थाहा खबर

फाल्गुन २०७७

इतिहास सिरोमणि आचार्यको योगदानको कदर गर्नुपर्नेमा जोड

काठमाडौं : इतिहास शिरोमणि बाबुराम आचार्य देशको अमूल्य निधि र इतिहासको गहना भएकाले उनको योगदानको कदर गर्न विशेष कार्यक्रम ल्याइनुपर्नेमा सरोकारवालाहरूले जोड दिएका छन्।आचार्यको १३४ औं जन्म जयन्तीका अवसरमा शनिबार नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा आयोजित ‘बाबुराम आचार्य र उनको योगदान विषयक विचार गोष्ठी’ का बक्ताले राष्ट्रका विभूतिका रुपमा रहेका इतिहासकार आचार्यको योगदान र सिर्जनालाई राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रियकरणका लागि सरोकारवाला निकायले विशेष भूमिका खेल्नुपर्नेमा जोड दिए।प्रतिष्ठान

पूर्ण विवरण

सम्बन्धित सामग्री

रोजगारीसम्बन्धी कानून र युवा पलायन

आर्थिक, शैक्षिक, सामाजिक समस्या समाधानका लागि युवा पुस्ता अहिले विदेश पलायन हुने क्रम तीव्र छ । प्रत्येक घरबाट एकजना छोराछोरी शिक्षाको सपना बोकेर होस् या रोजगारीको लागि होस्, नेपाली भूमि छाडेर विदेश जाने गरेको वास्तविकता हामीबाट लुकेको छैन । युवा पुस्ताले विदेशमै बसोवास गर्ने योजना पनि बनाएका हुन्छन् । यस्तो अवस्थाले गाउँ नै रित्तिने अवस्था आउनेछ । वैदेशिक रोजगार विभागका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा ७ लाख ७५ हजार युवा विदेश गएको देखिन्छ । त्यस्तै आर्थिक सर्वेक्षण २०७९/८० अनुसार २०७९ साल फागुनसम्म ५५ लाख २६ हजार ७ सय जना व्यक्तिले वैदेशिक रोजगारीमा जान औपचारिक श्रमस्वीकृति लिएको देखिएको छ । आव २०७८/७९ मा वैदेशिक अध्ययनमा जान चाहने १ लाख १४ हजार १ सय ३४ जना विद्यार्थीलाई अनुमतिपत्र प्रदान गरिएको कुरा शिक्षा मन्त्रालयको वार्षिक प्रगति प्रतिवेदनबाट देखिन्छ । भारतबाहेक तेस्रो मुलुकमा अध्ययन तथा रोजगारीका लागि औपचारिक तथा अनौपचारिक रूपमा पुग्ने नेपालीहरूको संख्या ५० लाख हाराहारी पुगेको अनुमान गरिएको छ । राष्ट्रिय जनगणना २०७८ ले घर परिवारबाट अलग भई विदेशमा बसोवास गर्दै आएका नेपालीहरूको संख्या २२ लाख रहेको देखाएको छ । वर्षेनि यो तथ्यांक बढ्नेबाहेक घट्ने अवस्था छैन । अध्ययनका लागि बेलायत, अस्ट्रेलिया, अमेरिका, क्यानाडा, कोरिया, भारत, चीनजस्ता देश विद्यार्थीहरूको रोजाइमा पर्ने गरेका छन् । रोजगारीका लागि भने मलेशिया, कतार, दुबईजस्ता खाडी मुलुक पुग्ने गरेका छन् । व्यावसायिक दक्षता, शीप, ज्ञान भएका व्यक्तिहरू आकर्षक तलबका लागि श्रम गर्न विदेश जान थालेका छन् । सन् १८१६ को सुगौली सन्धिपछि नेपाली युवाशक्ति गोर्खाली सेनाको रूपमा भर्ना भई विदेश पुग्ने गरेको इतिहास छ । देशमा आर्थिक उदारीकरणको शुरुआतपछि युवा पुस्ता रोजगारको लागि विदेश पुग्न थालेका हुन् । दिनहुँजसो विमानस्थलमा देखिने भीडले विदेशप्रति नेपालीहरूको मोह देख्न सकिन्छ । के युवा शक्तिलाई यो देशले चिन्न नसकेको हो ? मानिसको स्वभाव नयाँ अवसर खोज्दै हिँड्ने भएकाले अध्ययन र रोजगारीको बहानामा भविष्य खोज्दै विदेश हिँड्नुलाई स्वाभाविकै मान्नुपर्ने तर्क अर्थशास्त्रीहरूको रहेको छ । आर्थिक