विश्वभर नै स्टार्टअप व्यवसायले अर्थतन्त्रमा ठूलो परिवर्तन ल्याइरहेको सन्दर्भमा नेपालमा पनि यसलाई प्रोत्साहन गर्न प्रयास भइरहेको छ । केही स्टार्टअपले सफलतासमेत पाइरहेको सन्दर्भमा युवाहरूको नयाँ आइडियाहरूलाई व्यावसायिक रूपमा सफल बनाउन सहयोग पुगोस् भनेर आर्थिक अभियान दैनिकको प्रकाशक न्यू बिजनेश एज प्रालिले स्टार्टअप समिट एन्ड अवार्ड कार्यक्रम आयोजना गर्यो । यसले सम्बद्ध सबैलाई एक मञ्चमा उभ्याएर यसमा रहेका समस्या र तिनको समाधान गर्दै स्टार्टअप व्यवसायलाई उकास्न सकिने उपायका बारेमा अन्तरक्रिया गरी सहकार्यका लागि पहल गरेको छ ।
स्टार्टअपहरूलाई धेरै किसिमको तालीम चाहिएको देखिन्छ । खासगरी उनीहरूलाई व्यवस्थापनका लागि बढी सहयोग आवश्यक भएको देखियो ।
प्रविधि र व्यावसायिक आइडियालाई जोडेर नयाँ प्रकारको उद्यम सञ्चालन गर्नु नै स्टार्टअप हो । ठूलो लगानी गर्न त्यति सहज नभएका अवस्थामा प्रविधिको प्रयोग गरेर नयाँ व्यवसाय सञ्चालन गर्न खोज्ने युवाहरूलाई सहयोग गर्नु आवश्यक छ । नेपालमा स्टार्टअपलाई सघाउन सरकारले प्रयास नगरेको होइन । तर, त्यो सफल हुन सकेको छैन । स्टार्टअपहरूलाई सहयोग गर्न अनुदान दिने, न्यून ब्याजदरमा ऋण उपलब्ध गराउने जस्ता कार्यक्रम सरकारले बजेटमार्फत ल्याएको थियो । त्यसअनुसार योजना आयोगले स्टार्टअपहरूबाट आवेदन पनि माग गरेको थियो । तर, कार्यविधि नबन्दा अनुदान वा ऋण दिने कार्यक्रम अझै शुरू भएको छैन । कार्यक्रममा सरकारी अधिकारीहरूले यसमा ब्रेक थ्रु हुन लागेको जानकारी दिएका छन् ।
निजीक्षेत्रबाट पनि स्टार्टअपलाई प्रोत्साहन गर्ने कार्यक्रम ल्याइएको छ । नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघले यसका लागि इन्कुबेशन सेन्टर नै बनाइसकेको छ । ५० स्टार्टअपलाई लगानी जुटाउने तयारीमा महासंघ लागेको छ । यसै क्रममा उसले विभिन्न कार्यक्रमसमेत गरिसकेको छ ।
त्यस्तै राष्ट्र बैंकले पनि स्टार्टअपहरूलाई कर्जा सुविधा दिलाउने गरी नीतिगत व्यवस्था गरेको छ । केही बैंकहरूले पनि सहयोग गर्न खोजेको देखिन्छ । यसरी हेर्दा नेपालमा स्टार्टअपलाई सहयोग गर्न सरकार र निजीक्षेत्र दुवै तयार रहेको देखिन्छ तैपनि ठूलो सहयोग हुन भने सकेको छैन । यस्तोमा न्यू बिजनेश एजले सबै पक्षलाई एउटै मञ्चमा ल्याएर समन्वय र सहकार्यका लागि अवसर जुटाइदिएको छ जुन स्टार्टअपहरूको विकासका लागि महŒवपूर्ण हुन सक्ने देखिन्छ । कार्यक्रमले निजीक्षेत्र र सार्वजनिक क्षेत्रको सहकार्यलाई अझ बढी घनीभूत बनाउन आवश्यक भएको देखाएको छ ।
कार्यक्रममा देशभरिबाट छानिएका विभिन्न विधाका १५ ओटा स्टार्टअपहरूलाई पुरस्कार र सम्मान दिइयो । कार्यक्रममा १ सय १७ ओटा स्टार्टअप सूचीकृत हुनुले नेपालमा स्टार्टअपहरू निकै सक्रिय रहेको देखाउँछ । त्यस्तै युवा उद्यमीहरूमा उद्यम गरेर देखाउने जाँगर देशव्यापी छ भनेर पनि पुष्टि भएको छ । विकासमा पछि परेको सुदूरपश्चिममा समेत यस्तो देखिनु निकै उत्साहवर्धक रहेको छ ।
यस्ता स्टार्टअपहरूलाई धेरै किसिमको तालीम चाहिएको देखिन्छ । खासगरी उनीहरूलाई व्यवस्थापनका लागि बढी सहयोग आवश्यक भएको देखियो । व्यवस्थापनका ज्ञानको कमीको कारण उनीहरूसँग भएका व्यावसायिक आइडियाहरूले काम गर्न नसकेको पाइयो । उनीहरूलाई वित्तीय सहयोग धेरै चाहिएको होइन रहेछ, व्यवस्थापनको पक्ष बढी चाहिएको रहेछ भन्ने देखियो । कसैसँग आइडिया छ ज्ञानचाहिँ छैन, कसैसँग टेक्नोलजी छैन, व्यवस्थापन छैन, कसैसँग व्यवस्थापन छ, टेक्नोलजी छैन । उनीहरूमा कसरी गर्ने भन्ने कुरा सिक्न हुटहुटी पनि छ । यी कुरा उनीहरूलाई दिन सकिए लगानी जुटाइदिन संस्थाहरू तयार पनि छन् । त्यसैले समन्वित पहल हुन सके नेपालमा पनि स्टार्टअप युनिकर्नहरू जन्मन सक्ने सम्भावना देखिएको छ ।
बैंकहरूले अझै पनि स्टार्टअपहरूलाई लक्षित गरी लगानी प्रडक्ट बनाएको पाइँदैन । एसएमइहरूको प्रडक्ट छ त्यही भित्र रहेर लगानी गर्न खोजेको देखिन्छ । उनीहरूले पनि स्टार्ट अप प्रडक्टलाई सहयोग गर्ने हो भन्ने राष्ट्र बैंकले त्यहीअनुसारको नीति पनि ल्याउन आवश्यक छ । कार्यक्रममा सबै पक्षले सहयोग गर्ने कुरामा एकमत व्यक्त गरेका छन् । सबै मिलेर बलियो टेवा दिन सकियो भने नेपालमा स्टार्टअप युनिकर्नहरू आउनेछन् ।
