काठमाडौं । बैंक, वित्तीय संस्थाको शाखा विस्तारसँगै पहुँच वृद्धि भए पनि वित्तीय स्थायित्वका सूचक भने कमजोर देखिएका छन् ।
आर्थिक वर्ष (आव) २०७९/८० को आर्थिक सर्वेक्षणका अनुसार चालू आवको शुरुआतसँगै वित्तीय स्थायित्वका सूचकहरू तुलनात्मक रूपमा कमजोर रहेका छन् ।
सर्वेक्षणमा बैंक, वित्तीय संस्थाको खराब कर्जा निरन्तर वृद्धि भएको र पूँजीका आधारमा बैंकहरूसँग जोखिम वहन गर्ने क्षमता पनि कमजोर रहेको औंल्याइएको छ । २०७५ असारमा बैंकहरूसँग १ दशमलव ६ प्रतिशतमात्र खराब कर्जा रहेकोमा २०७९ पुसमा २ दशमलव ६३ प्रतिशत पुगेको छ । यस अवधिमा वाणिज्य बैंकहरूको खराब कर्जा २ दशमलव ४९, विकास बैंकहरूको २ दशमलव ८२ र फाइनान्स कम्पनीहरूको ७ दशमलव ८२ प्रतिशत रहेको छ ।
बैंकहरूले प्रकाशित गरेको अपरिष्कृत वित्तीय विवरणअनुसार चालू आवको चैतसम्ममा वाणिज्य बैंकहरूको औसत खराब कर्जा ३ दशमलव शून्य ३ प्रतिशत पुगेको छ ।
पूर्वबैंकर अनलराज भट्टराई खराब कर्जा वृद्धिले वित्तीय क्षेत्रमा जोखिम बढाएको बताउँछन् । ‘खराब कर्जा वृद्धिले वित्तीय क्षेत्र अस्थिर र जोखिममा छ भन्ने देखाएको छ’ उनले भने, ‘यो आर्थिक वर्षको अन्त्यसम्ममा खराब कर्जा अझै बढ्ने भएकाले सचेत हुनुपर्छ ।’
यद्यपि नेपाल राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिको तेस्रो त्रैमासिक समीक्षाबाट होटेल तथा रेस्टुराँ, पशुपक्षीपालन, निर्माण क्षेत्रसँग सम्बद्ध कर्जा र ५ करोडसम्मको अन्य सबै क्षेत्रमा प्रवाह भएको कर्जालाई आवश्यकता र औचित्यका आधारमा पुनर्तालिकीकरण तथा पुनःसंरचना गर्न सक्ने सुविधा दिएको छ । यस्तै लघुवित्त संस्थाहरूलाई पनि कर्जाको पुनर्तालिकीकरण र पुनःसंरचना गर्न पाउने सुविधा दिएको छ ।
यसैगरी सर्वेक्षणमा नेपाल राष्ट्र बैंकले लिएको मर्जरको नीतिका कारण बैंक, वित्तीय संस्थाको संख्या घटे पनि शाखा विस्तारका कारण वित्तीय पहुँच भने वृद्धि भएको औंल्याइएको छ । बैंकमा कारोबार गर्ने सर्वसाधारणको संख्यासँगै विद्युतीय कारोबारमा पनि उल्लेख्य वृद्धि भएको सर्वेक्षणमा उल्लेख छ ।
२०७९ फागुनमा बैंक तथा वित्तीय संस्थामा निक्षेप खाता ४ करोड ९२ लाख ५ हजार, कर्जा खाता १८ लाख ५४ हजार, मोबाइल बैंकिङ प्रयोगकर्ता २ करोड ६५ लाख र इन्टरनेट बैंकिङ प्रयोगकर्ताको संख्या १७ लाख ७९ हजार पुगेको छ । चालू आवको फागुनसम्ममा बैंकमा ४२ लाख ३३ हजार निक्षेप खाता र २५ हजार कर्जाको खाता थप भएको छ ।
२०७९ फागुनमा बैंक, वित्तीय संस्थाका साथै लघुवित्तसमेत गरी ११ हजार ६२९ ओटा पुगेको छ । बैंकहरूका प्रतिशाखा २ हजार ५१० जनालाई वित्तीय पहुँच पुर्याएका छन् । १ वर्षअघि प्रतिशाखा जनसंख्याको अनुपात २ हजार ५१० थियो ।
मर्जर प्रक्रिया शुरू भएयता २०७९ फागुनसम्ममा २५७ ओटा बैंक, वित्तीय संस्था मर्जर प्रक्रियामा सहभागी भएको र १८४ ओटाको इजाजतपत्र खारेज भई ७३ ओटा कायम भएको छ । चालू आवमा मात्र १० ओटा बैंक मर्जर प्रक्रियामा संलग्न भई २६ बाट २१ ओटामा झरेको छ । आव २०७९/८० को फागुनसम्म १ लाख ४८ हजार ४५४ जना ऋणीलाई २ खर्ब ८ अर्ब ९६ करोड ऋण लगानी गरेको र त्यसमध्ये सबैभन्दा बढी ६७ दशमलव ८ प्रतिशत अर्थात् २ खर्ब ८ अर्ब ९६ करोड कृषि तथा पशुपंक्षी क्षेत्रमा लगानी भएको छ ।