Reporters Nepal

मंसिर २०७८

शंकर पोखरेलको प्रचण्डलाई प्रश्नः गन्तव्य एउटै हुँदा फरक बाटोमा किन ?

काठमाडौं, ११ पौष । नेकपा एमालेका महासचिव शंकर पोखरेलले गन्तव्य एउटै भएपनि फरक बाटोमा रहेको भन्दै नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई प्रश्न गरेका छन् । आज माओवादीको महाधिवेशन उदघाटनमा स्वागत मन्तव्य दिदै पोखरेलले नेकपाको रक्षा गर्न नसकेकोमा दोष दिएर उम्कन नमिल्ने बताए । ‘हाम्रो गन्तव्य एउटै छ फरक बाटोमा किन छौं,’ प्रचण्डले प्रश्न […]

पूर्ण विवरण

सम्बन्धित सामग्री

पुग्छन् खुमै, पुग्दैनन् कोर्चन

बाटोमा हामीलाई स्थानीय भरियाहरूले उछिन्थे। खच्चड र घोडाहरूले मान्छे र भारी बोकेर उकालो लागेको देखिन्थ्यो। हामी त ब्रोइलर भइसकेछौं, एकछिन हिंड्यो कि थाकिहाल्ने, गलिहाल्ने!

अनलाइनखबर पौष २०८०

नेपाली नेतृत्व गलत बाटोमा हिँडिरहेको छ : मनीषा कोइराला

काठमाडौँ : अभिनेत्री मनीषा कोइरालाले नेपाली नेतृत्व गलत बाटोमा हिँडिरहेको बताएकी छिन्।शनिवार काठमाडौँमा आयोजित राष्ट्रियताको सन्दर्भमा गणतन्त्रको डेढ दशक विचार गोष्ठीमा बोल्दै उनले अहिले सरकार र नेतृत्व कुन बाटोमा हिँडिरहेको छ भनेर एक पटक सोच्नुपर्ने बताइन्। नले अहिलेकै बाटोमा देशलाई अघि बढाउने हो भने गन्तव्य नजाने दावी गरिन्। उनले वीर नेपाली भनेर चिनिने पहिचान अहिले फरक पहिचानका रुपमा परिणत भइरहेको भन्दै नेपालको भूगोल, प्राकृतिक सौन्दर्यता र संस्कृतिले विश्वकै उत्कृष्ट रहेको बताइन्। उ

थाहा खबर पौष २०८०

समनको यात्रा संस्मरण : रुबी भ्याली साइक्लिङमा जे देखें...

