काठमाडौं । सरकारले आत्मनिर्भर घोषणा गरेको वर्ष दिन नपुग्दै पोल्ट्री व्यवसाय संकटको अवस्थामा पुगेको छ ।
दाना बनाउन प्रयोग गरिने मुख्य कच्चा पदार्थ मकै र भटमासको भाउ अन्तरराष्ट्रिय बजारमा आकाशिएको छ भने कुखुरापालक किसानको संख्या ह्वात्तै घटेर चल्लाको माग घटी लागतभन्दा आधाकम मूल्यमा चल्ला विक्री गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ । यसबाट व्यवसाय संकटतर्फ उन्मुख भएको बताइएको छ ।
सरकारले गत चैतमा पशुपक्षीमा नेपाल आत्मनिर्भर भएको घोषणा गरेको थियो । तर, यही क्षेत्र अहिले समस्यामा देखा परेको छ ।
दानाको भाउ आकाशिएपछि कुखुरापालन व्यवसायबाट केकति किसानपछि हटे भन्ने यकिन तथ्यांक पोल्ट्री व्यवसायी महासंघसँग छैन । तर, अहिले कुखुरापालक किसानको संख्या ठूलो परिमाणमा घटेको व्यवसायीहरू बताउँछन् । यही कारण ह्याचरी उद्योगहरूसमेत जटिल अवस्थामा पुगेका छन् । महासंघका महासचिव दिनेश मिश्रले दानाको मूल्य आकाशिएसँगै किसानहरूले कुखुरा पाल्न छाडेर चल्लाको माग एकाएक घटेपछि ह्याचरी उद्योगहरू समस्यामा परेको बताए ।
उनका अनुसार विगत ६ महीनादेखि कच्चा पदार्थको मूल्य निरन्तर बढेर अहिले २ गुनासम्मले बढेको छ र दानामा प्रतिकिलो ६ रुपैयाँका दरले मूल्य बढाइएको छ । ६० रुपैयाँ किलो पर्ने भटमास १ सय २० रुपैयाँ प्रतिकिलोसम्म पर्ने गरेको छ । २८ रुपैयाँ किलो पर्ने मकै ४० रुपैयाँसम्म पर्ने गरेको उनले सुनाए ।
सरकारले अहिले मकै र भटमास आयात गर्दा लाग्ने भन्सार शुल्क १ दशमलव ६ प्रतिशतबाट बढाएर १० प्रतिशतसम्म पुर्याएको छ । ‘दानाको ८० प्रतिशत कच्चा पदार्थका रूपमा प्रयोग हुने मकै र भटमासमा १० प्रतिशत भन्सार शुल्क तिर्नुपर्ने बाध्यताले पोल्ट्री व्यवसायी अझ बढी हतोत्साहित बनेका छन् ।
सरकारको यस्तो नियमले पोल्ट्री क्षेत्रलाई धराशयी बन्ने अवस्थामा पुर्याएको छ,’ उनले आर्थिक अभियान दैनिकसँग भने ।
नेपालमा दाना उत्पादन गर्न आवश्यक पर्ने ८० प्रतिशत मकै र करीब ९९ प्रतिशत भटमास अमेरिका, ब्राजिल र भारतलगायत देशबाट आयात गर्ने गरिन्छ ।
दानाको मूल्य अत्यधिक रूपमा बढेर कुखुरापालक किसान घटेपछि चल्लाको माग घटेसँगै ह्याचरी उद्योगहरूले चल्लाको उत्पादन लागतभन्दा आधाकम मूल्यमा चल्ला विक्री गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको छ ।
नेपाल ह्याचरी उद्योग संघका अध्यक्ष ऋषिराम पौडेलका अनुसार अहिले ब्रोइलर कखुराको एउटा चल्लाको उत्पादन लागत ५५ देखि ६० रुपैयाँसम्म पर्छ भने विक्री मूल्य २५ रुपैयाँमा झरेको छ । ७० रुपैयाँ लागत लाग्ने लेयर्स कुखुराको चल्ला ४० रुपैयाँमा विक्री गर्न पनि धौधौ परेको उनले बताए ।
त्यसैगरी ३५ रपैयाँ लागतमा उत्पादन हुने बोइलर चल्ला १० रुपैयाँमा बेच्दा पनि किन्ने मान्छे नभएको उनको अनुभव छ । एक समय ब्रोइलर चल्लाको विक्री मूल्य १ सय १० रुपैयाँसम्म हुने गरेको थियो । विगत ५ महीनादेखि नेपालको पोल्ट्री क्षेत्र ओरालो लागिरहेको उनले जानकारी दिए ।
नेपाली पोल्ट्री बजारमा सामान्य अवस्थामा प्रतिहप्ता ४२ लाख चल्लाको माग हुने गरेको थियो । हाल यो परिमाण घटेर ३० लाखमा झरेको छ । अहिले यसरी मूल्य घट्नुको पछाडि कुखुरा पालनमा बढी जोखिमका कारण किसानहरूको कम आकर्षण हुनु पनि एउटा प्रमुख कारणका रूपमा रहेको सरोकारवालाहरू बताउँछन् ।