समानता, समृद्धि र सामाजिक न्यायको सुनिश्चितता गर्ने संकल्पका साथ २०७२ सालमा नेपालको संविधान जारी भयो । संविधानको धारा ३३ ले प्रत्येक नागरिकलाई रोजगारीको हक प्रदान गरेको छ । यो मौलिक हकलाई व्यवहारमा कार्यान्वयन गर्न रोजगारीको शर्त, अवस्था र बेरोजगार सहायताका लागि संघीय कानून बनाउनुपर्ने कुरामा संविधानले जोड दिएको छ । यसैअनुसार प्रत्येक नागरिककलाई रोजगारीको सुनिश्चितता र क्षमताअनुसार रोजगारी छनोटको अवसर प्रदान गर्न रोजगारीको हकसम्बन्धी ऐन, २०७५ जारी भएको छ । यस ऐनले नागरिकलाई आफूले चाहेको रोजगारी छनोट गर्न पाउने, स्वेच्छाले रोजगार छोड्न वा परिवर्तन गर्न पाउने, व्यक्तिको उत्पत्ति, धर्म, वर्ण, जातजाति, लिंग, भाषा, क्षेत्र, वैचारिक आस्था वा कुनै आधारमा रोजगारीमा भेदभाव गर्न नपाइने, विना कारण रोजगारबाट हटाउन नपाइनेजस्ता अधिकार सुनिश्चित गरेको छ । बेरोजगार व्यक्तिलाई रोजगार दिनुपर्ने गरी कानून बनिसकेको छ । बेरोजगारको सहायताका लागि रोजगारमूलक तथा शीपमूलक तालीम प्रदान गर्ने, सूचना उपलब्ध गराउने, बैंक तथा वित्तीय संस्थामार्फत स्वरोजगारका लागि सहुलियतपूर्ण ऋण उपलब्ध गराउने, स्वरोजगार सृजना गर्ने विषयमा नेपाल सरकार, प्रदेश सरकार र स्थानीय सरकारको तीनै तहले आवश्यक कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्छ । तर, कानूनमा उल्लेख गरेजस्तै देशमा रोजगारीको अवस्था सृजना गर्न र बेरोजगारलाई रोजगारी प्रदान गर्न सकेको छैन । स्वदेशमा रोजगारीको अवसर नपाएर नै लाखौं नेपालीहरू विदेश पुगी श्रम गर्न बाध्य हुनु परिरहेको छ । वैदेशिक रोजगारीबाट आर्जन भएको पूँजीलाई स्वदेशमा उत्पादनमूलक काममा लगाउन प्रोत्साहन गर्ने राज्यको नीतिलाई हेर्दा देशले वैदेशिक रोजगारीलाई मान्यता दिएको प्रस्टिन्छ । अहिले विदेशबाट नेपालीले कमाई पठाएको विदेशी मुद्रा नै देशको अर्थतन्त्र र घरपरिवारको अर्थोपार्जनको बलियो आधार बनेको छ । देशको विदेशी मुद्रा आर्जन गर्ने भरपर्दो आधार विप्रेषण भएको छ । यस अवस्थामा नेपालीहरूलाई विदेशमा श्रम गर्न पठाउनबाट रोक्न सकिने अवस्था छैन । अहिले युवा पुस्ताका लागि विदेशी भूमि टेक्नु रहर र बाध्यता दुवै हुने गरेको छ । विदेश जानेहरूमा चिकित्सक, नर्स, चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट, प्राध्यापक, वकिलजस्ता बौद्धिक जनशक्तिसमेत देखिएको छ । नेपालमा रोजगारीको कमी, योग्यताको कदर नहुने, काम पाए पनि तलब कम हुनेजस्ता कारणले बौद्धिक जनशक्तिसमेत विदेशिने गरेको छ । आर्थिक रूपले भविष्य सबल होस् भन्ने चाहना बोकेर नेपालीहरू वैदेशिक रोजगारीमा जान थालेको अहिलेको अवस्थाले देखाएको छ । यो स्थितिमा देशमा योग्यता र क्षमताको आधारमा काम पाउने वातावरण बनाउनुपर्छ । देशमा शिक्षा, स्वास्थ्यलाई समयानुकूल बनाई जीवनयापनको आवश्यक पूर्वाधार, सामाजिक सुरक्षा, न्याय, कानूनको शासनमार्फत समुन्नत समाजको निर्माण गर्न सकेको खण्डमा विदेशप्रतिको मोह घट्दै जानेछ । नेपालीहरू विदेशिने कार्यलाई रोक्न विधि निर्माताहरूले सोच्नुपर्ने अवस्था आइसकेको छ । लेखक अधिवक्ता हुन् ।