बिहानको ७ बजे केही खानेकुरा र अत्यावश्यक औषधी झोलामा राखेर काठमाडौंबाट शुरू भएको यात्रा १०५ किमीको साइक्लिङपछि रसुवाको धुन्चे पुगियो । बेलाबेला बाटोकै वरपर रूखको छहारीमा विश्रामबाहेक दिनभरको यात्राको थकाइले गलेको र पसिनाले भिजेको शरीरलाई त्यस दिन धुन्चेमै आराम दिने निर्णय लिएँ । कतै बाइरोड त कतै अफरोड, त्यो यात्रा रोमाञ्चक थियो । फागुन महीना भएकाले पसिनाचाहिँ आएको थियो । म पहिलो पटक साइक्लिङ गएको भने थिएनँ । यद्यपि धेरै स्थानमा घुम्न गएको छु । रुबी भ्यालीमा अन्नपूर्ण ट्रेलमा जस्तो बस्दै–खाँदै हिँड्न भने नपाइने रहेछ । त्यसैले त्यो यात्रामा यस अगाडिको भन्दा भिन्न अनुभव रह्यो । नाम बाहुन डाँडा, बस्ती तामाङको भोलिपल्टको यात्रा सोमदाङको थियो । सोही अनुसार बिहान सबेरै उठेर यात्रा शुरू भयो । धुन्चेबाट अगाडि बढ्दा ठूलो बजार भनेको स्याप्रुबेसी हो । यो आफैमा एउटा व्यापारिक ‘हब’ रहेछ । त्यो नै मेरो गन्तव्य रूबी भ्यालीको शुरूआती बिन्दु थियो । त्यहाँबाट दायाँ लाग्दा लाङटाङ र सिधा अगाडि बढ्दा चाइना बोर्डर पुगिन्छ । बायाँतर्फ हिँडे बाहुन डाँडा पुगिन्छ । चिलिमे हाइड्रोपावर जान पनि यहीबाट लाग्नुपर्छ । बाहुन डाँडा (बायाँ)। र, त्यहाँस्थित पसलमा रहेका 'बालक साहुजी' । स्याप्रुबेसीबाट अगाडि बढ्दा आउने एउटा सानो गाउँ हो बाहुन डाँडा । उक्त गाउँमा ‘बाहुन’ बस्छन् जस्तो कतिपयलाई लाग्न सक्छ । तर, त्यहाँ त्यस्तो छैन । त्यहाँ तामाङ जातिको बसोबास छ । त्यहाँ केही सामान्य होटल छन् । . बाहुन डाँडा पर्यटकीय हब भएकाले प्रशस्त विदेशी पर्यटक पनि आउने रहेछन् । जसमध्ये ९५ प्रतिशत पर्यटक भने लामटाङतर्फ जाने रहेछन् । म भने सोमनाङतर्फ मोडिएँ । गत्लाङ (बायाँ)। र, गत्लाङ पुग्नुअघिको देखिएको दृश्य । त्यहाँबाट गत्लाङ हुँदै अगाडि बढ्दा बीचमा पार्वती कुण्ड पर्छ । यो करिब २ हजार ५०० मिटरमा अवस्थित छ । झट्ट हेर्दा रारा तालजस्तै लाग्ने उक्त कुण्डमा अधिकांश मानिस जनैपूर्णिमामा मात्रै पुग्ने स्थानीयले बताए । त्यहाँबाट करिब १ हजार २५० मिटर माथि जाँदा पाङसाङ पास पुगिन्छ । त्यहाँबाट भने लहरै हिमालको दृष्य देखिँदो रहेछ । पार्वती कुण्ड (बायाँ)। र, नुहाउने स्थान । पार्वती कुण्डमा केहीबेर समय बिताएपछि यात्रा अगाडि बढ्यो । बीचमा पानी पर्यो, असिनाले चुट्यो । त्यहाँ लामो समयदेखि हिउँ नपरेको रहेनछ । त्यस दिन भने मज्जैले पर्‍यो । सोमदाङ पुग्न करिब ४ घण्टाको यात्रा तय गर्नुपर्ने थियो । समय धेरै घर्किसकेको थियो । धुन्चेदेखि करिव ५० किमीको १० घण्टे उकालो साइकल यात्रापछि सोमदाङ पुगिँदो रहेछ । सोमदाङबाट उकालो बढी रहेछ । यो सानो बजार हो । त्यहाँको बसाई विस्मृत बन्यो मेरा लागि । किनकि त्यो गाउँभरिमा त्यस दिन म मात्रै एउटा अतिथि थिएँ । गाउँभरिका मान्छे काम, अध्ययन लगायतका कारण अन्य स्थानमा बस्ने भएकाले त्यहाँ मुस्किलले १० जना मानिस थिए होलान् । भञ्याङ पर्ने भएकाले त्यहाँ पुग्न केही समस्या छ । ट्रेकिङ खासै नफस्टाएकाले त्यहाँ चहलपहल छैन । सोमदाङ पुग्दा अति नै ढिलो भइसकेको थियो । यताउता कोही नदेखेपछि ‘कोही छ’ भन्दै चर्को स्वरले चिच्याएँ । एक–दुई घरमा त ढोका ढकढक गरें । कोही आएनन् । बाहिर हेर्दा डसना सुकाएको देखें । त्यसैले त्यहीं रात कटाउने निधो गरें । मान्छे देखिएनन्, कुकुरहरू भने झम्टिनै आए । सोमदाङ (बायाँ)। र, त्यहाँको होटलमा खाएको खाना । त्यसपछि २ जना महिला ‘को हो’ भन्दै आउनुभयो । मैले होटल चाहिएको बताएपछि उहाँहरूले केही तल एउटा होटल रहेको र आफूले खबर गरिदिने बताउनुभयो । त्यहाँ एउटा सामान्य होटलमा बस्ने व्यवस्था भयो । पर्यटक नआउने भएर होला, होटल भनिएजस्तो थिएन । बास बसेको होटलको सुतेकाे काेठा (बायाँ)। र,भान्सा कोठा । होटलमा पनि साहुनी