Ratopati

मंसिर २०७९

बेमौसमी खेतीमा किसानको आकर्षण

जुम्ला र आसपासका क्षेत्रमा बेमौसमी तरकारी खेती गर्ने क्रम बढेको छ । खेती गर्नेहरू बढेसँगै घरघरै प्लाष्टिक टनेल निर्माण हुन थालेका छन् । हिउँदे मौसममा जिल्लामा ताजा तरकारीको अभाव हुने गरेकाले किसानले प्लाष्टिक टनेल निर्माण गरी बेमौसमी तरकारीको उत्पादन थालेका हुन्। जुम्लामा हिउँदको समयमा तरकारी अभाव हुन्छ । अहिले जिल्लामा नेपालगञ्ज र सुर्खेतबाट गाडीबाट तरकारी ढुवानी भइरहेको छ । तराईबाट आएको तरकारी महङ्गो हुने भएपछि किसान तरकारी खेतीमा आकर्षित भएका हुन् । अधिकांश किसानको आकर्षण बेमौसमी तरकारी खेतीमा देखिएको छ। प्लाष्टिकको टनेलमा तरकारी खेती गर्न थालेपछि जिल्लामा उत्पादन पनि बढ्दै गएको छ । तिला गाउँपालिका–१ अर्जुन बुढाले प्लाष्टिक टनेलमार्फत...