Aarthik Abhiyan भाद्र २०८०

महिला, अर्थतन्त्र र विकास : महिलालाई सशक्त बनाउन सकारात्मक विभेदीकरण

पर्सी अर्थात् मार्च ८ तारीख (फागुन २४ गते बुधवार) का दिन विश्वभर महिला दिवस मनाइँदै छ । अन्तरराष्ट्रिय नारी दिवसको लामो इतिहास छ र यसले महिलाले भोगेका भेदभाव र दुःखको स्मरण गराउँछ । अमेरिकामा सन् १९०८ मा महिला समानताका लागि भएको महिलावादी आन्दोलनको सम्झनामा सन् १९११ देखि अन्तरराष्ट्रिय महिला दिवस मनाउने गरिएको हो । यसमा अमेरिकाको समाजवादी पार्टीको अगुवाइ रहेको पाइन्छ । उक्त आन्दोलनमा १५ हजार महिलाले आफूहरूमाथि भएको काम गर्ने समय, ज्यालादर र मतदानमा रहेका असमानता हटाउनुपर्ने मागसहित र्‍याली निकालेका थिए । यो दिवस सन् १९११ मा अस्ट्रिया, जर्मनी, डेनमार्क र स्वीट्जरल्यान्डमा मनाइएको थियो । नेपालमा महिलाहरूको वित्तीय स्रोत तथा सम्पत्तिमा स्वामित्व बढेको छ । शिक्षामा पहुँच बढेसँगै औपचारिक क्षेत्रबाट आय आर्जन गर्ने महिलाहरूको संख्या पनि बढेको छ । करीब ६५ वर्षपछि र संयुक्त राष्ट्रसंघको स्थापना भएको ३० वर्षभित्र मात्र यस दिवसलाई संयुक्त राष्ट्रसंघले सन् १९७५ मा आधिकारिक मान्यता दिएको थियो । त्यसो त मतदानलगायत अधिकार पनि महिलाले विश्वभर नै ढिलो गरी प्राप्त गरेका हुन् । पहिलोपटक सन् १९११ मा दिवस मनाएको १०० वर्ष पछि सन् २०११ मा नारी दिवसको शतक उत्सव मनाइयो । यस वर्ष सन् २०२३ मा ११२औं अन्तरराष्ट्रिय महिला दिवस मनाइँदै छ । यसले महिला, अर्थतन्त्र र विकासलाई विगत, वर्तमान र भविष्यसँग जोड्नुपर्छ । दिवसको सार्थकता यसैमा रहन्छ । पूर्वीय हिन्दू धार्मिक र आध्यात्मिक दर्शनमा महिलाको स्थान अति नै उच्च रहेको पाइन्छ । उनीहरूलाई शक्तिको प्रतीकका रूपमा पूजा नै गर्ने गरिन्छ । नवरात्रमा दुर्गाका शक्तिपीठहरूमा गरिने आराधना, पूजापाठ र बलि दिने काम यसैका उदाहरण हुन् । संस्कृतमा ‘यत्र नार्यस्तु पूज्यन्ते, रमन्ते तत्र देवता’ नै भनिएको छ । यसबाट देवतालाई खुशी बनाउन पनि नारीको पूजा गर्नुपर्ने हिन्दू शास्त्रीय मान्यता रहेको स्पष्ट हुन्छ । हिन्दूहरूका त्रिदेव ब्रह्मा, विष्णु र महेश्वरले आफ्ना पत्नीहरूलाई प्रदान गरेको स्थान र उनीहरूसँग गर्ने व्यवहार नै हाम्रा लागि महिलाप्रति गरिने समग्र व्यवहारको गतिलो मानक बन्न सक्छ । त्रिदेवको व्यवहारमा महिलालाई सम्मान र उनीहरूको योगदानको कदरको बेजोड मिलन पाइन्छ । भेदभाव, असमानता र हिंसाको कुनै गुञ्जायस देखिँदैन । ईश्वरीय शासनमा महिलाको भूमिका प्रभावकारी देखिन्छ । देवताहरूले पनि आफ्ना पत्नीहरूको