सबैलाई छिटो धनी हुने सोख हुन्छ । सबैका लागि शेयरबजार एउटा त्यस्तो तरीका लाग्छ जहाँ उनीहरूले छोटो समयमा करोडौं रुपैयाँ कमाउन सकिन्छ भन्ने ठान्छन् । अहिले शेयरबजारमा प्रवेश गर्नेको लहरले उनीहरूको यही मनोविज्ञान देखाउँछ । त्यसैले तिनीहरू प्रायः शेयर मार्केटबारे यस्तो सल्लाह र टिप्स खोजिरहेका हुन्छन् जुन चाँडै प्रयोग गर्न सकियोस् र चाँडै धनी हुन सकियोस् ।
शेयरबजार वास्तवमै त्यति सजिलो छैन जस्तो कि बाहिरबाट हेर्दा देखिन्छ । यसमा भित्री कारोबार जहाँ भित्री सूचना चुहाएर कारोबार गरिन्छ र यो कसैले चाहेर पनि पूरै नियन्त्रण गर्न सक्दैन । बजारमा रहेका विकृतिहरूबारे लगानीकर्ता धेरै नै सचेत रहनुपर्छ । तोकिएको समयमा बजारमा सधैं कारोबार भइरहन्छ । त्यहाँ प्रत्येक क्रेताका लागि विक्रेता चाहिन्छ । शेयरबजारका बारे केही कुरा यस्ता छन् जुन सबै नयाँ लगानीकर्तालाई निश्चित रूपमा थाहा हुनुपर्छ ।
पहिले सिक्नुहोस् त्यसपछि मात्र अगाडि बढ्नुहोस्
कुनै पनि चीजमा हात हाल्नुअघि, तपाईंले त्यसलाई पहिला राम्ररी जान्नुपर्छ । तपाईंले अध्ययन गर्नुपर्छ । यस्तो ज्ञान प्राप्त गर्ने तरीका व्यक्तिको इच्छाअनुसार फरकफरक हुन सक्छ । तर, यसका धेरै माध्यम छन् । इन्टरनेटमा प्रशस्त अध्ययन सामग्री पाइन्छन् ।
अनुसन्धान आफै गर्नुहोस्
शेयरबजारमा अनुसन्धानले तपाईंलाई सफल बनाउन सक्छ । यस्तो कुरा सुनेर भन्दा तपाईं आफैंले गरेको अनुसन्धानबाट धेरै कुरा सिक्नुहुन्छ र अनुभव पनि बढ्दै जान्छ । मानौं, एकै समयमा तपाईंले धेरै टीभी च्यानलहरूमा बजार विशेषज्ञहरू भेट्टाउनु हुन्छ, कयौं युट्युब भिडियो भेट्टाउनुहुन्छ, जसले तपाईंलाई शेयरबारे ज्ञान दिँदै छन् । यदि उसले शेयरको मूल्य सजिलैसँग अनुमान गर्न सक्थ्यो भने ऊ आफ्नो घरमा चुपचाप बसेर पैसा कमाउँथ्यो । त्यसैले त तपाईं आफैले अनुसन्धान गर्नुपर्छ । अरूका कुराको पछि लागेर लगानी गर्नु हुँदैन ।
दीर्घकालीन लक्ष्य तय गर्नुहोस्
जुनसुकै लगानी किन नहोस्, ती सबैले लामो अवधिमा नै राम्रो नतिजा प्रदान गर्छ । तपाईं शेयरबजारमा लगानी गर्न चाहनुहुन्छ भने यसलाई लामो अवधिका रूपमा विचार गर्नुहोस् ।
जोखिम वहन क्षमतालाई बुझ्नुहोस्
सबैको जोखिम लिन सक्ने क्षमताका लागि एक सीमा हुन्छ । जबसम्म तपाईंलाई घाटा वा नाफामा कुनै फरक पर्दैन भने त्यसले तपाईंको जोखिम वहन क्षमताको सीमालाई जनाउँछ । शेयरबजार जोखिमपूर्ण हुन्छ त्यसैले त्यतिमात्र लगानी गर्नुहोस् जतिमा तपाईं जोखिम वहन गर्न सक्नु हुनेछ ।
अनुसन्धान र योजना
तपाईं जुनसुकै पनि क्षेत्रबाट किन नहुनुहोस्, राम्रो अनुसन्धान र योजना धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ । दीर्घकालीन लगानी र सफलतामा यो अनुसन्धान र योजना भलनै आवश्यक हुन्छ । शेयरको चयन गर्दा ती शेयरहरूलाई राम्ररी अनुसन्धान गर्नुहोस् र योजना तय गर्नुहोस् ।