मात्रै बस्नुहुँदो रहेछ । उहाँले आफ्नो लागि बनाउनुभएको खाना दुई जनाले बाँडेर खायौं । गाउँमा एक्लै किन भन्ने मेरो जिज्ञासा थियो । यसबारे बुझ्दा उहाँको श्रीमान काठमाडौंतिर र छोराछोरी शहरमा पढ्ने रहेछन् । त्यहाँ नेटवर्कसमेत छैन । तर, पुरानै प्रविधिको वायरलेस फोन चल्ने रहेछ । त्यसैबाट ममीलाई फोन गरें । त्यहाँको आम्दानीको स्रोत भनेको पर्यटक र यार्चा रहेछ । उहाँ (होटलकी साहुनी)ले वैशाखमा आउनू, यार्चा टिप्न जाउँला भन्नुभयो । मैले पनि हुन्छ भनें । रुबी भ्यालीमा पर्ने भएकाले सोमदाङमा आर्थिक उपार्जनको अर्को वस्तु रूबी रहेछ । त्यहाँ यसको उत्खनन् पनि गरिँदो रहेछ । यसबारे मलाई खासै जानकारी भने दिएइन । यार्चा भने एजेन्टले प्रतिगोटा सय रूपैयाँमा खरीद गर्ने रहेछन् । यहाँ सुदूरका जिल्लामा जस्तो सिन्डिकेट भने रहेनछ । सोमदाङबाट बिहान ८ बजे मेरो यात्रा पाङसाङ हुँदै तिप्लिङतर्फ शुरू भयो । बाटैभरि हिउँ परेको थियो । बाटोमा याकसँग तस्वीर खिच्दै अगाडि बढें । सोमदाङमा परेको हिउँ (बायाँ) र पाङसाङतर्फको बाटोमा भेटिएको याक । पाङसाङमा एउटा राम्रो पेन्टिङ देखें, त्यसले मलाई आकर्षित गर्याे । त्यो पेन्टिङ बनाउने कलाकारसँग पनि भेट्ने मौका मिल्यो । ती स्थानीय कलाकार रहेछन् । पाङसाङमा रहेको पेन्टिङ । केही समयको यात्रापछि म तिप्ल्याङ पुगें । त्यहाँका अधिकांश मानिस क्रिस्चियन रहेछन् । डाँडाबाट देखिएको तिप्लिङको दृश्य । धर्मका बारेमा खासै चासो नराख्ने मलाई यत्रतत्र गुम्बा नै गुम्बा र बौद्धमार्गी भएको गाउँ कसरी क्रिस्चियन बन्यो होला भन्ने लाग्यो । यस्तो लाग्नु स्वभाविक नै हो । स्थानीयहरू क्रिस्चियन भएपछि ‘रोग हटेको’ विश्वास गर्दा रहेछन् । त्यहाँ खाजा खाएपछि मेरो गन्तव्य धादिङबेसीको थियो । त्यसदिन मेरो बसाई झार्लाङ भन्ने स्थानमा भयो । सामान्य किराना पसल जस्तो पसलमा बस्ने निधो गरें । झार्लाङमा भेटिएका फ्रान्सेली गोठालो यात्राकै क्रममा फ्रान्सका एक नागरिक भेटिए । टम नाम गरेका ती व्यक्ति नक्साको भरमा यात्रा गर्दा रहेछन् । चिया पिउन होटलमा राेकिएका फ्रान्सेली नागरिक टम र चिया दिँदै हाेटल साहुनी । उनी नेपालमा पहिलोपटक भने आएका थिएनन् । १० वर्षअघि पनि आएका थिए । उनले नेपालका धेरै ठाउँ घुमिसकेका छन् । मेरो हिँडाइ देखेर उनले मलाई पनि विदेशी नै सोचेका रहेछन् । मैले आफू नेपाली हो भनेपछि उनी अचम्म परे । केही बेर कुराकानी गरेपछि उनी गाई फर्ममा काम गर्नै रहेछन् भन्ने थाहा भयो । साथै उनी हरेक वर्ष कुनै न कुनै देशको भ्रमणमा निस्कने रहेछन् भन्ने पनि जानकारी भयो । उनको यात्रा मेरोजस्तो हतारको थिएन । न उनको यात्राको निश्चित गन्तव्य नै । उनी हरेक दिन छोटो दूरी तय गर्छन् । र, फरक–फरक पहाड उक्लिन्छन् । मोबाइलसमेत नबोक्ने उनी सामाजिक सञ्जालमा समेत सक्रिय छैनन् । उनी सामाजिक सञ्जालमा आफ्ना तस्वीर पोस्ट गर्नसमेत मनपराउँदैनन् । यही भएर होला, सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट नगर्ने सर्त राखेर उनले आफूसँग तस्वीर खिँच्ने अनुमति दिए । झार्लाङ नजिकै दक्षिण एसियाकै ठूलो दाबी गरिएको पहिरो छ । त्यो छुटाउने कुरै भएन । भोलिपल्ट त्यही रूटतर्फ लागें । प्रहरी पनि नजाने ‘रि’ गाउँ त्यसको पारिपट्टि ‘रि’ गाउँ छ । यहाँको कहानी भने अनौठो छ । झार्लाङका स्थानीयले सुनाए अनुसार ठाउँमा काटमार अत्यधिक हुने भएकाले बाहिरका मानिस जान डराउँछन् । भौगोलिक हिसाबले पनि त्यहाँ जान निकै अप्ठेरो रहेछ । यतिसम्म कि त्यहाँ प्रहरी पनि नजाने गरेको स्थानीयले सुनाए । त्यसैले स्थानीयले मलाई त्यहाँ नजान सुझाए । करिब ५ घण्टाको साइकल यात्रापछि म धादिङबेसी आइपुगें । मलाई भोलिपल्टको कार्यालय भेट्टाउनुपर्ने भएकाले गल्छीदेखि बसको यात्रा हुँदै काठमाडौं फर्किएँ ।