सल्लाह लिने गरेको पाइन्छ । आध्यात्मिक रूपले महिला र पुरुष दुवैलाई आत्माको स्वरूपमा समान हैसियत प्रदान गरिएको छ । महिलाका बारेमा मनुवादको आलोचना गरिए तापनि वास्तवमा मनुवादको अपव्याख्या पनि गरिएको छ । वैदिक युगबाट पुराण युगमा आउँदासम्म वैदिक ज्ञानको व्याख्यामा कमजोरी भएका छन् । पूर्वीय हिन्दू धार्मिक र आध्यात्मिक दर्शनको मौलिक स्वरूपमा महिलालाई सम्मान गरिएको र यसका लागि मार्गदर्शन पनि गरिएको छ । यी मार्गदर्शनलाई आत्मसात् गरी सबै प्रकारका महिला विरुद्धका सबै भेदभाव र हिंसालाई अन्त्य गरेर महिलालाई सम्मान र उनीहरूले परिवार, समाज र राष्ट्रको लागि गरेको योगदानलाई व्यावहारिक रूपले कदर गर्ने व्यवस्था सुनिश्चित गर्नु अहिलेको आवश्यकता हो । देशको अर्थतन्त्र र विकासका लागि यसको अन्य विकल्प पनि छैन । देशको अर्थतन्त्र निर्माणमा महिलाको ठूलो योगदान रहेको छ । गृहिणीको रूपमा उनीहरूले गर्ने परिवारको लालन–पालनसम्बन्धी कामलाई देशको उत्पादनमा गणना नगरिने गरिएको भए तापनि यस्तो कामविना परिवार, समाज र समग्र अर्थतन्त्र नै चलायमान हुन सक्दैन । छोराछोरी जन्माउने, हुर्काउने, संस्कारी बनाउने, वृद्ध सदस्यहरूको हेरचाह गर्ने काम अमूल्य छ । कृषिमा अहोरात्र खट्ने पनि महिला नै हुन् । तथ्याङ्कशास्त्र र अर्थशास्त्रले यसको मूल्यलाई गणना नगरेको मात्र हो । प्रायः सबै घरमा महिला नै बिहान सबभन्दा पहिला उठ्छन् र राति सबभन्दा ढिलो सुत्छन् । प्रतिदिन उनीहरूको कार्यघण्टा १५–२० घण्टासम्म हुने गरेको छ । परिवारका सबै सदस्य महिलामाथि नै निर्भर हुन्छन् । उनीहरू नहुँदा घर शून्य हुन्छ । सबैले गर्ने कामको जगमा महिला नै हुने गरेका छन् । पुरुषहरूले महिलाको यस प्रकारको काम र योगदानको सम्मान गर्न कन्जुस्याइँ गर्नु हुँदैन र धेरै हदसम्म भएको पनि देखिन्छ । महिला विकास, विकासमा महिला र महिला सशक्तीकरण समकालीन विश्वमा जोडदार तरीकाले चर्चामा रहेका विषय हुन् । यसले विकासलाई लैङ्गिक कोणबाट हेर्ने सोचको विकास हुँदै गएको पाइन्छ । यो आधा जनसंख्यालाई गरिने न्याय नै हो, विकासको आधा अंशलाई उठाउनु हो । यसै तथ्यलाई मनन गरेर नेपाल सरकारले महिला सशक्तीकरणलाई संवैधानिक, कानूनी र योजनाबद्ध तवरले अगाडि बढाएको पाइन्छ । संविधानबाटै महिलामैत्री समावेशी संयन्त्रलाई अवलम्बन गरिनु, महिला विकासलाई केन्द्रविन्दुमा राखेर कानूनी प्रबन्ध गरिनु, बजेटमा लैङ्गिक कोडको व्यवस्था गरिनु र महिला विकासमा केन्द्रित निकायहरूको स्थापना र सञ्चालन गरिनु यसैका केही उदाहरण हुन् । महिलाहरूको