काठमाडौं। उद्योग व्यवसायलाई आवश्यक ऋणका लागि बैंक, वित्तीय संस्थाको मात्र भर पर्नुपर्ने अवस्था अब अन्त्य हुने भएको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले ‘पियर टु पियर (पीटूपी) लेन्डिङ’ र ‘क्राउडफन्डिङ’ अवधारणा सार्वजनिक गर्दै नेपालमा पनि ऋणका लागि वैकल्पिक व्यवस्था खुला गर्न लागेको संकेत गरेको हो ।
विश्वमा प्रचलनमा आएको डेढ दशकपछि राष्ट्र बैंकले आर्थिक वर्ष (आव) २०७९/८० को मौद्रिक नीतिमा स्टार्ट–अप व्यवसायमा कर्जा पहुँच बढाउन पीटूपी लेन्डिङ र क्राउडफन्डिङसम्बन्धी अध्ययन गर्ने घोषणा गरेको थियो । घोषणा भएको २ वर्षपछि आइतवार केन्द्रीय बैंकले पीटूपी लेन्डिङ र क्राउडफन्डिङबारे अवधारणापत्र सार्वजनिक गर्दै कर्जाको पहुँच बढाउन र साना तथा मझौला उद्योगको लगानीका लागि स्रोत जुटाउन उपयुक्त हुने बताएको छ ।
व्यक्ति वा संस्थालाई व्यवसाय गर्न आवश्यक पर्ने स्रोत व्यक्तिबाट जुटाउन पीटूपी लेन्डिङ र क्राउडफन्डिङ उपयुक्त हुने राष्ट्र बैंकको अनुसन्धान विभागका कार्यकारी निर्देशक प्रकाशकुमार श्रेष्ठ बताउँछन् । ‘पीटूपी लेन्डिङ प्रविधिको माध्यमबाट व्यक्ति–व्यक्तिबीच हुने ऋणको कारोबार हो,’ उनले भने, ‘विश्वमा धेरैअघि प्रचलनमा आइसकेको यो प्रावधानमा हामी भर्खरै प्रारम्भिक अध्ययनको चरणमा मात्र छौं ।’ अवधारणापत्रले पीटूपी लेन्डिङ र क्राउडफन्डिङबारे बहस शुरू हुने र आगामी दिनमा आवश्यक पूर्वाधार नियामकीय व्यवस्था गरी प्रचलनमा ल्याउन सकिने उनले बताए ।
नेपालमा हाल स्टार्ट–अप तथा साना तथा मझौला उद्योगमा आवश्यक लगानी जुटाउन बैंकिङ भेन्चर क्यापिटल र प्राइभेट इक्विटी फन्डप्रति आकर्षण बढिरहेको छ । यही बेला राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको पीटूपी लेन्डिङ र क्राउडफन्डिङको अवधारणाले नयाँ क्षेत्र खुला गर्ने वैकल्पिक लगानीको क्षेत्रमा काम गरिरहेका बिजनेश अक्सिजन प्रालिका अध्यक्ष सिद्धान्तराज पाण्डे बताउँछन् ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले ऋणका ‘पियर टु पियर (पीटूपी) लेन्डिङ’ र ‘क्राउडफन्डिङ’ अवधारणा सार्वजनिक गर्दै ऋणका लागि वैकल्पिक व्यवस्था खुला गर्न लागेको संकेत गरेको हो ।
‘हामीकहाँ अहिलेसम्म ऋण दिने भनेको बैंक, वित्तीय संस्थाले मात्र हो भन्ने बुझाइ छ,’ उनले भने, ‘पीटूपी लेन्डिङ साना तथा मझौला उद्योगका लागि स्रोत जुटाउन एकदमै महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।’ नेपालमा मीटरब्याजको समस्या एकदमै चर्चामा रहेकाले पीटूपी लेन्डिङको नियमनको विषय महत्त्वपूर्ण हुने उनको भनाइ छ ।
नेपालमा पीटूपी लेन्डिङ र क्राउडफन्डिङको विषयमा बल्ल चर्चा शुरू भए पनि विश्वमा भने डेढ दशकअघि नै यो प्रचलनमा आइसकेको छ । विश्वमा आर्थिक मन्दीको समयमा बैंक, वित्तीय संस्थालाई व्यवसाय गर्न आवश्यक ऋण दिन नसकेपछि व्यक्ति–व्यक्ति मिलेर लगानी जुटाउन पीटूपी लेन्डिङ र क्राउडफन्डिङको अवधारणा प्रचलनमा आएको थियो ।
यस अवधारणाअन्तर्गत व्यक्ति–व्यक्ति अनलाइन प्लेटफर्ममार्फत जोडिने र उनीहरूले त्यसमार्फत ऋण दिने र लिने काम गर्छन् । यस्तो कारोबारको जोखिम कम गर्न अनलाइन प्लेटफर्म दर्ता, ऋणको सीमा, ब्याजदरको विषयमा नियमन आवश्यक पर्ने अवधारणापत्रले औंल्याएको छ । यसैगरी यसको प्रयोग र जोखिमबारे जनमानसमा जानकारी हुनुपर्ने पनि उल्लेख गरिएको छ ।
अवधारणापत्रमा नेपालमा पीटूपी लेन्डिङ र क्राउडफन्डिङ नयाँ अवधारणा भएकाले यसबारे पर्याप्त छलफल र बलियो नियमन आवश्यक रहेको औंल्याइएको छ । पहिलो चरणमा राष्ट्र बैंकले केही कम्पनीलाई यस्तो कारोबारका लागि लाइसेन्स दिएर परीक्षण गर्न र त्यसको सफलताको आधारमा मात्र यसलाई अघि बढाउन सुझाइएको छ ।
राष्ट्र बैंकको अध्ययनअनुसार नेपालमा स्टार्ट–अप बिजनेशको सबैभन्दा बढी ३३ प्रतिशतले पैतृक सम्पत्तिबाट पूँजी जुटाउने गरेको सार्वजनिक गरेको थियो । नेपाल राष्ट्र बैंकको एसएमई फाइनान्सिङ रिपोर्ट २०१९ अनुसार स्टार्ट–अप व्यवसायका लागि बैंक, वित्तीय संस्थाबाट ऋण लिनेको अंश १६ प्रतिशत मात्र छ ।
