काठमाडौं । देशको समग्र आर्थिक गतिविधिमा आएको कमीको असर लघुवित्त वित्तीय संस्थाको व्यवसायमा पनि देखिएको छ । लघुवित्तको व्यवसाय घट्नुका साथै ऋण असुलीसमेत प्रभावित भएपछि उनीहरूको खराब कर्जामा उच्च वृद्धि र नाफामा उच्च गिरावट देखिएको छ ।
गरीब तथा विपन्न वर्गलाई समूह बनाएर धितो तथा विनाधितो ऋण दिने लघुवित्त वित्तीय संस्थाहरूको खराब कर्जा साढे ७ प्रतिशत पुगेको छ । देशको समग्र आर्थिक गतिविधिमा आएको कमीका कारण ग्राहकको ऋण तिर्ने क्षमता घट्नुका साथै ऋण नतिर्ने आन्दोलनले असुली प्रभावित हुँदा लघुवित्तको खराब कर्जा बढेको हो ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले प्रकाशित गरेको तथ्यांकअनुसार २०८० पुससम्ममा खुद्रा कर्जा प्रदायक लघुवित्त संस्थाहरूको औसत खराब कर्जा ७ दशमलव ४९ प्रतिशत पुगेको छ । यसअघि २०७९ पुसमा यी संस्थाको खराब कर्जा ४ दशमलव ६८ प्रतिशत मात्र थियो । एक वर्षको अवधिमा खराब कर्जाको अनुपात २ दशमलव ८१ प्रतिशत विन्दुले वृद्धि भएको हो ।
यसैगरी २०८० पुसमा थोक कर्जा प्रदायक लघुवित्तहरूको खराब कर्जा पनि २ दशमलव २५ प्रतिशत पुगेको छ । एक वर्षअघि यी संस्थाको खराब कर्जा शून्य दशमलव ८७ प्रतिशत मात्र थियो ।
राष्ट्र बैंकले २०८० असारमै निर्देशन जारी गर्दै लघुवित्तबाट लिएको ऋण तिर्न नसकेका ग्राहकले ऋणको भुक्तान अवधि १ वर्ष थप गरी कर्जाको पुनर्तालिकीकरण र पुन: संरचना गर्न पाउने व्यवस्था गरेको थियो । शुरूमा कर्जा पुनर्तालिकीकरणका लागि २०८० असारसम्मको समय दिएकोमा यसलाई बढाउँदै चैतसम्म पुर्याइसकेको छ ।
निर्देशनअनुसार परिस्थितिजन्य कारणले समस्यामा परी कर्र्जा नियमित गर्न नसकेका ऋणीहरूलाई कर्जा चुक्ता गर्न परेको आवश्यकता र औचित्यका आधारमा एकपटकका लागि कर्जाको पुनर्तालिकीकरण वा पुन: संरचना गर्न सक्ने सुविधा छ । यसअन्तर्गत पुससम्ममा ४२ अर्ब १७ करोड रुपैयाँ पुनर्तालिकीकरण भएको राष्ट्र बैंकले बताएको छ । राष्ट्र बैंकका कायम मुकायम गभर्नर डा. नीलम ढुंगाना तिम्सिना जोखिम देखिएको र लघुवित्त क्षेत्रमा खराब कर्जाको जोखिम बढेको बताउँछिन् । ‘खराब कर्जा बढ्दै जाँदा लघुवित्त क्षेत्रमा जोखिम बढेको छ,’ उनले भनिन्, ‘अवस्था थप बिग्रन नदिन सबैले जिम्मेवार भएर काम गर्नुपर्ने आवश्यकता छ ।’
हाल ५४ ओटा संस्थाले खुद्रा र तीनओटाले थोक लघुवित्त सेवा दिइरहेका छन् । खुद्रा कर्जा दिने संस्थाले २०८० पुससम्ममा ५ हजार ७६ शाखामार्फत ६० हजार सदस्यलाई सेवा दिइरहेका छन् । त्यसमध्ये २७ लाख ३६ हजार सदस्यलाई ३ खर्ब ८५ अर्ब रुपैयाँ लगानी गरेका छन् । यसैगरी थोक लघुवित्त सेवाप्रदायक संस्थाको कर्जा ५४ अर्ब ८ करोड रुपैयाँ पुगेको छ ।
लघुवित्त संस्थामा समस्या आउन थालेपछि राष्ट्र बैंकले गत फागुनमा निर्देशन जारी गरी कर्जाको सीमा घटाएर ७ लाखमा झार्नुका साथै एउटा मात्र संस्थाबाट ऋण लिने पाउने र लघुवित्तबाट ऋण लिएकाहरूले बैंक, वित्तीय संस्थाबाट लिन नपाउने व्यवस्था गरिसकेको छ ।
देशको आर्थिक गतिविधिमा कमी आउँदा लघुवित्तको सदस्य र ऋणीको संख्यासँगै कर्जा रकममा पनि गिरावट आएको राष्ट्र बैंकले बताएको छ । लघुवित्तको व्यवसाय विस्तारमा आएको कमी र खराब कर्जा वृद्धिले नाफा पनि घटेको छ ।
२०७९ पुसमा थोक लघुवित्त सेवाप्रदायक संस्थाहरूको कुल नाफा ७८ करोड ५५ लाख रुपैयाँ रहेकोमा २०८० पुसमा २४ दशमलव ५८ प्रतिशतले घटेर ५९ करोड २५ लाखमा झरेको राष्ट्र बैंकले बताएको छ । यस्तै खुद्रा लघुवित्त सेवाप्रदायक संस्थाहरूको कुल नाफा पनि ८७ प्रतिशतले खुम्चिएको छ । २०७९ पुसमा कुल नाफा २ अर्ब ४२ करोड रुपैयाँ रहेकोमा २०८० पुसमा ३१ करोड ४९ लाख रुपैयाँ झरेको छ । संस्थाहरूको ब्याज आम्दानी घट्नुका साथै जोखिमबापत छुट्ट्याउनुपर्ने रकम बढेपछि नाफा प्रभावित भएको हो ।
