नेपालमा आयात, विक्रीवितरण र प्रयोग भइरहेका व्यक्तिगत र बाल सुरक्षा सामग्रीमा हार्मोन उत्पादनमा गडबडी ल्याउन सक्ने रसायन (इन्डोक्राइन डिस्रप्टिङ केमिकल) को मात्रा डरलाग्दो स्तरमा रहेको तथ्य एउटा अध्ययनले पत्ता लगाएको छ । महिला र बालबालिकाको सुरक्षा सामग्रीमा अदृश्य विषको मात्रा भेटिनु चिन्ताको विषय हो । विभिन्न हानिकारक रसायनको प्रयोगमा एकातिर जनचेतना कम छ भने अर्कातिर यस्तो प्रयोग रोक्ने गरी कानूनी व्यवस्था पनि गरिएको छैन । यसले जनस्वास्थ्यमा गम्भीर असर पार्ने देखिन्छ । भोलिका दिनमा यसले देखाउन सक्ने गम्भीर समस्यालाई आकलन गरेर सरकारले यसको प्रयोग रोक्न वा कम गर्न पाइला चाल्न ढिला भइसकेको छ । जनस्वास्थ्य र वातावरण प्रवर्द्धन केन्द्र एवं दक्षिण र दक्षिणपूर्वी एशियाका ८ देशका ११ गैरसरकारी संस्थाले मिलेर गरेको अध्ययनका क्रममा नेपाली बजारमा खुलेआम विक्रीवितरण भइरहेको बालबालिकाले प्रयोग गर्ने कोडोमो टुथपेस्टमा ब्युटायल पाराबेन र कोडोमो किड्स माउथवासमा मिथाइल पाराबेनको उच्च मात्रा फेला परेको छ । त्यसै गरी ह्यान्डवास र डिओडोरेन्टमा ट्राइक्लोसान नामको रसायनको उच्च मात्रा भेटिएको छ । महिलाले गोप्य अंगमा प्रयोग गर्ने फेमिनिन वास र ह्यान्डवासमा ट्राइक्लोकार्बन नामको रसायन पाइएको अनुसन्धाताहरूको भनाइ छ । यिनले हार्मोन उत्पादनमा गडबडी ल्याउन सक्ने बताइन्छ ।
हाम्रा बालबालिकाहरू यसअघि नै सिसा, पारो क्याडमियम, क्रोमियम, फ्थालेट्स, बीपीए जस्ता स्वास्थ्यका लागि हानिकारक रसायनको जोखिममा थिए । पछिल्लो अध्ययनले उनीहरू यस्ता कैयौं हानिकारक रसायनको जोखिममा रहेको तथ्य खुलस्त पारेको छ । हार्मोन उत्पादनमा गडबडी ल्याउन सक्ने पाराबेन, ट्राइक्लोसान र ट्राइक्लोकार्बन नेपालमा मात्र नभएर मलेसिया, भियतनाम, फिलिपिन्स, इन्डोनेसिया, भारत, श्रीलंका र बंगलादेशमा प्रयोग भइरहेका ती वस्तुमा पनि चिन्ताजनक स्तरमा पाइएको छ । आश्चर्यजनक कुरा त के छ भने यस्ता कतिपय घातक वस्तुको विक्रीवितरण औषधि पसलबाटै भइरहेको छ । एन्टी–भाइरस वाइप्स, बेबी वाइप्स, डिओडोरेन्ट, टुथपेस्ट, बडीवास, फेमिनिनवास, ह्यान्डवास र माउथवास जस्ता सुरक्षा सामग्रीमा अध्ययन गर्दा हानिकारक रसायन भेटिएको सन्दर्भमा उपभोक्ता र नियमनकारी दुवै तहबाट यी वस्तुको आयात र प्रयोगमा तत्काल सावधानीको खाँचो देखिएको छ ।
लेबल अथवा वस्तुको खोलमा त्यसमा प्रयोग भएका रसायनले पार्न सक्ने प्रतिकूल असर उल्लेख गर्ने परिपाटीले उपभोक्तासमक्ष सकारात्मक सन्देश जान्छ ।
नेपालमा पाराबेन, ट्राइक्लोसान र ट्राइक्लोकार्बनको प्रयोगसम्बन्धी कुनै ऐन, नियम र मापदण्ड नभएको सन्दर्भमा आम सर्वसाधारण अझै तिनको जोखिममा देखिएकोले नियमनकारी प्रबन्ध हुनुअघि उपभोक्ता तहमा जागरण ल्याउन सरकारी र गैरसरकारी दुवै स्तरबाट अभियान सञ्चालन गर्नुपर्ने देखिन्छ । र, चाँडोभन्दा चाँडो त्यस्ता रसायनको नियमन गर्नुपर्छ । हानिकारक तत्त्व मिसिएका अधिकांश वस्तुमा उपयुक्त लेबल हुँदैनन् । अनिवार्य लेबलको प्रावधानले पनि जोखिम न्यूनीकरणमा काम गर्न सक्ने भएकाले उपभोक्ता संरक्षण ऐनले अनिवार्य गरिसकेको लेबलिङ कार्यान्वयनमा कडाइ गरेर पनि सकारात्मक नतिजा हात पार्न सकिन्छ । लेबल अथवा वस्तुको खोलमा त्यसमा प्रयोग भएका रसायनले पार्न सक्ने प्रतिकूल असर उल्लेख गर्ने परिपाटीले उपभोक्तासमक्ष सकारात्मक सन्देश जान्छ ।
हानिकारक रसायनको विषयमा विगतमा चालिएका कदमबाट सफलता प्राप्त भएको उदाहरण पनि हाम्रासामु छन् । पेन्टमा सिसा (लेड) को मापदण्ड तोक्ने सरकारी नीतिले ९ वर्षभन्दा कम अवधिमा अपेक्षा गरेभन्दा बढी सफलता पाएको छ । पारोको प्रयोग हटाउनेसम्बन्धी नीतिले पनि राम्रै नतिजा ल्याएको मानिन्छ । यी हानिकारक रसायनबाट सर्वसाधारण र खासगरी बालबालिकालाई बचाउन तत्कालै आवश्यक ऐन, नियमावली तर्जुमा गर्नुका साथै बाध्यकारी मापदण्ड तोकेर प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्नेतर्फ नियमनकारी निकायको पहलकदमी आवश्यक छ । बालबालिकाले प्रयोग गर्ने साधनमा मात्र होइन, खाद्यवस्तुहरूमा समेत हानिकारक रसायनहरूको प्रयोग भइरहेको छ । त्यस्तै विषादीको प्रयोगमा पनि राम्रोसँग नियमन हुन सकेको छैन । पशुपन्छीलाई जथाभावी एन्टीबायोटिक औषधि खुवाउने र त्यसले मानिसमा असर पर्ने देखिए पनि त्यसलाई समेत रोक्न सकिएको छैन । विश्वभरि नै जेनेटिक परिवर्तन गर्न सक्ने एन्टीबायोटिक औषधिको प्रयोगमा कडाइ गरिरहँदा नेपालमा डाक्टरको सिफारिसविना नै यसको विक्री भइरहेको छ । त्यसैले जनस्वास्थ्यमा असर पार्ने यस्ता वस्तुको उपयोगमा कडा नियमन आवश्यक देखिन्छ ।
..jpeg)