पूर्ण विवरण

सम्बन्धित सामग्री

जैविक बोकासी मलको प्रयोगले उत्पादनमा बृद्धि, रासायनिक मलको परनिर्भरता हट्दै

कञ्चनपुर । शुक्लाफाँटा नगरपालिका–३ पीपलाडीकी मिना चौधरीलाई खेतबारीमा रोपेको तरकारी बालीका लागि रासायनिक मल खोज्दै हिँड्नु परेको छैन । २ वर्षअघि कृषक पाठशालामा सहभागी भएकी चौधरीले स्थानीयस्तरमै पाइने जैविक पदार्थको प्रयोग गरी मल बनाउन सिकेकी छन् । ४ वर्षअघिदेखि नगरपालिकामा सञ्चालन गरेको ‘स्कील अप’ परियोजनामार्फत सञ्चालित कार्यक्रममा सहभागी भएर चौधरीले माटोमा रहेको जैविक विविधतालाई जोगाउन सहयोग पुर्‍याउने बोकासी मल बनाउन सिकेकी हुन । 'पहिलो वर्ष घरमै तयार गरिएको बोकासी मल प्रयोग गर्दा रासायनिक मल हालेजस्तो तरकारीको उत्पादन भएन,' उनले भनिन्, 'माटोमा मल विस्तारै घुलमिल भएपछि दोस्रो वर्षदेखि तरकारी बालीको उत्पादन सोचेजस्तै गरी उत्पादन भएको छ ।' चौधरीले हिउँदमा गोलभेँडा, काउली, बन्दा, खुर्सानी, आलु लगायतको खेती गर्छिन्। वर्षात्का बेला लहरे प्रजातिका तरकारी रोप्दै आएकी छन् । बाह्रै महिना उनको खेतमा तरकारीखेती हुन्छ । 'रासायनिक मलको प्रयोग गरी तरकारी खेती गर्दा रोग किराको प्रकोप अधिक हुँदा विषादी छर्किनुपर्ने बाध्यता थियो,' उनले भनिन्, 'घरमै बोकासी मल तयार गर्न थालेपछि रोग किराको प्रकोप हट्दै जान थालेको छ, कतै रोग किरा देखापरे जैविक विधिबाट तयार गरेको मानव स्वास्थ्यलाई हानि नगर्ने झोल विषादीको प्रयोग गर्छौं ।' यसरी तयार गरिएको मल र विषादीको प्रयोग गरी उत्पादन गरिएको तरकारीको बजार मूल्य बढी पाइने अर्का किसान महिला गीता चौधरीले बताइन् । 'रासायनिक मल र बजारमा खरिद गर्न पाइने विषादीको प्रयोग गरी उत्पादन गरिएको काउलीको थोक बजार भाउ प्रतिकिलो रु २० सम्म पुगेको छ,' उनले भनिन्, 'जैविक विधिबाट तयार गरिएको काउली थोकमा रु ४० प्रतिकिलोका दरले बिक्री भइरहेको छ ।' तरकारी बालीमा विषादीको प्रयोग वर्षौंदेखि यस क्षेत्रका किसानले गर्दै आएकाले केहीमा दीर्घकालीन क्यान्सरलगायत रोगको सङ्क्रमण देखिएको छ । विषादीको लामो समयसम्म प्रयोगले स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर देखिन थालेपछि वैकल्पिक विधिका रुपमा किसानले बोकसी मलको प्रयोगलाई बढावा दिन थालेका हुन् । बोकासी मल धानको ढुटो, तोरीको पिना, हड्डीको धुलो, सुक्ष्म जिवाणु गुड भेली, पानी राखेर तयार गरिने वसन्ती चौधरीले बताइन् । वसन्तीका अनुसार बोकासी मल गर्मीको सयममा २० दिन र हिँउदको समयमा ४५ दिनमा खेतबारीमा छर्नका लागि तयार हुने गर्दछ । 'मल प्रयोग गर्नुअघि बोटबिरूवा वरिपरि चिस्यान बनाउछौँ,' उनले भनिन्, 'त्यसपछि मल छर्ने काम हुन्छ, बिरुवाको जात र उमेरअनुसार मलको अनुपात मिलाएर छर्ने गरिन्छ ।' एकपटक तयार गरिएको मल २ वर्षसम्म प्रयोग गर्न सकिने उनको भनाइ छ । बोकासी मलको प्रयोग गरी तरकारीखेती गर्ने किसानको सङ्ख्या ४० बढी रहेको वडाध्यक्ष नरेन्द्रप्रसाद चौधरीले बताए । 