Aarthik Abhiyan चैत्र २०७९

नेपाललाई ‘रेड जोन’बाट हटाउन यथाशीघ्र कूटनीतिक पहल थालौं

पर्यटक आगमनमा डेढ वर्षदेखि लगाइएको रोक खुलेको छ । कोभिडविरुद्धको खोप लगाउने क्रम बढ्दो छ भने संक्रमण पनि कम हुँदै छ । कोभिडले सबैभन्दा बढी थलिएको पर्यटन उद्योगलाई चलायमान बनाउन यसले सघाउने संकेत देखिन्छ । अहिले पर्यटकका लागि अनलाइभल भिसा पनि खुलाइएको छ । अर्काेतर्फ, नेपालमा आन्तरिक पर्यटनको महत्त्वलाई अहिलेको अवस्थाले उजागर गरिदिएको छ । प्रस्तुछ छ, यसले नेपालको पर्यटन क्षेत्र पुग्ने योगदान, अन्तरराष्ट्रिय स्तरमा गरिने मार्केटिङको तयारी लगायत विषयमा केन्द्रित रहेर नेपाल पर्यटन बोर्डका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत धनञ्जय रेग्मीसँग आर्थिक अभियानका हिमा वि.कले गरेको कुराकानीको सार : तपाईं बोर्डमा नियुक्त भएसँगै कोरोना संक्रमणले मुलुकको पर्यटन क्षेत्र प्रभावित भएको छ । यस क्षेत्रलाई चलायमान बनाउन के कस्ता प्रयास भएका छन् ? सरकारले मलाई बोर्डमा २०७६ माघमा नियुक्त गरेको हो । त्यतिबेलै कोरोना भाइरस विश्वव्यापी हुँदा नेपाल पनि यसबाट पन्छिन सक्ने अवस्था रहेन । यसको नियन्त्रणका लागि २०७६ चैतमा नेपालमा बन्दाबन्दी गरियो । हालसम्म पनि कोरोना कहरबाट पार पाउन सकिएको छैन । पहिलो बन्दाबन्दीपछि नेपालका जति पनि गन्तव्य छन्, तिनलाई आधार बनाएर ६८ ओटा प्याकेज बनाएर पेश गरेका थियौं । तर अहिले हामीले नयाँ प्रोटोकल ल्याएका छौं । त्यसअनुसार अहिले पर्यटकका लागि अनअराइभल भिसाको व्यवस्था गरिएको छ भने उनीहरूले क्वारेन्टिन बस्नु पर्दैन । आजको दिनमा समग्र एशियामै नेपालले सबैभन्दा सहज प्रोटोकल अघि सारेको हो । प्रोटोकल सहज भयो भन्दैमा पर्यटन आइहाल्ने भन्ने त हुँदैन । तर, यो सन्देश दिन आइतवार नेपालमा रहेका अधिकांश राजदूत, कूटनीतिक नियोग एवं दातृ निकायका प्रमुखहरूलाई बोलाएर पोखरामा कार्यक्रम गर्दै नेपाल घुम्नका लागि खुला छ भनिएको छ । त्यस क्रममा हामीले नेपालको खुम्बु, लाङटाङ, मनाङ र मुस्ताङमा शतप्रतिशत खोप लगाइएको जानकारी गरायौं । अधिकांश होटेल तथा पर्यटन व्यवसायीले पनि खोप लगाएको अवस्था छ । सामाजिक दूरी व्यवस्थापन गर्न असहज हुने भए पनि मास्क र स्यानिटाइजर जस्ता आधारभूत विषयमा भने ध्यान दिनुपर्छ । अर्काेतर्फ आन्तरिक पर्यटकलाई उच्च प्राथमिकतामा राखिएको छ । त्यसमा सरकारकै तर्फबाट पनि १० दिने काज बिदा (पेड लिभ)को व्यवस्था गरिएको छ । त्यसको कार्यविधि पनि बोर्डले बनाएर पठाइसकेको छ । यसको कार्यान्वयनपछि पर्यटन उद्योग चलायमान बनाउन र राम्रो बाटोमा लैजान मद्दत पुग्छ । डेढ वर्षदेखि रोकिएको अनअराइभल भिसा खुला गरिएको छ । यसले थलिएको पर्यटन क्षेत्रलाई कत्तिको राहत दिन्छ ? पक्कै पनि नेपाल आउन चाहने पर्यटकका लागि यो सुखद पक्ष । यसले नेपाली पर्यटन क्षेत्रका लागि राहत नै पुग्नेछ । हिजो अनअराइभल भिसा थिएन । हाम्रा कूटनीतिक नियोगहरू जम्मा ३९ देशमा मात्र छन् । त्यहाँबाट सबैले भिसा लिन र दिन सम्भव थिए । अब जो पनि आएर विमानस्थलबाट सीधै भिसा लिन पाउँछन् । त्यसमा १२ ओटा देशका लागि गृह मन्त्रालयको अनुमति चाहिन्छ । अरू देशकाले सहजै पाउनेछन् । पर्यटक आगमनमा नेपालको नीतिले मात्र नभई सम्बन्धित मुलुकको नीतिले पनि फरक पार्छ । नेपाल आएर १० दिन क्वारेन्टिन बस्नुपर्ने नियमले पर्यटकलाई निरुत्साहित पारेको थियो । तर अहिले यो अवस्था हटेको छ । तुरुन्तै घुम्न पाइने भएकाले यहाँ आउन पर्यटकको आकर्षण बढ्छ । यसले समग्र नेपालको पर्यटन क्षेत्रलाई सकारात्मक दिशामा अघि बढाउन मद्दत पुग्छ । यसका लागि मार्केटिङ रणनीति कस्तो हुनेछ ? पहिला पेपर वर्क र बोर्ड तथा निजीक्षेत्रका प्रतिनिधिको भौतिक उपस्थितिमा प्रचारप्रसार गरिन्थ्यो । अब भने विदेशी नागरिकलाई नेपाल ल्याउन ७ ओटै प्रदेशमा ट्राभल मार्ट राख्ने, भर्चुअल माध्यम, सामाजिक सञ्जालमा बढी केन्द्रित गरेका छौं । पहिले भिडियोहरू नै आधा घण्टाका बनाउँथ्यौं । अहिले भने ५ मिनेटसम्मका भिडियो बनाएर गन्तव्यहरूमा प्रचारप्रसार प्रवर्दधन गर्ने रणनीति लिँदै छौं । आजसम्म जति पनि संस्थाहरूसँग काम गरिएको छ, ती सबैसँग पुनः सहकार्य गरेर धेरैभन्दा धेरै जानकारी दिइनेछ । सरकारको यो कदमको स्वागत गरिए पनि कतिपय व्यवसायीले भने सिजनकै मुखमा