पहिचान, पहुँच र प्रतिनिधित्व बढाउने र यसको गुणस्तर सुधार गर्ने कार्यमा यी प्रयास सफल बन्दै गएका पनि छन् । यसको फलस्वरूप नेपालमा महिलाहरूको वित्तीय स्रोत तथा सम्पत्तिमा स्वामित्व बढेको छ । शिक्षामा पहुँच बढेसँगै औपचारिक क्षेत्रबाट आयआर्जन गर्ने महिलाहरूको संख्या पनि बढेको छ । अहिले सहकारीमा आधा सदस्य महिला छन् । समावेशी व्यवस्थाका कारण निजामती सेवामा २६ प्रतिशतभन्दा बढी महिला छन् । शिक्षक, प्रहरी, सेनामा पनि महिलाहरूको संख्या बढेको छ । बैङ्क खाता पनि आधा महिलाका भएका छन् । चालीस प्रतिशत घरजग्गामा यिनैको स्वामित्व भएको छ भने देशकै ३० प्रतिशत जग्गा महिलाको स्वामित्वमा आइसकेको छ । राजस्व छूट र सशक्तीकरणको आवाजले काम गरेकाले यस प्रकारको उपलब्धि प्राप्त भएको हो । संयुक्त जग्गाधनी पुर्जा बनाउने क्रम पनि बढेको छ । यसले महिलाको आत्मसम्मान र आत्मविश्वास बढेको छ । संविधानले पैतृक सम्पत्ति, वंशीय र समान हक दिएकै छ । सामाजिक सुरक्षाका सेवासुविधा पाउनेहरू सबैले बैङ्कमा खाता खोल्नुपर्ने नीतिले वित्तीय पहुँच बढाएको छ । समग्रमा विगत १५ वर्षमा लिइएको सकारात्मक विभेदको नीतिले स्वामित्व, नेतृत्व र समाजमा महिलाहरूको पहुँच ह्वात्तै बढाएको छ । देश विकासमा उनीहरूको निर्णायक भूमिका रहने अवस्था सृजना भएको छ । घर धान्ने महिलाहरू देश धान्ने हैसियतमा पुगेका छन् । भूमिका बढेसँगै उनीहरूबाट उच्च कार्यसम्पादन र उत्तरदायित्वको पनि अपेक्षा गर्न थालिएको छ । सन् २०२३ को नारी दिवसको नारा ‘समतालाई आत्मसात् गर’ (एम्ब्रेस एक्यूटी) भन्ने रहेको छ । समानताले मात्र नपुगेपछि समता खोजिन्छ । समताले असन्तुलनलाई सन्तुलनमा ल्याउन मद्दत गर्छ । सन्तुलनमा ल्याएपछि मात्र समानताको नीतिले काम गर्न थाल्छ । यसैलाई दृष्टि गरी विश्वभर नारी पुरुषको समान अंशियारको पैरवी गर्न थालिएको छ । समताको नीतिमार्फत नारी र पुरुषले समान ऊर्जा र अंशका साथ अघि बढ्ने वातावरणका लागि विश्व समुदायले गरेको यस्तो पहललाई सकारात्मक तवरले लिनुपर्छ । महिलाले गर्ने सबै कामको सम्मान गर्ने, उनीहरूले गर्ने कामलाई पनि आर्थिक गणनामा समावेश गर्ने, सबै प्रकारका असमानताको अन्त्य गर्न समता कायम गर्ने र हिन्दू दर्शनको सही व्याख्या गरी यसले महिलालाई दिएको उच्च स्थान सुनिश्चित गर्नु अहिलेको आवश्यकता हो । यसले नै समताको जग हाल्ने देखिन्छ । यस दिशामा नेपाल सरकारबाट धेरै काम भएका पनि छन् । आगामी दिनमा महिला, अर्थतन्त्र र विकासलाई जोडनु जरुरी भएको छ । लेखक योजना आयोगका कार्यरत छन् ।