'बोकासी मलको प्रयोगले माटोको उर्वरशक्ति बढाउने कामसँगै बिरूवालाई चाहिने पोषकतत्व उपलब्ध गराउने भएकाले किसानको आकर्षण यस मलप्रति देखिएको छ,' उनले भने, 'यस मलको प्रयोग हुन थालेपछि तरकारीको उत्पादन दोब्बर बढी भएको छ, उत्पादन बढी भएपछि किसानको आम्दानी पनि बढेको छ, रासायनिक मल रोज्दै हिँडनुपर्ने पहिलाको जस्तो परनिर्भरतासमेत किसानलाई अहिले छैन ।' अध्यक्ष नरेन्द्रप्रसादका अनुसार यस क्षेत्रका किसानले कम्तीमा ५ कठ्ठादेखि बढीमा १ बिघा जग्गामा बाह्रै महिना मौसमी र बेमौसमी तरकारी खेती गर्दै आएका छन् । तरकारी खेतीमा संलग्न किसानको वार्षिक आम्दानी रु ५ लाखदेखि रु १५ लाखसम्म हुने गरेको छ । स्कील अप परियोजनाले विगत चार वर्षदेखि कञ्चनपुरको कृष्णपुर र शुक्लाफाँटा नगरपालिकामा किसानलाई उन्नत प्राङ्गारिक खेती प्रविधिमार्फत तरकारी उत्पादनमा सहयोग गर्दै आएको परियोजनाका संयोजक रामभक्त न्यौपानेले बताए । स्थानीयस्तरमै पाइने सामग्रीको प्रयोग गरी तयार गरिने बोकासी मल जापानी प्रविधि रहेको उल्लेख गर्दै उनले यो प्रविधि किसानमाझ निकै लोकप्रिय हुँदै गएको बताए । 'मानवीय स्वास्थ्यलाई असर नगर्ने र माटोको उर्वर क्षमता बढाउने भएकाले किसानले रासायनिक मलको विकल्पका रुपमा यस मललाई लिएका छन्,' संयोजक न्यौपानेले भने, 'तरकारी खेतीमा प्रयोग हुने रासायनिक मल र विषादीको प्रयोगमा कमी आएसँगै यसमा लाग्ने किसानको खर्च जोगिएको छ, लागत घट्दा किसानको आम्दानी बढेको छ ।' प्रविधिको विस्तार गर्ने, आयआर्जन बढाउने र व्यावसायिक बनाउनका लागि कृषकलाई पाठशालामार्फत शिक्षा दिने कार्य गरिएको उनको भनाइ छ । 'विशेषगरी जैविक विधिमा आधारित भई व्यावसायिक तरकारी खेती गर्नका लागि जैविक मल र विषादी बनाउने कार्य सिकाउनुका साथै प्रयोग गर्ने तरिकाबारे जानकारी दिएका छौँ,' संयोजक न्यौपानेले भने, 'तरकारी बालीमा अन्धाधुन्धरुपमा प्रयोग हुने विषादीले मानव स्वास्थ्यमा पुर्‍याउने असरबारे सचेत पार्ने कार्यमा लागेका छौँ ।' नगरपालिकाको कृषि विकास शाखका प्रमुख करन सिंह बुढाऐरले जैविक विधिबाट तरकारी खेती गर्ने किसानलाई प्राङ्गारिक मल खरिद तथा उत्पादनका लागि अनुदान दिन कार्यक्रम सञ्चालन भैरहेको बताए । 'व्यावसायिक तरकारी खेतीमा संलग्न किसानलाई ८० प्रतिशत अनुदानमा प्राङगारिक मल उपलव्ध गराउन लागेका छौँ,' उनले भने, 'त्यसका लागि रु छ लाख बजेट विनियोजित गरिएको छ ।' कृषि ज्ञान केन्द्रका प्राविधिक जनकबहादुर सिंह जैविक मल र विषादीको प्रयोग गरी उत्पादन गरिएका तरकारी खरिद गर्नका लागि बजार व्यवस्थापनमा सहजीकरण गरिने बताउनुहुन्छ । 'केन्द्रले विभिन्न अनुदानका कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएकाले त्यसमा निवेदन दिएर किसानले अनुदानमा कृषि औजार, मेसिनरी, बीउबिजन, सिँचाइका साधन, ढुवानीका साधन खरिद गर्न सकिने हुन्छ,' उनले भने, 'व्यावसायिक खेती गर्दै आएकालाई मात्रै अनुदानमासमेत छौँ ।' बोकासी मल कसरी बनाउने आबश्यक सामाग्रीहरु धानको ढुटो(ब्रान) वा चोकर २०% पिनाको धुलो २०% पाकेकोमल वा जंगलकमाटो ४५% हाडको धुलो वा माछाको धुलो ६% सख्खर ४% ई एम झोल १.५% गाईकोमूत्र र पानी आबश्यक्ता अनुसार माथिका सबै सामाग्रीलाई राम्रोसंग मिसाउने र अँध्यारो कोठामा चुल्याएर कालो प्लास्टिकले छोपेर राख्ने । ४०/४५° तापक्रम पुगेमा आधा घण्टा फिजारेर चिस्याउने । यो प्रक्रियालाई ५/७ दिनको फरकमा पटक पटक दोहोर्‍याउने । जब तापक्रम बढ्न छोड्छ बोरामा प्याक गरेर राख्ने र आबश्यक्ता अनुसार प्रयोग गर्ने । यसरी तयार पारिएको मल २ वर्षसम्म प्रयोग गर्न सकिन्छ ।रासस

