Reporters Nepal

पौष २०७९

उपयुक्त चरन क्षेत्रमा मह उत्पादन दोब्बर

काठमाडौँ,१७ माघ । मौरी चरनका लागि ललितपुरको धापाखेलबाट बाग्लुङको कुँडुले फाँट आएका धर्मराज श्रेष्ठले एक हप्तामा तीन लाख बढीको मह उत्पादन गरे । एक सय मौरीका घारसहित चरनका लागि आएका उनले तीन सय केजी मह उत्पादन गरेको बताए । “मह प्रतिकेजी रू एक हजार दुई सयकादरले तीन लाखभन्दा बढी आम्दानी भइसकेको छ, अहिले प्रत्येक साता […]

पूर्ण विवरण

सम्बन्धित सामग्री

मौरीपालनमा आकर्षण बढ्यो, चरन क्षेत्र घट्यो

रत्ननगर । चितवनको रत्ननगर नगरपालिकाका पृथ्वीराज लामिछानेले १५ वर्षअघिसम्म मौरीको एउटै गोलाबाट वार्षिक ८५ किलोसम्म मह निकाल्थे । तर पछिल्ला वर्षमा उनलाई प्रतिगोला २५ किलो मह उत्पादन गर्न पनि कठिन भएको छ । ‘२०५३ सालदेखि दुई …

अनलाइनखबर फाल्गुन २०७८

तीन वर्षदेखि मह उत्पादन घट्दै

पछिल्ला वर्षमा मह उत्पादन घट्दो रहेको पाइएको छ । मौरीको चरन क्षेत्र मासिने, बालीमा विषादीको प्रयोग, प्रतिकूल मौसमलगयातका कारण उत्पादन घटेको नेपाल मौरीपालक महासङ्घले जानकारी दिएको छ । महासङ्घका अध्यक्ष शिवप्रसाद शर्मा पौडेलका अनुसार गत तीन वर्षदेखि मह उत्पादनमा ह्रास आएको छ । नेपालमा २०७५ मा तीन हजार ५०० मेट्रिक टन, २०७६ मा दुई हजार २०० मेट्रिक टन र गत वर्ष २३ मेट्रिक टन मह उत्पादन भएको महासङ्घको तथ्याङ्कमा छ । “अहिलेकै अवस्थालाई हेर्दा दुई हजार २०० मेट्रिक टनभन्दा धेरै मह उत्पादन हुँदैन,” उहाँले भन्नुभयो ।