संवेगलाई नियन्त्रण गर्नुहोस्
तपाईंले आफ्नो संवेग गुमाउँदा धेरै क्षति बेहोर्नु पर्ने हुन सक्छ । शेयरबजारमा डर र लोभ हमेशा घुमिराख्छ । बजार घट्दा आत्तिने र बढ्दा मात्तिने गर्नु हुँदैन । तपाईंले आफ्नो संवेगलाई नियन्त्रण गर्न सिक्नुहुन्छ भने मात्र राम्रो लगानीकर्ता बन्न सक्नु हुनेछ ।
आधारभूत कुरामा स्पष्ट हुनुहोस्
शेयरबजारमा तपाईंको पैसा लगानी गर्नुअघि तपाईं यसका सबै मूलभूत कुराका बारेमा राम्ररी जान्नुपर्छ । केवल यो गरे मात्र तपाईं आफ्नो लगानीमा सफल हुन सक्नुहुन्छ ।
लगानीलाई विविधीकरण गर्नुस्
तपाईंले आफ्नो शेयर लगानीलाई अन्य सफल लगानीकर्ता जस्तो विविधता ल्याउन आवश्यक छ । वारेन बफेट भन्छन् कि, तपाईंले आफ्ना सबै अण्डा एकै भाँडोमा हाल्नु हुँदैन किनभने यदि कुनै दुर्घटना भयो भने तपाईंले आफ्ना सबै अण्डा एकै पटकमा गुमाउनुपर्छ । आफ्नो सबै पैसा एकै शेयरमा लगानी गर्नु हुँदैन । बरु, तपाईंको पोर्टफोलियोमा विभिन्न किसिमका, विभिन्न समूह वा क्षेत्रका शेयरहरू राख्नुपर्छ ।
राम्रो कम्पनीको शेयरमा लगानी गर्नुहोस्
सधैं त्यस्ता कम्पनीहरूको शेयरमा लगानी गर्नुपर्छ, जसका बारेमा राम्रोसँग थाहा छ र तिनीहरूको उत्पादन तथा सेवाका बारेमा राम्रो ज्ञान छ ।
अन्त्यमा, शेयरबजारमा त्यस्तो कुनै अन्तिम रणनीति, सूचक, टिप्स वा मन्त्र छैन जसले तपाईंलाई ठ्याक्कै त्यो मात्र जान्दा वा पछ्याउँदा राम्रो हुन्छ । तपाईंले मूल्य रणनीति वा एक गति रणनीति वा अरू केहीको आधारमा लगानी गर्नुपर्छ । तपाईं प्राविधिक रूपमा ट्रेडर हो वा आधारभूत लगानीकर्ता, तपाईंसँग कुनै न कुनै आफ्नै रणनीति हुनुपर्छ । शेयर ट्रेड वा सही तरीकामा लगानी गर्न त्यति सजिलो छैन । तपाईं ट्रेडिङ मात्र गर्नुहुन्छ भने केही गलत गर्दै हुनुहुन्छ । करीब ९० प्रतिशतभन्दा बढी शेयर ट्रेडरहरूलाई वास्तवमै ट्रेडिङ गर्न आउँदैन, तिनीहरू केवल अरूलाई पछ्याएर पैसा कमाउन चाहन्छन् ।
शेयर ट्रेड र लगानी यो एक एक्लो यात्रा हो । तपाईं शुरूमा मानिसहरूलाई पछ्याएर वा लहै लहैमा लागेर केही पैसा कमाउन सक्नुहोला, तर पछि तपाईंले आफ्नै रणनीति बनाउनुपर्छ । तपाईं जहिले पनि अधिकभन्दा अधिक पढ्नुपर्छ । अरूको कुरा कम सुन्नुपर्छ । शेयरमा लगानी गर्नुअघि तपाईंले स्टकको आधारभूत विश्लेषण गर्न सिक्नुपर्छ । लगानीकर्ताहरूले कम्पनीहरूको त्रैमासिक वा वार्षिक रिपोर्टहरू कसरी पढ्ने भनेर जान्नुपर्छ र उनीहरूको वित्तीय मुख्य सूचकहरू पनि बुझ्न सक्नुपर्छ । शेयरमा लगानी सधैं लामो अवधिको लागि गरिन्छ । कुनै पनि शेयरमा लगानी गर्नुभन्दा पहिले तपाईंले त्यो स्टकसँग सम्बद्ध जानकारी प्राप्त गर्नुपर्छ, जबकि तपाईंले त्यस विषयमा आफैलाई पनि अपडेट गरिराख्नुपर्छ । शेयर खरीद गरेजस्तै ठीक समयमा शेयर बेच्न सक्नु पनि धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।
लेखक नागरिक लगानी कोषसँग आबद्ध छन् ।