Aarthik Abhiyan कार्तिक २०८०

बेमौसमी खेतीमा किसानको आकर्षण

जुम्ला र आसपासका क्षेत्रमा बेमौसमी तरकारी खेती गर्ने क्रम बढेको छ । खेती गर्नेहरू बढेसँगै घरघरै प्लाष्टिक टनेल निर्माण हुन थालेका छन् । हिउँदे मौसममा जिल्लामा ताजा तरकारीको अभाव हुने गरेकाले किसानले प्लाष्टिक टनेल निर्माण गरी बेमौसमी तरकारीको उत्पादन थालेका हुन्।जुम्लामा हिउँदको समयमा तरकारी अभाव हुन्छ । अहिले जिल्लामा नेपालगञ्ज र सुर्खेतबाट गाडीबाट तरकारी ढुवानी भइरहेको छ । तराईबाट आएको तरकारी महङ्गो हुने भएपछि किसान तरकारी खेतीमा आकर्षित भएका हुन् । अधिकांश किसानको आकर्षण बेमौसमी तरकारी खेतीमा

Ratopati मंसिर २०७९

अर्ग्यानिक तरकारीखेतीमा भोजपुरका किसान आकर्षित

भोजपुर । अर्ग्यानिक तरकारी खेतीमा भोजपुरका किसानको आकर्षण देखिएको छ । विषादीरहित तरकारी उत्पादन गर्ने उद्देश्यले यहाँका किसान अर्ग्यानिक तरकारी खेतीमा लागेका हुन् । बजारमा बाहिरी जिल्लाबाट विषादियुक्त तरकारी आउने क्रम बढेपछि यहाँका किसानले अर्ग्यानिक तरकारी उत्पादनमा जोड दिइएको बताएका हुन् । स्याउला तथा गाई–गोरुको मलमूत्रबाट तयार गरिएको कम्पोस्ट मलको प्रयोग गरी तरकारी लगाउन थालेको किसानको भनाइ छ । किसानले मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी उत्पादन गरिरहेका अरुण गाउँपालिकाका किसान शान्तिकुमार कार्कीले बताए । कृषि ज्ञान केन्द्रको आर्थिक तथा प्रविधिक सहयोगमा अरुण गाउँपालिकाका २१ परिवारले अर्ग्यानिक खेती गरिरहेका छन् । ‘हामीले २१ आधुनिक टनेल निर्माण गरेर अर्ग्यानिक खेती थालेका छौं,’ कृषक कार्कीले भने, ‘हामीलाई केन्द्रबाट आर्थिक र प्राविधिक सहयोग मिलेको छ । बजारमा देखिएको अर्ग्यानिक तरकारीको मागलाई पूरा गर्नेगरी खेती गरेका छौं ।’ किसानले तरकारीलाई विभिन्न किसिमका रोगबाट बचाउन गाई, गोरु तथा पशुको मूत्रलाई विषादीको रूपमा प्रयोग गर्ने गरेका छन् । कम्पोस्ट मल खेतबारीमा हाल्दा उत्पादन पनि राम्रो हुने भएकाले यहाँका किसान पोलिहाउस तथा स्याउला सोत्तर कुहाएर कम्पोस्ट मल तयार गरी तरकारी बारीमा हाल्ने गरेको कार्कीले बताए । मानिसको स्वास्थ्यलाई कुनै असर नपार्ने भएकाले आलु, टमाटर, मुलालगायतका तरकारी उत्पादनमा समेत कम्पोस्ट मल प्रयोग गरिरहेका छन् । विषादीको प्रयोगले गर्भवती महिला, बालबालिका र अन्यको स्वास्थ्यमा प्रतिकूल असर पार्ने भएपछि उनीहरू अर्ग्यानिक तरकारी खेतीतर्फ आकर्षित भएको बताउँछन् । तरकारीलाई विभिन्न किसिमका रोगबाट बचाउन कृषकले गाईगोरु तथा पशुको मूत्रलाई विषादीका रूपमा प्रयोग गर्छन् । उत्पादन बढाउन कम्पोस्ट र प्रांगारिक मलको प्रयोग बढी रहेको कृषक बताउँछन् । तरकारी उत्पादनका लागि उपयुक्त हावापानी भएकाले प्रांगारिक खेती प्रवर्द्धन अभियान कार्यक्रम अन्तर्गत खेती थालनी गरिएको स्थानीय किसानको भनाइ छ । १० लाख रुपैयाँ लागतमा दुईओटा क्लस्टर बनाएर प्याउली र सिमटारका कृषक समूहमा परीक्षणको रूपमा थालनी गरिएको ज्ञान केन्द्र भोजपुरले जानकारी दिएको छ । रासायनिक मलको प्रयोगले माटोको उत्पादकत्व क्षमता घट्दै गएको र विषादीको प्रयोगले उपभोक्ताको स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष असर गरिरहेकाले अर्ग्यानिक तरकारी उत्पादन गर्ने लक्ष्य लिइएको कार्यालयले जानकारी दिएको छ । केन्द्रका प्रमुख योगेन्द्रप्रसाद यादवले किसानलाई आधुनिक कृषि प्रणालीमा जोडिरहेको बताए । ‘हामीले किसानलाई आधुनिक कृषि प्रणालीमा जोडिरहेका छौं,’ उनले भने, ‘अर्ग्यानिक खेतीलाई प्रवर्द्धन गर्नका लागि जिल्लामा पहिलोपटक कार्यालय र किसानको साझेदारीमा खेतीको थालनी गरेका छौं ।’ यसले बजारमा रहेको अर्ग्यानिक खाद्य बालीको मागलाई केही हदसम्म पूरा गर्नेमा आफूहरू विश्वस्त रहेको उनी बताउँछन् । रासस