भिसा खुलाइएकाले प्रभावकारी नहुने तर्क गरेका छन् नि ? यो गलत तर्क हो । किनभने देश नै बन्दाबन्दीको अवस्था र संक्रमण पनि बढी हुँदा भिसा खुलाउने कुरा भएन । अर्काेतर्फ १० दिन क्वारेन्टिनको अवस्था पनि थियो । खोल्न समय लाग्यो । तर अन्य देशले अझै पनि खुलाएका छैनन् । जे भएको छ, उचित नै छ । अहिले खुला गर्दा पनि धेरै फरक पर्दैन । अहिले अक्टोबरमा पर्यटक नआउलान् । तर नोभेम्बर र डिसेम्बरका लागि तयारी गरौं न । जहिले पनि नकारात्मक कुरा गरेर हुँदैन । भिसा खुल्यो, उत्साहको कुरा भयो । विश्वमा यो सन्देश दिन लागिपरौं । दोस्रो, यसको प्रवद्र्धन, प्याकेज बनाउनेतर्फ अब व्यवसायी लाग्नुपर्छ । अहिलेको सिजनमा उल्लेख्य पर्यटक नआए पनि अब कोभिडको अर्को लहर आएन भने हिउँद र वसन्त सिजनका लागि निकै राम्रो वातावरण बन्छ । त्योभन्दा पनि नोभेम्बर र डिसेम्बरमा पर्यटक आगमन बढ्छ । अहिले मेहनत गरेर प्रचारप्रसार गरियो भने यसले निकै राम्रो प्रभाव पार्छ । अहिले पर्यटकका लागि भिसा खुलाइएको छ । यही बेला विदेशस्थित नेपाली राजदूतलाई धमाधम फिर्ता बलाउन थालिएको छ । यसले विदेशमा हुने प्रचारप्रसार एवं प्रवर्दधनमा प्रभाव पार्दैन ? राजदूत नहुँदा पनि दूतावासले दिने सेवा तथा जानकारीमा कुनै कमी हुँदैन । तर, अहिले सरकारले ल्याएको नयाँ प्रोटोकललाई दूतावासका कर्मचारीले समयमै वेबसाइटमा राखिदिने, अपडेट गराइरहने र सूचनाहरू समयमै दिने गरेमा सहजै हुन्छ । कर्मचारीले यसमा ढिलासुस्ती गरेनन् भने अप्ठ्यारो हुँदैन । अहिले पनि चीनले नेपालमा पर्यटक आउन दिएको छैन । भारतसँगको सीमामा पनि कडाइ गरिएको छ । साथै यूरोप, अमेरिका जस्ता देशले नेपाललाई ‘रेड जोन’मै राखेका छन् । यस्तो अवस्थामा अब कस्तो पहल गरिनुपर्छ ? यसमा हामीले भन्दा पनि परराष्ट्र मन्त्रालय र कूटनीतिक नियोगले काम गर्नुपर्छ । बोर्डको तर्फबाट पनि यसमा पहल भने भइरहेको छ । मंगलवार मात्रै पनि यस विषयमा विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ का नेपाल प्रतिनिधिसँग छलफल ग एको छ । उहाँहरूको पनि मुख्य एजेण्डा नेपाललाई रेड जोनबाट हटाउनुपर्छ भन्ने नै रहेछ । कूटनीतिक नियागे हरूलाई भन्ने हो । भारतमा कोभिड संक्रमण बढी हुँदा पनि एम्बर लिस्टमा छ । तर नेपाल भने रेड जोनमा छ । कूटनीतिक पहलको कमीले गर्दा नेपाल रेड जोनमै छ । काेभिडपछि आन्तरिक पर्यटकको महत्त्व थप बढको देखिन्छ भने यसैबाट पर्यटन क्षेत्रको भरथेग पनि भएको छ । बोर्डले त्यसतर्फ कत्तिको ध्यान दिएको छ ? अहिले बोर्ड आन्तरिक पर्यटन प्रवद्र्धनमै बढी केन्द्रित छ । हिजो विदेश घुम्न जाने नेपालीहरू राम्रोसँग नेपाल घुमे मात्रै पनि त्यसबाट आन्तरिक पर्यटन कभर भइहाल्छ । १० दिने काज बिदा ल्याउन पर्यटन बोर्डकै ठूलो भूमिका छ । सगँ सँगै अहिले ‘जाऔं है पाखे रा÷लुि म्बनी’ जस्ता अभियान चलाएका छाैं । आन्तरिक पर्यटन प्रवर्द्धनका लागि पोखरा–नेपालगञ्ज, पोखराबाट २ नम्बर प्रदेश हवाई सेवामार्फत जोडिएको छ । बोर्डले निजीक्षेत्रका एयरलाइन्सलाई मात्रै प्रवर्द्धन गर्‍यो भन्ने आरोप छ । तर, अहिले ट्राभल एशोसिएशनहरूलाई अघि बढाउन बोर्डले सघाएको छ । केही दिनअघि प्रदेश २ का मुख्यमन्त्रीलाई पोखरा बोलाएर जनकपुरबाट पोखरा र पोखराबाट जनकपुर आन्तरिक पर्यटक जानुपर्ने जस्ता सन्दशे दिएका छाैं । नेपालगञ्जमा आन्तरिक पर्यटक जोडिँदा यसले रारासम्म नै जाने वातावरण बनिरहेको छ । बर्दियामा पोखराका पर्यटक जान्छन् । अहिले हामीले होम स्टेहरूलाई प्रवर्द्धन र ७ प्रदेशमै डीटीआरसी कार्यक्रम चलाएका छाैं । आन्तरिक पर्यटन चलायमान बनाउन निजीक्षेत्रसँग के कसरी सहकार्य गरिँदै छ ? सहकार्यभन्दा पनि पर्यटन बोर्डले दिशानिर्देश गर्ने हो । निजीक्षत्रे का पर्यटन व्यवसायका संस्थाहरूले प्याकेज ल्याउने हो । निजीक्षेत्रका केही संस्थाहरूबाट राम्रा प्याकेज बोर्डमा प्रस्ताव पनि गरिएका छन् । ट्रेकिङ एजेन्सिजबाट सस्ता र राम्रा प्याकेज ल्याइएको छ । तर नेपालीहरू ट्रेकिङमा जाँदा गाइडहरू लिएर भन्दा आफ्नै हिसाबले जानुहुन्छ । यस्तै, ट्राभल एजेन्सीले एयरलाइन्स कम्पनीसँग मिलेर प्याकेजहरू बनाइरहेका छन् । र्‍याफ्टिङका लागि हामीले कार्यक्रम बनाइरहेका छाैं । त्रिशूली र भोटे कोशीमा मात्रै सीमित र्‍याफटिङ अब राप्तीमा पनि चलाउनु पर्छ भन्ने सोचले