबोहाङले जानकारी दिए । वनजंगल जोगाएर लग्ने गरी विकल्प खोज्न पटक–पटक आग्रह गरिएको उनले बताए । वसन्तपुरको टुटे हुँदै ताप्लेजुङको ढुंगेसाँघुसम्मको ३४ किलोमिटर लामो प्रसारण लाइन विस्तार गर्दा तेह्रथुमका ६ वटा सामुदायिक वन क्षेत्रका रुख कटान हुनेछन् । घना जंगल काटेर खाली हुँदा वन्यजन्तुको वासस्थानमा समेत असर पर्ने देखिएको छ । सब–डिभिजन वन कार्यालय वसन्तपुरका सहायक वन अधिकृत सोमेश्वरकुमार दासले राष्ट्रिय गौरवको आयोजना भएकाले यसको वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन गरिएको बताए । तिनजुरेका गुराँससहितका रुख मन्त्रिपरिषद्को निर्णयबाटै कटान गरिएको उनको दाबी छ । आयोजनाले कटान गरिएको एक रुख बराबर २५ बिरुवा रोप्ने गरी ५ वर्षभित्र प्रभावित क्षेत्रमा हुर्काउने सहमति भएको दासले बताए । रुख कटान गरिएकामा   वातावरण र पर्यावरणमा असर पर्ने देखिए पनि पछि नयाँ बिरुवा हुर्किएपछि त्यस्तो नहुने उनको धारणा छ । विद्युत् जनजीवनसँग जोडिएको हिसाबले पनि यसलाई प्राथमिकतामा राखिएको दासले बताए । ताप्लेजुङको तमोर र मेवा खोलामा उत्पादन भएको र हुने चरणमा रहेको १ हजार मेगावाट क्षमताको कोशी करिडोर तेह्रथुमको वसन्तपुर सब–स्टेसन हुँदै सुनसरीको इनरुवामा रहेको केन्द्रीय विद्युत प्रसारण लाइनमा जोड्ने गरी काम भइरहेको छ । प्रसारण आयोजनाले वन क्षेत्रका हुर्किएका र हुर्किने चरणमा रहेका करिब २५ हजार रुख कटान गर्दा हरीयो वन उजाड हुने देखिएको हो ।