Aarthik Abhiyan चैत्र २०७८

व्यवसायिक तरकारी खेतीमा धनकुटाका किसानको आकर्षण बढ्दै : घरैपिच्छे टनेल निर्माण

साउन १२, धनकुटा । धनकुटा–१ सिजाली टोलका तेजकुमार सिजाली मगरको घर तलको कान्ला वारिमा टनेल घर छ । सो टनेल घरमा अचेल मौसमी तथा बेमौसमी सिजनमा फल्ने अर्गानिक तरकारी उत्पादन हुन्छ । टनेल घरमा फलेको तरकारीले घरको भान्सा मात्र धानेको छैन, तरकारी विक्रीबाट केही आम्दानी समेत गराएको छ । यो क्षेत्र लेकाली भएकाले गर्दा यहाँको मौसम चिसो हुन्छ । चिसोको कारण अहिले सम्म पनि गोलभेंडा फलाउन सकेका थिएनौं । तर टनेल घर निर्माण गरेपछि टोलभरि पहिलो पटक गोलभेंडा फलायौं । आफूले पनि उपभोग ग¥यौं, विक्री पनि पर्‍यौं । ‘सधै किनेर मात्रै उपभोग गरिरहेका थियौं गोलभेंडा’ उनले भने ‘सधै किनेर मात्रै खाने हामी गाउँभरिकाले गोलभेंडा फलाएर विक्री गरेर हातमा पैसा थाप्दा खुसी मात्र लागेको छैन, छक्क परेका छौं ।’ युएनडिपी, धनकुटा नगरपालिका र पर्डेप नेपालबाट सहयोग प्राप्त भएपछि धनकुटा–२ भीरगाउँका प्रेमबहादुर पाठकले गत वर्ष चैत्रमा टनेल घर निर्माण गरे । लगत्तै वैशाखमा उनले टनेल घरमा गोलभेंडा रोपे । रोपेको एक वर्ष बितिसक्दा पनि अहिलेसम्म गोलभेंडाले उत्पादन दिइरहेको उनको भनाइ छ । बाहिरको खुला वातावरणमा भन्दा टनेल घर भित्रको विरुवा लामो समयसम्म रहने मात्रै उत्पादन पनि धेरै दिने उनको अनुभव छ । टनेल भित्र फलेको गोलभेंडा विक्रीबाट एकै सिजनमा ९० हजार रुपैयाँ आम्दानी गरेको पाठक बताउँछन् । दाताको सहयोगमा एउटा टनेल घर बनाए । मनग्य आम्दानी हुन थालेपछि व्यक्तिगत लगानीमा ९ ओटा टनेल घर बनाएको उनले बताए । उनले भने ‘टनेल भित्रको फल हेर्दा राम्रो र सफा हुने भएकोले गर्दा सबै उपभोक्ताकोे रोजाईमा परेको छ।’ धनकुटा–३ पात्लेका कुलबहादुर कार्की पनि अचेल टनेल घरमा तरकारी फलाएर मनग्य आम्दानी गर्छन् । दशकौं अघिदेखि तरकारीको व्यसायिक खेतीमा उनी संलग्न छन् । बाहिरको खुल्ला वातारणमा भन्दा टनेल घरमा तरकारी फलाउँदा उत्पादन दोब्बर र भाउ राम्रो पाएको उनी बताउँछन् । युएनडिपी र धनकुटा नगरपालिकाको आर्थिक सहयोग तथा पर्डेप नेपालको व्यवस्थापनमा आर्थिक वर्ष ०७६/७७ मा क्लाइमेट स्मार्ट भिलेज र आर्थिक वर्ष ०७७/७८ मा कोभिड–१९ रेसपोन्स र सोसियल इकोनोमिक रिकभरि प्रोजेट नामको कृषि कार्यक्रम पेशालाई बढवा दिई रोजगारिका अवसर बढाउने प्रयास गरिएको थियो । किसानलाई उपलब्ध गराएको सहयोगबाट उनीहरुले उत्साहजनक रुपमा तरकारी उत्पादन गरिरहेका छन् । सो कार्यक्रम अहिले नगरका १, २, ३ र १० नं. वडाका करिव एक हजार घरधुरीमा सञ्चालन भइरहेको छ । यूएनडिपिले कार्यक्रम मार्फत टनेल घर निर्माण मात्रै होइन रोप्नको लागि गोलभेंडा, ढेडे खोर्सानी, हात्तिसुढें खोर्सानी, ब्रोकाउली, काउली, रायोको साग जस्ता वालीका बीउबिजन समेत निःशुल्क उपलब्ध गराएको थियो । टनेल निर्माणको प्राविधिक पक्ष लागत र खेती सम्वन्धी तालिम समेत संस्थाले दिलाएको परियोजना