सम्बन्धित संस्थासँग सहकार्य गरिएको छ । यहाँ गोहीहरू बढी हुने भएकाले मोटरबोटको अवधारणा पनि आएको छ । यसले गर्दा नयाँ प्रडक्ट र नयाँ चिनारीको पनि विकास हुँदै आएको छ । साथै मानिसहरू घुमेको देखाउन र घुम्न प्रोत्साहन गर्न साइकल यात्रा, साहसिक खेलतर्फ केन्द्रित भएका छाैं । अहिले पनि बोर्डेले मेची महाकानी, इलाम–रारा साइकल यात्रालाई सहयोग गरेको छ । बोर्डको समेत सिफारिशमा २०७५ मा १०० गन्तव्य छनोट गरिएको थियो । त्यसमा उल्लेख्य काम के के भएका छन् ? यी गन्तव्यहरू खोज्ने र घोषणा गर्ने काम भए पनि गतिला गन्तव्य भने होइनन् र परेनन् पनि । त्यसमा राजनीतिक हस्तक्षेपबाट पनि आएका हुन् । त्यसमध्ये कतिपयका कुलदेवताका मन्दिरसम्म पनि परेका छन् । अहिले हामीले त्यसलाई खासै महत्त्व दिएका छैनौं । यद्यपि त्यसमध्ये १०/१५ ओटा राम्रा गन्तव्यलाई प्रवर्द्धन गर्ने गरेका छौं । खासगरी यो अवधारणा राम्रो हो । तर सही गन्तव्य भने भएनन् । पहिला सातओटै प्रदेशका सातओटा प्रमुख गन्तव्य बनाउनु पर्‍यो । त्यतिबेला छनोट गरिएका गन्तव्य भनेका गाउँघरमा पिकनिक जान ठिक्क हुने गन्तव्य हुन् । ५० लाखदेखि १ करोडसम्म खर्चिएर गन्तव्य हुँदैन । एउटा गन्तव्य विकास गर्न ४–५ अर्ब लगानी गर्नुपर्छ । तब मात्रै पर्यटकीय गन्तव्यको विकास हुन्छ । कोभिडले नेपालको पर्यटन क्षेत्रमा पुर्‍याएको क्षतिको आकलन कस्तो छ ? कोभिड संक्रमण देखिएसँगै राज्यले वार्षिक ७५ अर्ब गुमाएको छ । यो बैंकिङ क्षेत्रबाट आएको तथ्यांक हो । तर, नगदमा हुने कारोबार र भारतीय पर्यटकले नगदमा गर्ने खर्चको कुनै लेखाजोखा नै छैन । यसलाई पनि जोड्ने हो भने नेपालको अर्थतन्त्रमा १ खर्ब ५० अर्बको नोक्सानी भएको छ । ठूलो मात्रामा विदेशी मुद्रा आर्जन हुन सकेन । कोभिडका कारण यो क्षेत्रबाट कति पलायन भए र रोजगारी गुमाए भन्ने एकिन तथ्यांक छैन । राज्यले यो तथ्यांक संकलनमा जिम्मा लगाए बोर्डले पनि गर्छ । अहिले पर्यटन क्षेत्रका चुनौतीहरू के के हुन् ? मुख्य चुनौती त महामारीले पारेको असरबाट यो क्षेत्रलाई बाहिर ल्याउनु नै हो । जस्तै, २०७२ मा भूकम्प जाँदा नेपालमा पर्यटकलाई बोलाउन सक्ने अवस्था थियो । त्यसरी नै बोलाइएको पनि हो । अहिलेको समस्या विश्वव्यापी हो । कतिपय मुलुकले नेपाल भ्रमणमा लगाएको प्रतिबन्ध खुलाउनुपर्ने छ, रेड लिस्टबाट हटाउनुपर्ने छ । यो पनि चुनौतीपूर्ण नै छ । केही देशले खोपको नाम नै तोकेर त्यही खोप लगाएको देशमा मात्रै आफ्ना नागरिकलाई जान दिने घोषणा गरेका छन् । अर्काेतर्फ, कतिपय मुलुकले नागरिकलाई बाहिर घुम्न जानै रोक लगाएका पनि छन् । यो पनि अर्काे चुनौती हो । त्यसैले, नेपाल घुमफिरका लागि सुरक्षित छ । सबै स्वास्थ्य सुरक्षाका प्रोटोकल पनि पालना हुन्छन् भन्ने सन्देश दिनु अबको आवश्यकता हो । पर्वतीय पर्यटनमा लागेका व्यवसायी र कामदारले सरकारको प्रोत्साहन नीतिले राहत नदिएको गुनासो गरेका छन् । किन ? पर्यटन व्यवसायी हो भन्ने आधिकारिकता त खुल्नुपर्‍यो नि । त्यसका लागि प्रमाण के हो त भन्ने विषय मुख्य हो । पर्यटन व्यवसायी हो भनी प्रमाण खुलेकालाई हामीले सहयोग गरेकै हो । तर नपुगेकालाई कसरी सहयोग गर्ने ? ठूला व्यवसायीहरू कर्मचारीको लेखांकन, कर लगायत तिर्ने भएकाले उनीहरू देखिए, प्रमाण पुग्यो । तर, पर्यटन मजदूरको प्रमाण खुल्ने कुनै कागजात नै छैन । उनीहरूको परिचयपत्र नै छैन । राज्यले हिजोका दिनमा यस्तो व्यवस्था गरेको भए समस्या आउने थिएन । यस्तो बेला राज्य र सम्बन्धित संघहरूले पनि पहल गर्नुपर्ने थियो । पर्यटन पुनरुत्थानका लागि अब के गर्नुपर्छ ? अब सरकारले आन्तरिक पर्यटन तथा सीमाक्षेत्रका बासिन्दालाई ध्यानमा राखेर पर्यटकीय गतिविधि बढाउनुपर्छ । गौतम बुद्ध विमानस्थल पनि सञ्चालन हुने भएकाले विदेशी बजारमा पूर्ण योजनाका साथ प्रचारप्रसारमा लाग्नुपर्छ । आजसम्म अमेरिका, यूरोप, क्यानडा जस्ता टाढाका देशहरूलाई केन्द्रित गरेकोमा अब भारतीय सीमावर्ती क्षेत्रका नागरिकलाई पनि आकर्षित गर्ने नीति लिनुपर्छ । किनभने नेपालसँग भारतका ३५ करोड मानिस जोडिएका छन् । २१ ओटा पोइन्ट र सातओटा अध्यागमन केन्द्रबाट उनीहरूलाई ल्याउन सकिन्छ । सरकारले यसमा सहजीकरण गरिदिनुपर्छ । खासगरी हिलस्टेशन, मध्य पहाडी क्षेत्रमा लक्षित गरेर पर्यटन प्रडक्ट ल्याउनुपर्छ ।

