राजनीतिक दल र शासन व्यवस्था लोकतान्त्रिक मूल्य मान्यताअनुसार सञ्चालन हुनुपर्छ : सिंह

गठबन्धनको औचित्य सावित गर्ने पुस्तक

काठमाडौं (अस) । पत्रकार तथा लेखकद्वय शुभशंकर कँडेल र शारदा शर्माले ‘गठबन्धन राजनीति’ नामक पुस्तक प्रकाशित गरेका छन् । चुनावी तालमेल, संयुक्त सरकार र बाह्य अनुभवको आधारमा तयार पारिएको पुस्तकले वाम वर्चस्व, आवश्यकता र सम्भावनालाई जोड दिएको छ । पुस्तकमा भारत, श्रीलंका जस्ता मुलुकमा भइरहेको गठबन्धन अभ्यासको समेत विस्तृतमा उल्लेख छ । लेखकद्वय वाम राजनीतिप्रति झुकाव राख्ने भएकाले पनि होला पुस्तकमा वाम राजनीतिको गठबन्धनको आवश्यकतालाई पटकपटक जोड दिइएको छ । वाम गठबन्धन गरेर निर्वाचनमा जाँदा लोकतान्त्रिक गठबन्धनको तुलनामा बढी मत पाउन सकेको तथ्यांक पुस्तकमा प्रस्तुत गरिएको छ । गठबन्धन गरेका बेला भएका निर्वाचनमा वाम पार्टीहरूले जित संख्या बढाएका पनि छन् । राजनीतिक दलहरू आपसमा गठबन्धन गरी निर्वाचनमा भाग लिन हुन्छ वा हुँदैन ? यो सवाल संसारभरि नै विवादित छ । दलहरू गठबन्धन गरेर निर्वाचनमा भाग लिँदा ‘कार्टेलिङ’ हुन्छ भन्ने कतिपय विद्वान्को तर्क छ । तर छिमेकी मुलुक भारत होस् वा नेपाल, राजनीतिक दलहरूबीच निर्वाचनदेखि सत्ता सञ्चालनसम्म गठबन्धन हुने गरेको छ  । हालै सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचनमा पनि सत्तारूढ ५ दलको एउटा गठबन्धन बन्यो भने प्रमुख प्रतिपक्षी नेकपा एमालेले राप्रपा नेपाललगायतसँग केही स्थानमा गठबन्धन गर्‍यो । गठबन्धनका कारण कतिपय अवस्थामा राम्रो नतीजा निस्कने गरेको छ भने कतिपय अवस्थामा राम्रा व्यक्तिलाई मार पनि पर्ने गरेका उदाहरण छन् । चारजना नराम्रा व्यक्ति मिल्ने हो भने जस्तोसुकै राम्रो भए पनि एक व्यक्ति पराजित हुने गरेको उदाहरण यस्ता गठबन्धनको अभ्यासबाट देखिन्छ । तर गठबन्धनबाट सधैं गलतलाई मात्र बढावा दिइन्छ भन्ने हुँदैन । गठबन्धन गर्ने दलहरूबीचको तीव्र प्रतिस्पर्धाले झनै राम्रो नतीजा हात पर्न पनि सकिन्छ । राजनीतिमा स्थायित्वका लागि दलहरूबीच गठबन्धनको आवश्यकता पनि पर्ने गर्छ । नेपालजस्तो धेरै राजनीतिक दल भएको मुलुक र शासन पद्धतिले गर्दा गठबन्धनको आवश्यकता झनै देखिन्छ । राजनीतिक दलहरूबीच गठबन्धन नहुने हो भने शासन व्यवस्था कसरी चलाउने भन्नेमै अन्योल सृजना हुने खतरा हुन्छ । कुनै पनि दलले शासन चलाउन आवश्यक पर्ने मत प्राप्त नगर्ने वा निर्वाचनमा एक्लाएक्लै प्रतिस्पर्धा गरे पनि मिलेर शासन नचलाउने हो भने सरकार सधैं अस्थिर हुन्छ । यस्तो अस्थिरताले देशमा विकासको वातावरण बिगार्ने विज्ञहरूको धारणा रहँदै आएको छ । कँडेल र शर्माले गठबन्धनको गलत अभ्यासलाई पनि खोज्ने प्रयास गरेका छन् ।   पुस्तकको सबभन्दा ठूलो उपलब्धि गठबन्धन गर्न हुन्छ वा हुँदैन भन्ने  बहस हो, जुन बहसले आगामी दिनमा राजनीतिको शुद्धीकरणमा सहयोग पुग्ने अपेक्षा गर्न सकिन्छ ।