संयोजक मीनप्रसाद सुवेदीले बताए । हाल कार्यक्रम सञ्चालन भइरहेको धनकुटा नगरपालिका क्षेत्रका चार ओटा वडाका हरेक घरमा टनेल घर छन् । टाढाबाट हेर्दा घरैपिच्छे टनेल घर देखिन्छ । टनेलका घर भित्र तरकारी फलेका छन् । फलेका तरकारीले हरियाली देखिन्छ । कार्यक्रम अन्र्तगत नगरका ४ ओटा वडामा एक हजार घरधुरीमा प्लाष्टिक टनेल हाउस खरीद तथा निर्माण गरिएको छ । त्यस्तै टनेलमा खेती गर्न उन्नत बीउबिजन वितरण गरिएको छ । किसानले फलाएको तरकारी बजारसम्म लैजान र कृषिजन्य सामाग्री ल्याउन सहजहोस भन्ने उद्देश्यले वडा छनौंट गरि ३ ओटा टेम्पो लागत साझेदारीमा वितरण गरिएको थियो । त्यस्तै धनकुटा–२ चोक्रोकमा तरकारीका स्वस्थ विरुवा उत्पादन गर्न नर्सरी पोली हाउस निर्माण गरिएको छ । किसानले फलाएको तरकारी विक्री वितरणमा सघाउ पुर्‍याउने उद्देश्यले धनकुटा–१ सिजाली गाउँमा मोडल तरकारी संकलन केन्द्रसमेत निर्माण गरिएको छ । कार्यक्रम सञ्चालन भएको वडाको ८ स्थान छनौट गरी हाइटेक भेजिटेवल फारमिङ निर्माण गरिएको छ । रोजगारमूलक कार्यक्रम अन्तर्गत निम्न आय भएका ३० घरधुरी छनौट गरि वंगुर र कुखुरा निःशुल्क प्रदान गरिएको थियो । त्यस्तै सहकारी तथा समूह व्यवस्थापन तालिम समेत प्रदान गरिएको थियो । त्यसो त धनकुटा–३ सिप्तिङका भक्त मल्लले हाइटेक भेजिटेवल फार्मिङमा एभोकाडोको कलमी ३ हजार ५०० र कटुसको ५०० ओटा नर्सरी तयार गरेका छन् । एउटा कलमीको कम्तिमा ५०० धनकुटा–३ स्थित सिप्तिङका कृषक कृष्णबहादुर खत्रीले एभोकाडोको कलमी गरेको नर्सरीमा करीब ३ हजार २०० बिरुवा रहेको छ । लगभग ८० प्रतिशत विरुवा हुर्कने अवस्था रहेको छ । उनका अनुसार घरमा रहेको बीउबाट उमारेको बिरुवालाई रुटस्टक भनिन्छ । फल्दै गरेको गुणस्तरीय बोटको हाँगा (साईन) लाई ल्याएर ग्राफटिङ विधिवाट जोडिन्छ । त्यसरी तयार गरेको विरुवालाई कलमी भनिन्छ । यस्तो विरुवालाई एकदम हिफाजात र राम्रो हेरचाह गरिरहनु पर्छ बिरुवा वचेको नबचेको करीब ४ महीनामा थाहा हुने खत्री बताउँछन् । उनलाई टनेल भित्र टमाटर, धनिया नलगाएर किन यता लागेको भनेर सोध्दा टमाटर, धनियाँबाट बढिमा रू. ५० हजार कमाईन्थ्यो होला तर मलाई यो टनेल उपलव्ध भएपछि नर्सरी गर्दा बिरुवा झन सुरक्षित र हुर्काउन सजिलो भएको महशुस भयो । किनभने टनेल भित्र नर्सरी गर्दा तापक्रम झन् मिलेर विरुवालाई आवश्यक तापक्रम मिली विरुवालाई फाईदा पुगेको महसुस गरेको बताए । बजार मूल्य पाउन सक्दा कम्तिमा पनि ३०० देखि अधिकतम ६०० सम्म पाउन सकिने भएकाले मेहनत गर्दा लाखौ आम्दानी हुने भएकाले यसतर्फ आकर्षित भएको कुरा बताए । पर्डेप नेपालका कृषि अधिकृत सूर्य प्रसाद सापकोटाले यो कार्यक्रम मार्फत एउटा घर एउटा टनेल अनिवार्य राख्नु पर्ने रहेछ भनेर किसानहरुमा चेतनाको विकास भएको बताए । किसानहरु बेमौसमी उत्पादन गर्ने, अर्गानिक उत्पादन गर्ने, रासायनिक तिर नजाने, आफू पनि बाँच्ने अरुलाई पनि बचाउनेतर्फ जोड दिन थालेका छन् ।

Aarthik Abhiyan आषाढ २०७८