Aarthik Abhiyan भाद्र २०७८

प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको सम्बोधन [पूर्णपाठसहित ]

साउन ३, काठमाडौं । प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले अघिल्लो सरकारले गरेका राम्रा कामका लागि धन्यवाद दिदैं असल कामलाई निरन्तरता दिने बताउनु भएको छ । प्रतिनिधि सभामा आइतवार विश्वासको मतसम्बन्धी प्रस्ताव प्रस्तुत गर्दै देउवाले आफू संविधानको धारा ७६ (५) अनुसारको प्रधानमन्त्री बनेको हुनाले विश्वासको मत दिन आग्रह गर्नुभएको छ । प्रधानमन्त्री देउवाले केपी शर्मा ओलीको साढे तीन वर्षे कार्यकालमा भएका राम्रा कामहरुका लागि ओलीलाई धन्यवाद दिनुभएको छ भने ओलीले हासिल गरेका अनुभवहरु उपयोगी हुने बताउनुभएको छ । कमी कमजोरीहरू सच्याउँदै सबैले मिलेर अगाडि बढ्नुपर्ने प्रधानमन्त्री देउवाले बताउनु भएको छ । प्रधानमन्त्री देउवाले सत्तापक्ष र प्रतिपक्ष सबै दलहरु आपसमा मिलेर अगाडि बढ्न चाहेको बताउनु भयो । यस्तो छ मन्तव्यको पूर्णपाठ : माननीय सभामुख महोदय, प्रतिनिधि सभा विघटन पश्चात सम्मानीय सर्वोच्च अदालतको फैसलाले प्रतिनिधि सभा पुनःस्थापित भएको छ । आज सभाको आठौं अधिवेशन प्रारम्भ भईरहेको छ । म सबै भन्दा पहिले सबै माननीय सदस्यहरुलाई हार्दिक बधाई दिन चाहन्छु । नेपाली जनताको ठूलो त्याग, तपस्या र बलीदानले देशमा संघीय, लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको स्थापना भएको छ । इतिहासको लामो कालखण्डमा लोकतन्त्रका लागि भएका राजनीतिक संघर्षमा बलीदान गर्ने सम्पूर्ण शहिदहरुलाई सम्मानपूर्वक स्मरण गर्दै हार्दिक श्रद्धान्जली व्यक्त गर्दछु । लोकतन्त्रको स्थापना र संरक्षणका लागि योगदान गर्नु हुने सबै नेपाली नागरिककाप्रति हार्दिक सम्मान व्यक्त गर्दछु । पटक–पटकको प्रतिनिधि सभा विघटनका कारण विगत केही समय देशमा राजनीतिक अन्यौल र अनिश्चितताको स्थिति रह्यो । नेपालको संविधानको धारा ७६ (३) बमोजिम नियुक्त हुनु भएका निवर्तमान प्रधानमन्त्री माननीय केपी शर्मा ओलीजीले धारा ७६ (४) बमोजिम प्रतिनिधि सभामा विश्वासको मत नलिई धारा ७६ (५) बमोजिम प्रधानमन्त्री नियुक्तिका लागि प्रक्रिया प्रारम्भ गर्न सम्माननीय राष्ट्रपतिलाई अनुरोध गर्नु भएपछि नयाँ प्रधानमन्त्री नियुक्तिको प्रकृया प्रारम्भ भयो । केही समयको राजनीतिक र संवैधानिक अभ्यास पश्चात म नेपालको संविधानको धारा ७६ को उपधारा (५) बमोजिम प्रधानमन्त्री नियुक्त भएको छु । र मेरो नेतृत्वमा मन्त्री परिषद् गठन भएको छ । मलाई प्रधानमंन्त्रीमा नियुक्त हुन सहयोग र समर्थन गर्नु हुने राजनीतिक दलका नेताहरु, माननीय सदस्यहरु लगायत सबैमा हार्दिक धन्यवाद दिन चाहन्छु । यो सरकारलाई भविष्यमा पनि निरन्तर सहयोग र समर्थन रहने विश्वास पनि लिएको छु । माननीय सभामुख महोदय, अहिले मुलुक निकै जटिल अवस्थामा छ । विश्वव्यापी रुपले फैलिएको कोभिड–१९ को प्रकोपले हामी निकै प्रभावित भएका छौ । दैनिक रुपले संक्रमण बढी रहेको छ । मानिसहरुको मृत्यु भईरहेको छ । म कोभिड—१९ का कारण मृत्यु भएका सबैको आत्माको चीर शान्तिको कामना गर्दछु । शोक सन्तप्त परिवारजनमा गहिरो समवेदना व्यक्त गर्दछु । अस्पतालमा उपचार गराईरहनु भएका सबैको शिघ्र स्वास्थलाभको कामना गर्दछु । कोभिड—१९ को नियन्त्रण र रोकथामका लागि अहोरात्र खटेर काम गर्नु हुने सबैमा हार्दिक धन्यवाद दिन चाहन्छु । नेपाली नागरिकलाई कोभिड—१९ को प्रकोपबाट जोगाउने यो सरकारको पहिलो प्राथमिकता हुनेछ । सरकारले कोभिड—१९ को नियन्त्रण र रोकथामका लागि सबै उपायहरु अवलम्बन गर्नेछ भन्ने म प्रतिवद्धता व्यक्त गर्दछु । माननीय सभामुख महोदय हामी याँहा उपस्थित सबै राजनीतिक दलहरुको प्रयत्नबाट नेपालको संविधान निर्माण भएको हो । