काठमाडौं। धितोपत्रको दोस्रो बजार सञ्चालक नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) ले शेयर कारोबारका लागि नयाँ सूचकांक ‘नेप्से ३० इन्डेक्स’ असोजमै सञ्चालनमा ल्याउने तयारी गरे पनि अझैसम्म कागजमै सीमित छ । दशैंअगाडि नै सञ्चालनमा आउने भनिएको नेप्से ३० इन्डेक्समा ढिलाइ हुँदा लगानीकर्ताले प्रश्न उठाउन थालेका छन् । नेप्सेका प्रवक्ता मुराहरि पराजुलीले सञ्चालक समिति बैठक बस्न नसक्दा नेप्से ३० इन्डेक्स सञ्चालनमा ढिलाइ भएको बताए । यो इन्डेक्स सञ्चालनको लागि आवश्यक प्राविधिक तथा नीतिगत सबै काम पूरा भइसकेको छ । अब सञ्चालक समिति बैठकले नेप्से ३० कार्यान्वयनमा लैजाने मिति तोकेपछि काम हुने उनी बताउँछन् ।
अन्तरराष्ट्रिय पूँजी बजारविज्ञ मुक्ति अर्याल यस्तो सानो सब–इन्डेक्स सञ्चालन गर्न सञ्चालक समितिको बैठक नै बस्नु नपर्ने बताउँछन् । भन्छन्, ‘यस्ता प्रोडक्ट सही किसिमले सही तरीकाबाट छिटो आउनुुपर्छ । सबै प्रक्रिया पूरा भइसकेपछि कार्यान्वयनमा लैजान ढिलो गर्नु हुँदैन ।’
यसमा दोस्रो बजारमा सूचीकृत भई कारोबारमा रहेकामध्येबाट ५ ओटा मापदण्डका आधारमा छानिएका प्रमुख ३० कम्पनी राखेर इन्डेक्स बास्केट तयार पारिनेछ ।
के हो नेप्से ३० इन्डेक्स ?
नेप्से–३० अहिलेको जस्तै एउटा इन्डेक्स हो । यसले अन्य इन्डेक्सले जस्तै बजारको उतारचढाव देखाउँछ । स्टक एक्सचेन्जले नेप्से ३० इन्डेक्समा पर्ने कम्पनी छानेर आन्तरिक परीक्षण पनि गरिसकेकोे छ ।
निश्चित मापदण्डसहितका कम्तीमा ३० कम्पनीको मात्रै कारोबार प्रतिबिम्बित हुने गरी यस्तो सूचक तयार गरिएको हो । नेप्से ३० सूचकांकबाट दोस्रो बजार कारोबारमा नयाँ आयाम थपिने र लगानीकर्तालाई भविष्यमा थप कारोबारयोग्य उपकरण प्राप्त हुने नेप्सेको भनाइ छ ।
नेप्से ३० इन्डेक्समा कारोबार गर्न बैंकिङ समूहका ८, जलविद्युत् समूहका ५ कम्पनी छन् । त्यस्तै बीमा समूहका ५, उत्पादन तथा प्रशोधन समूहका २, लघुवित्त समूहका ७ र अन्य समूहका ३ कम्पनी छानेर परीक्षण शुरू गरिएको नेप्सेले जनाएको छ ।
नेप्से ३० इन्डेक्सका लागि दोस्रो बजारमा सूचीकृत भई कारोबारमा रहेकामध्येबाट ५ ओटा मापदण्डका आधारमा छानिएका प्रमुख ३० कम्पनी राखेर नेप्सेले इन्डेक्स बास्केट तयार पार्नेछ ।
प्रतिशेयर चुक्ता मूल्यभन्दा प्रतिशेयर किताबी मूल्य बढी हुनुका साथै विगत ५ आर्थिक वर्षमध्ये पछिल्लो आर्थिक वर्षसहित कम्तीमा ३ वर्ष खुद नाफामा रहेको हुनुपर्नेछ । त्यस्तै अघिल्लो आर्थिक वर्षमा प्रतिशेयर आम्दानी चुक्ता मूल्यको न्यूनतम १० प्रतिशत रहेको र त्यही वर्षको मूल्य वृद्धिदरभन्दा बढी भएको कम्पनीहरूलाई यो इन्डेक्स गणनामा समावेश गरिनेछ ।
कम्पनीको कम्तीमा २५ प्रतिशत शेयर सर्वसाधारणमा जारी भएको वा कुल फ्री फ्लोट बजार पूँजीकरणमा सम्बद्ध कम्पनीको फ्री फ्लोट बजार पूँजीकरण १ प्रतिशतभन्दा बढी रहेको हुनुपर्नेछ ।
शेयरधनीको संख्या कम्तीमा २० हजार रहेको र पछिल्लो ६ महीनामा दैनिक औसत २५ लाख रुपैयाँ वा त्योभन्दा बढी रकमको कारोबार भई दैनिक औसत ५ हजार वा त्योभन्दा बढी कित्ताको कारोबार भएको हुनुपर्नेछ । दैनिक औसत ४० वा त्योभन्दा बढीपटक कारोबार भएको र पछिल्लो ६ महीनामा उपलब्ध कारोबार दिनमध्ये न्यूनतम ७५ प्रतिशत दिनमा कारोबार भएको हुनुपर्नेछ ।