गोरखापत्र पौष २०७८

चरन अभावले मौरीपालक किसान मारमा

चितवन । चितवनमा मौरीको चरन क्षेत्र खुम्चिँदा मौरीपालक किसान मारमा परेका छन् । मौरीपालनमा किसानको आकर्षण बढे पनि मौरी चरनका लागि लागि चिउरी, तोरी, रुधिलो लगायत बोटविरुवा पाइने क्षेत्र घट्दा अन्य जिल्लामा मौरी लगेर चराउनुपर्ने बाध्यता छ । भरतपुर महानगरपालिका–९ का मौरीपालक किसान विष्णु भुसालले केही वर्ष अघिदेखि दाङ, प्यूठान, सर्लाही, महोत्तरी लगायत जिल्लामा लगेर मौरी चराउँदै आएका छन् । ‘चितवनमा प्रशस्त चरन क्षेत्र छैन, अहिले डेढ सय गोला लिएर दाङ आएको छु,’ उनले भने । गतवर्षको तुलनामा यस वर्ष मह उत्पादनमा केही सुधार हुने अपेक्षा गरिए तापनि चरन क्षेत्रको अभावले सास्ती खेप्नुपरेको उनले बताए । अहिले चितवनमा चिउरी पनि नफुलेको र भर्खर धान कोटेर तोरी लगाउने बेला भएकाले चरनको समस्या भएको उनको भनाइ छ । रत्ननगर नगरपालिका–१५ का मौरी किसान रोशन पण्डित चरनकै अभावले महको उत्पादन पनि घट्ने बताउँछन् । ‘मौरीपालक किसान र गोलाको संख्या बढेको छ । तर चरन क्षेत्र वर्षेनि घट्दो छ,’ उनले भने । चितवनको मौसमको भर नहुने र नियमित हावा पानी आउने भएकाले मौरी चरनमा समस्या हुने गरेको उनले बताए । अहिले चितवनको मौसम राम्रो नभएको, तर दाङतिर यो समयमा चिउरी र तोरी राम्रैसँग फुलेकाले चराउन लैजानुपर्ने बाध्यता रहेको उनको भनाइ छ । पछिल्लो समय चितवन, प्यूठान, रोल्पा लगायतका किसानले दाङमा मौरी चराउन ल्याएकाले चरन क्षेत्रमा चाप परेको घोराही नगरपालिका–४ का किसान गोपीचन्द्र न्यौपानेले बताए । ‘अहिले हाम्रै जिल्लामा मौरी किसान बढेका छन् । यसमाथि चितवन, प्यूठान, रोल्पाबाट पनि मौरी ल्याउनुभएको छ,’ उनले भने, ‘मौरीको गोला धेरै भएकाले चरन अभाव भयो ।’ कतिपय फलफूल तथा अन्नबालीमा विषादीको प्रयोग गरिएकाले पनि मह उत्पादनमा ह्रास हुँदै गएको उनको भनाइ छ । नेपाल मौरीपालक महासंघका केन्द्रीय अध्यक्ष शिवप्रसाद शर्मा अहिले मौसम अनुकूल भएकाले गतवर्षभन्दा मह उत्पादन बढ्ने अनुमान गरिएको बताउँछन् । ‘अहिले तराईका जिल्लामा चिउरी चाँडै फुल्न थालेको छ,’ उनले भने, ‘यस वर्ष मह उत्पादन २० प्रतिशतले बढ्ने संकेत देखिएको छ ।’ मौरीपालक किसान बढे पनि जग्गा खण्डीकरण, वनजंगल मासिनु, रानी मौरीको गुणस्तरमा ह्रास र विषादीको अव्यवस्थित प्रयोगका कारण मह उत्पादन अपेक्षित रूपमा बढ्न नसकेको उनको भनाई छ । शर्माका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा देशभर ३५ सय मेट्रिकटन मह उत्पादन भएको थियो । तर पछिल्ला वर्ष यो परिमाण घटेर वार्षिक १ हजार ५०० मेट्रिक टनमा खुम्चिएको थियो । यस वर्ष ३ हजार मेट्रिक टन उत्पादन हुने अनुमान गरिएको छ । चितवनमा हाल व्यावसायिक किसान साढे ५०० हाराहारीमा छन् । जिल्लाभर ३५ हजार मौरीका गोला छन् । महासंघका अनुसार देशभर ११ हजार मौरीपालक किसान छन् भने १ लाखभन्दा बढी घारबाट मह उत्पादन हुँदै आएको छ । नेपालमा विशेषगरी मेलिफेरा र सेरेना जातको मौरी पालन गरिन्छ ।द