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको स्थापना भएको छ । यसको संरक्षण र सुदृढीकरण पनि हामी सबैको प्रयासबाट मात्र सम्भव छ । बहुदलिय व्यवस्थामा फरक–फरक राजनीतिक बिचार हुने तीनका बिचमा प्रतिस्पर्धा हुने, स्वस्थ आलोचना प्रत्यालोचना हुने विषयहरु स्वाभाविक र राम्रा हुन । ती आवश्यक पनि छन । तथापी हाम्रा केहि साझा चुनौति, उद्देश्य र गन्तव्य छन । जस्का लागि हामीले सहकार्य र सहयात्रा गर्नु पर्छ । कोभिड—१९ हाम्रो तत्कालको चुनौति हो । गरीबी, वेरोजगारी, अशिक्षा जस्ता तमाम साझा समस्या छन । नेपालको स्वतन्त्रता, सार्वभौमसत्ता, भौगोलिक अखण्डता, स्वाधीनता, स्वाभिमान हाम्रा साझा विषय हुन । नेपालको संविधानको संरक्षण र यसको असल कार्यान्वयन हाम्रो साझा गन्तव्य हो । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक शासन व्यवस्थाको माध्यमवाट दिगो शान्ति, सुशासन, विकास र समृद्धिको आकांक्षा पूरा गर्नु हामी सबैको साझा उद्देश्य हो । यसका लागि हाम्रा बिचमा सहकार्य र सहयात्राको आवश्यकता छ । सभामुख महोदय, हामी सबैसंग आ–आफ्ना अनुभवहरु छन । माननीय केपी शर्मा ओलीले विगत साढे तीन वर्ष सरकारको नेतृत्व गर्नु भएको छ । वहाले गर्नु भएका असल कामका लागि म धन्यवाद दिन चाहन्छु । वहाको अनुभव हाम्रा लागि उपयोगी हुनेछ । विगतमा भएका राम्रा कामहरुलाई निरन्तरता दिदै कमी कमजोरी सुधार गर्दै लानु पर्नेछ । महत्वपूर्ण नयाँ कामहरु पनि गर्नुछ । देशमा सुशासन कायम गर्नुछ । यसका लागि सरकार, प्रमुख प्रतिपक्ष र सबै राजनीतिक दलहरु बिच निरन्तर सम्वाद, सहकार्य र सामुहिक प्रयत्न आवश्यक छ भन्ने मेरो मान्यता छ र यसका लागि म सदैव प्रयत्नशिल रहने छु । हामी राजनीतिक दलहरु एक अर्काका शत्रु होईनौ बरु हाम्रा साझा उदेश्य प्राप्तिका लागि सहयात्री हौ भन्ने भावनाका साथ काम गर्नु पर्दछ । सभामुख महोदय, संसदीय लोकतन्त्रको स्थापनाका लागि देशमा लामो त्याग तपस्या र बलीदानपूर्ण संघर्ष भएको हो । संसदलाई अधिकार सम्पन्न, जिवन्त र क्रियाशिल बनाउनु पर्दछ । सरकार संसदप्रति उत्तरदायी रहनु पर्दछ भने संसदले सरकारका सबै गतिविधिप्रति ध्यान दिई अनुगमन गर्नुपर्दछ । यसले लोकतान्त्रिक प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ । निरन्तरको राजनीतिक अन्यौल, अनिश्चितता र अस्थिरताले लोकतन्त्रलाई नै कमजोर गर्दछ । तसर्थ अब हामी राजनीतिक स्थिरताको बाटोमा हिड्न जरुरी छ । सभामुख महोदय, म नेपालको संविधानको धारा ७६ (५) बमोजिम नियुक्त प्रधानमन्त्री भएको हुँदा नेपालको संविधानको धारा ७६ को उपधारा ९६० बमोजिम विश्वासको मत प्राप्त गर्न सम्मानित प्रतिनिधि सभामा प्रस्तुत भएको छु । सबै माननीय सदस्यहरुले मलाई विश्वासको मत दिनु हुनेछ भन्ने विश्वास गरेको छु । धन्यवाद !

Aarthik Abhiyan आषाढ २०७८