Aarthik Abhiyan माघ २०७९

नेपालको वित्तीय तथा मौद्रिक प्रणालीका प्रणेताको अवसान

काठमाडौं । नेपालको पहिलो अर्थमन्त्री सुवर्ण शमशेर । २००७ को राजनीतिक परिवर्तनपछि अर्थमन्त्री बनेका सुवर्णलाई अर्थ मन्त्रालयमा स्नातकोत्तर उत्तीर्ण गरेका व्यक्ति चाहिएको थियो । तत्कालीन समयमा नेपालमा स्नातकोत्तर गरेका व्यक्ति जम्मा चार जना थिए । ती चारै जना– हिमालय शमशेर राणा, लीलाप्रसाद लोहनी, परीक्षितनरसिंह राणा र कृष्णराज भण्डारीलाई अर्थ मन्त्रालयमा जिम्मेवारी दिइयो । काम थालेको २ महीनामा कार्यसम्पादनका आधारमा हिमालय शमशेरलाई अर्थसचिव बनाइयो । अर्थसचिवका रूपमा सरकारको आयव्यय विवरणसहित वार्षिक बजेट तयार गर्ने कामको नेतृत्व हिमालयले पाए । २०१२ साल वैशाख १४ गते देशको केन्द्रीय बैंकका रूपमा नेपाल राष्ट्र बैंक स्थापना गर्दा पहिलो गभर्नरको जिम्मेवारी पनि राणालाई नै दिइयो । नेपालमा भारतीय मुद्रा –भारू) को दबदबा रहेकै बेला गभर्नरको जिम्मेवारी पाएका राणाको नेतृत्वमा भारू र नेपाली रुपैयाँबीच सटही दर तोक्ने काम भयो । यसले नेपाली रुपैयाँ चलनचल्तीमा ल्याउन जग बसाल्ने काम गर्‍यो । सरकारको बजेट तयार गर्ने तथा नेपाली नोट चलनचल्तीमा ल्याउन नेतृत्व गर्ने तिनै राणाको आइतवार निधन भएको छ । २०८४ पुस २४ गते जन्मिएका राणाले दरबार हाइस्कूलबाट विद्यालय शिक्षा, त्रिचन्द्र कलेजबाट आईएस्सी तथा भारतको बम्बई युनिभर्सिटीबाट स्नातकोत्तर गरेका थिए । ९५ वर्षको उमेरमा पनि सक्रिय जीवन बिताइरहेका राणा अध्ययन, अनुसन्धान तथा लेखनमा सक्रिय थिए । केही महीनाअघि मात्र आर्थिक अभियान दैनिकसँगको अन्तरवार्तामा उनले नेपालीमा आत्मकथा र अंग्रेजीमा ‘क्रोनिकल अफ दी राणाज्’ पुस्तक लेखनमा सक्रिय रहेको बताएका थिए । पुस्तक प्रकाशनको अन्तिम तयारी चलिरहेका बेला निमोनिया संक्रमणका कारण केही दिनअघि उनलाई अस्पताल भर्ना गर्नुपर्‍यो । आइतवार बिहान काठमाडौंको थापाथलीस्थित नर्भिक अस्पतालमा उनको निधन भएको हो । बजेटको शुरुआत अर्थसचिवका रूपमा राणाले काम शुरू गर्दा सरकारको आम्दानी र खर्चदेखि सबै कुरा गोप्य राख्नुपर्ने अवस्था थियो । त्यो बेला सामन्ती अर्थव्यवस्था थियो । उक्त समयमा राणाले अर्थ मन्त्रालयमार्फत सरकारको आम्दानी र खर्च सार्वजनिक गर्ने कामको नेतृत्व गरे । देश विकासका लागि पैसा चाहिने भए पनि सरकारसँग आयस्रोत केही थिएन । मालपोतबाट मात्रै कर संकलन हुन्थ्यो । कर संकलन हुने भन्सार अड्डाहरू समेत व्यवस्थित थिएनन् । राणाले नै भन्सार कार्यालयहरूलाई आधुनिक र व्यवस्थित गर्ने काम शुरू गर्नुका साथै भन्सार विभाग र आयकर विभाग खोल्न पहल गरे । ‘अहिले पनि धेरैले सरकारको आम्दानी र खर्च पारदर्शी गराउने काम तिमीले नै गरेको हो भन्छन्,’ आर्थिक अभियानसँगको कुराकानीमा उनले भनेका थिए, ‘यो सुन्दा मैले त्यसबेला राम्रो काम गरेको रहेछु भन्ने लाग्छ ।’ पहिलो गभर्नर राणालाई राजा महेन्द्रले नै पहिलो गभर्नरको जिम्मेवारी दिएका थिए । नेपाल राष्ट्र बैंक स्थापनाको मुख्य उद्देश्य नै नेपालमा नेपाली रुपैयाँको चलनचल्ती बढाउनु थियो । त्यसका लागि राणाले गभर्नरका रूपमा नेरू–भारूको सटहीदर कायम गरे । उक्त समयमा नेपालमा नेपाली रुपैयाँ चलाउन सकस रहेको र नेरू–भारू सटहीदर कायम नै गर्न सकिँदैन भन्ने अवस्थामा सटहीदर कायम भएपछि नेपालको अर्थव्यवस्था एकीकृत एवं सुरक्षित भएको राणाले अभियानसँग बताएका थिए । उनले शुरू गरेको भारूसँगको स्थिर विनिमयदर आज पनि कायमै छ । आफ्नै सक्रियतामा केन्द्रीय बैंक स्थापना भए पनि पछि राजा महेन्द्रले नै कांग्रेसी भएको आरोप लगाएर उनलाई कार्यकालअघि नै बर्खास्त गरे । नेपाल राष्ट्र बैंकले आइतवार शोक वक्तव्य जारी गर्दै राणाले नेपालमा मौद्रिक एवं बैंकिङ पूर्वाधार निर्माणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको उल्लेख गरेको छ । ‘नेपाली अर्थतन्त्रको दिगो विकासका निम्ति केन्द्रीय बैंकको गभर्नरका रूपमा उहाँले नेपाली नोट चलनचल्तीमा ल्याउने, नेपाली रुपैयाँको भारतीय मुद्रासँग विनियमदर कायम गर्ने, नेपालमा बैंकिङ प्रथाको विकास गर्नेजस्ता गहन तथा आधारभूत मौद्रिक बैंकिङ पूर्वाधार निर्माण गर्नुभएको थियो,’ राष्ट्र बैंकको वक्तव्यमा उल्लेख छ । यूएनको जागीरदेखि हिमालयन बैंकको संस्थापकसम्म राष्ट्र बैंकबाट बर्खास्तीमा परेपछि राणालाई परिवार कसरी चलाउने भन्ने चिन्ता भयो । त्यसपछि उनले आफूले आवेदन दिएर सन् १९६२ देखि १९८६ सम्म श्रीलंका, पाकिस्तान, अफगानिस्तान, बर्मा, अमेरिकालगायत देशमा रहेर संयुक्त राष्ट्रसंघमा काम गरे । राष्ट्रसंघको जागीर छोडेपछि नेपालमै केही गर्नुपर्छ भनेर उनले सन् १९८७ मा गोर्खा ब्रुअरी उद्योग खोले । त्यसपछि सन् १९९३ मा पाकिस्तानको हबिब बैंकसँग मिलेर हिमालयन बैंक स्थापना गरे । हिमालयन बैंकको संस्थापक अध्यक्ष राणा नै हुन् । वृद्धावस्थामा पनि उनी अध्ययन र लेखनमा सक्रिय थिए । नेपालमा अर्थतन्त्र तथा बैंकिङ क्षेत्रको इतिहास बुझ्न चाहनेका लागि उनी जिउँदो इतिहास नै थिए । नेपाली अर्थतन्त्रको विकासमा राणाले पुर्‍याएको योगदानको कदर गर्दै न्यू बिजनेश एज प्रालिले राणालाई यस वर्ष लाइफटाइम अचिभमेन्ट इन बिजनेश लिडरशिप अवार्ड प्रदान गरेको थियो । स्वर्गीय राणाका दुई छोरी र दुई छोरा छन् ।