Aarthik Abhiyan आश्विन २०७८

चरनको चरम अभावले मौरी किसान मारमा

कात्तिक २७, चितवन । चितवनमा वर्षेनी मौरीको चरन क्षेत्रफल खुम्चिदै गएको छ । व्यवसायिक मौरी किसान वृद्धि हुँदै जानु र चरन क्षेत्र प्रशस्त नहुंँदा मौरी किसान मारमा परेका छन् । मौरीपालनतर्फ किसानहरुको आकर्षण बढेपनि मौरीपालनका लागि चिउरी, तोरी, रुदिलो लगायतका बोटविरुवा कम हुँदा चितवनका किसानले अन्य जिल्लामा लगेर मौरी चराउनु पर्ने बाध्यता छ । भरतपुर महानगरपालिका वडा नम्बर ९ का मौरी किसान विष्णु भूषाल चरन अभावका कारण केही वर्ष अघिदेखि चरनको लागि दाङ, प्युठान, सर्लाही महोत्तरी जिल्लाहरुमा लगेर चराउंँदै आएको बताउँछन् । ‘चितवनमा चरन प्रशस्त छैन के गर्नु, अहिले डेढसय गोला लिएर दाङ आएको छु, उनले भने, चितवनमा ६० गोला छाडेर आएको छु ।’ गत वर्षभन्दा यसवर्ष मौसम, मह उत्पादनमा केही सुधार हुने भएतापनि चरनको अभाव सास्ती खेप्नु परेको उनले बताए । ‘गोलालाई गाडीमा राखेर बचाएर दाङ ल्याउनुपर्छ, फेरी केही समयपछि फेरी चितवननै फर्किनुपर्छ ।’ उनले भने । अहिले चितवनमा चिउरी पनि नफुलेको र भर्खर धान काटेर तोरी लगाउने बेला भएकोले चरनको चरम अभाव भएको उनको भनाइ छ । रत्ननगर नगरपालिका वडा नम्बर १५ का मौरी किसान रोशन पण्डित चरनकै अभावका कारण महको उत्पादन पनि घट्ने बताउँछन् । ‘मौरी किसानको संख्या र गोलाको संख्या बढेको छ । चरनचाँही वर्षेनी घट्दो छ ।’ चितवनको मौसमको भर नहुने र नियमित हावा पानी आउने भएकोले चरन अभाव हुने उनले बताए । ‘अहिले चितवनको मौसम राम्रो छैन । नियमित पानी जस्तै परेको छ, उनले भने, दाङतिर यो समय चिउरी र तोरी राम्रैसँग फुलेकोले चराउन लग्नुपर्ने बाध्यता छ ।’ पछिल्लो समय चितवन लगायत प्युठान, रोल्पा लगायतका मौरी किसानहरुले दाङ जिल्लामा मौरी चराउन ल्याएका कारण त्यहाँपनि चरन अभाव हुन थालेको घोराही नगरपालिका वडा नम्बर ४ का मौरी किसान गोपीचन्द्र न्यौपाने बताउँछन् । ‘अहिले हाम्रै जिल्लामा मौरी किसान बढेका छन् । यसमाथि चितवन, प्यूठान, रोल्पाबाट पनि मौरी ल्याउनुभएको छ, उनले भने, मौरीको गोला धेरै भएकोले चरन अभाव भयो ।’ चरन अभाव भएका कारण उत्पादनमा समेत ह्रास आउने उनले बताए । ‘अहिले मौरीले प्रसस्त रस चुस्न पाएका छैनन्, उनले भने, मेरोमा यसपटक उत्पादन ५० प्रतिशत मह उत्पादन घट्छ ।’ कतिपय फलफूल तथा अन्नबालीहरुमा विषादीको प्रयोग गरिएका कारणपनि मह उत्पादनमा ह्रास हुँदै गएको उनको भनाइ छ । नेपाल मौरीपालक महासंघका केन्द्रीय अध्यक्ष शिव प्रसाद शर्मा अहिले मौसम अनुकुल भएकोले गत वर्षभन्दा यस वर्ष मह उत्पादन बढ्ने अनुमान गरिएको बताउँछन् । ‘अहिले तराईका जिल्लामा चिउरी चाँडै फुल्न थालेको छ, उनले भने, गतसाल भन्दा यसवर्ष २० प्रतिशतले बढ्ने लक्षण देखिएको छ ।’ मौरी किसान बढेपनि जग्गा खण्डीकरण, वनजंगल मासिनु, रानी मौरीको गुणस्तरमा ह्रास र अव्यवस्थित विषादीको प्रयोगका कारण किसान र गोलाको संख्या बढेपनि मह उत्पादनमा भने ह्रास आएको उनको भनाइ छ । मंसिरबाट दाङ लगायतका जिल्लाहरुमा मह काढ्न शुरु गरिन्छ । उनका अनुसार आर्थिक बर्ष ०७५/७६ मा देशभर ३५ हजार मेट्रिक टन मह उत्पादन भएको थियो तर पछिल्ला वर्ष यो परिमाण घटेर वार्षिक एक हजार पाँचसय मेट्रिक टनसम्म उत्पादन भएको थियो । यसवर्ष देशभर तीन हजार मेट्रिक टन मह उत्पादन हुने अनुमान गरिएको छ । चितवनमा हाल व्यवसायिक किसानको संख्या साढे पाँचसयको हाराहारीमा छन् भने यहाँ ३५ हजार मौरीको गोला रहेका छन् । यसैगरी देशभर ११ हजार मौरी किसान रहेका छन् भने १ लाख भन्दा बढी गोलाबाट मह उत्पादन हुँदै आएको छ । नेपालमा मेलिफेरा र सेरेना जातको मौरीबाट मह उत्पादन हुँदै आएको छ ।

Aarthik Abhiyan आश्विन २०७८

चरन क्षेत्रको अभावले मह उत्पादन घट्यो

पूर्वी नवलपरासीमा मौरीपालन व्यवसायमा युवाहरुको सङ्ख्या बढ्दैगएको छ । तर माहुरीको चरन क्षेत्र अभावले मह उत्पादनमा ह्रास आएको छ । नेपाल मौरीपलक संघ नवलपुरका अनुसार अहिले जिल्लामा ३० टनभन्दा बढी मह उत्पादन हुनेगरेको छ । उत्पादनअनुसार महले बजार नपाउँदा किसानहरु चिन्तित छन् ।

गोरखापत्र बैशाख २०७५