विराटनगर। मोरङको धनपालथान गाउँपालिका–३ डकुवाडाँगामा १० करोड रुपैयाँ लगानीमा बायोग्यास तथा प्रांगारिक मलको व्यावसायिक उत्पादन शुरू गरिएको छ । जीवन विकास समाजले १० बिगा क्षेत्रफलमा उक्त कारखाना सञ्चालनमा ल्याएको हो ।
समाजका संस्थापक अध्यक्ष एवं मोरङ क्षेत्र नं ५ का प्रतिनिधिसभा सदस्य (प्रतिनिधिसभा कृषि समितिका सदस्य समेत रहेका) योगेन्द्र मण्डल र कोशी प्रदेशसभा सदस्य गयानन्द मण्डलले आइतवार ग्यास तथा मल उद्योगको संयुक्त रूपमा उद्घाटन गरेका हुन् । प्रांगारिक मलको उत्पादनले रासायनिक मल आयातमा कमी आउने विश्वास गरिएको छ ।
उद्योगबाट प्रांगारिक मलको उत्पादनसँगै रासायनिक मल आयात प्रतिस्थापन गर्ने अभियानको शुरुआत भएको घोषणा समेत गरिएको छ । उद्योगबाट दैनिक आठ टनसम्म प्रांगारिक मल उत्पादन हुने जानकारी दिइएको छ । त्यसैगरी दैनिक १५० सिलिन्डर बायोग्यास उत्पादनको क्षमता रहेको बताइएको छ ।
उद्योगको उद्घाटन गर्दै प्रतिनिधिसभा सदस्य मण्डलले नेपालमा रासायनिक मलको अभाव र छिटो उत्पादनका नाममा कतिपय बालीमा यसको अत्यधिक प्रयोग दुवैले कृषि उत्पादनमा दीर्घकालीन असर परेको बताए । यसले माटोको उर्वराशक्ति नष्ट हुँदै गएको उनको भनाइ छ । उद्योग स्थापनाले नेपाली किसानले भोग्दै आएको रासायनिक मलको समस्या समाधानमा थोरै मात्रामा भए पनि सघाउ पुग्ने उनले बताए ।
‘यो वर्ष नेपाललाई आठ लाख मेट्रिक टन रासायनिक मल चाहिन्छ, चार लाख टन बाहिरबाट ल्याउँदा ३३ अर्ब रुपैयाँ खर्च भइसक्यो,’ उनले भने, ‘यसको दीर्घकालीन समाधान खोजिएन भोलि गम्भीर समस्या आउन सक्छ ।’ किसानले अब युरिया, डीएपी जस्ता रासायनिक मलको विकल्पको रूपमा प्रांगारिक मल प्रयोग बढाउँदै जानुपर्ने उनले बताए ।
कोशी प्रदेश सांसद मण्डलले राज्यले किसानलाई प्रांगारिक मलको प्रयोगमा सहयोग गर्नुपर्ने बताए । रासायनिक मलको प्रयोग घटाउन प्रांगारिक मल प्रवर्द्धन गर्नुपर्नेमा उनले जोड दिए । उद्योगलाई बायोग्यासभन्दा मल उत्पादनमा केन्द्रित गरिएको उद्योगका प्रमुख उपेन्द्रकुमार मण्डलले बताए । उनका अनुसार ४० टन कच्चा पदार्थको प्रयोगबाट ८ टन प्रांगारिक मल र १५० सिलिन्डर बायोग्यास उत्पादन गर्न सकिन्छ ।
उद्योगले तीन हजार घनमिटरको डाइजेष्ट प्लान्ट निर्माण गरेको छ । त्यसैबाट प्रांगारिक मलसँगै बायोग्यास पनि उत्पादन भइरहेको छ । त्यसरी उत्पादन भएको बायोग्यास विराटनगरका दुई डेरीले प्रयोग गर्दै आएको बताइएको छ ।
मण्डलका अनुसार हाल दैनिक ६ किलोका दरका ३० सिलिन्डर ग्यास उत्पादन हुने गरेको छ । खुद कार्बन उत्सर्जन कम गर्ने अभियान अन्तर्गत उत्पादन शुरू गरेको बायोग्यास एलपी ग्यासभन्दा सस्तो रहेको दाबी उद्योगको छ । जीवन विकास डेरी उद्योगका प्रमुख विजय मण्डलले बायोग्यासको प्रयोगले उत्पादन लागत कम गरेको जानकारी दिए ।