Aarthik Abhiyan पौष २०७९

बाबुराम आचार्यको जन्मदिनलाई ‘इतिहास दिवस’ घोषणा गर्न माग

काठमाडौं : इतिहास शिरोमणि बाबुराम आचार्यको जन्मजयन्तीको दिन पारेर फागुन २९ गतेलाई इतिहास दिवस घोषणा गर्न माग गरिएको छ।आचार्यको १३५औँ जन्मजयन्तीका अवसरमा आइतबार नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान र इतिहास शिरोमणि बाबुराम आचार्य स्मृति प्रतिष्ठानसँगको सहकार्यमा आयोजित ‘बाबुराम आचार्य र उनको योगदान’ विषयक विचार गोष्ठीमा यस्तो माग गरिएको हो। कार्यक्रममा कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै संस्कृतिविद् डा गोविन्द टण्डनले बाबुराम आचार्यले नेपालको प्रामाणिक इतिहास लेखनमा पुर्‍याएको योगदानको कदर गर्दै उ

थाहा खबर फाल्गुन २०७८

भर्जिनियामा किरण गजमेर, बाबु बोगटी लगायतले नचाए दर्शक, मदनकृष्ण श्रेष्ठ सम्मानित

-विजय थापाअमेरिकाको डिसी महानगर क्षेत्र अर्थात् भर्जिनियाको मनासस सहरमा सम्पन्न बृहत् दसैँ तिहार मेला २०२१ मा वरिष्ठ कलाकार तथा गायक मदनकृष्ण श्रेष्ठलाई सम्मान गरिएको छ । वरिष्ठ कलाकार श्रेष्ठले कला क्षेत्रमा पु¥याएको योगदानको उच्च कदर गर्दै इनास भर्जिनिया तथा नेपाली अमेरिकन सामुदायिक केन्द्र(न्याक )ले संयुक्त रुपमा सम्मान गरेको हो ।न्याकका अध्यक्ष चिकित्सक मदन उप्रेती तथा ईनास अमेरिकाका सभापति कन्हैया सिंह परियारले मदनकृष्ण श्रेष्ठजस्तो इतिहास बोकेको व्यक्तिलाई सम्मान गर्न पाउँदा गौरव लागेक

Ratopati आश्विन २०७८

लेबर डे: अमेरिका निर्माणमा योगदान दिने श्रमिकप्रतिको सम्मान

सेप्टेम्बर महिनाको पहिलो सोमबारलाई अमेरिकामा लेबर डेका रुपमा मनाइन्छ । अमेरिकाको श्रम आन्दोलनप्रतिको सम्मानका साथमा अमेरिकाको विकाश र उपलब्धीमा श्रमिकको काम र योगदानको कदर गर्दै अमेरिकामा लेबर डे मनाइन्छ । यो विदाको इतिहास १९ औं शताब्दीको अन्त्यमा जोडिएको छ, जतिबेला श्रम अधिकारवादीहरुले कामदारले अमेरिकाको सवलता, विकाश र सुदृढिकरणमा दिएको योगदानको सम्मानमा यसलाई संघीय विदाका रुपमा […]

khasokhas.com श्रावण २०७८