चाडबाडको बेला आयातमै भर पर्नुपर्ने फूल अहिले घरेलु उत्पादनले बजार थेगेको छ। पुष्प व्यवसायीले उत्पादनलाई जोड दिदैं आएका छन्। आयात प्रतिस्थापन हुदैं गएको छ।...
काठमाडौं । उत्पादनमा करीब ९० प्रतिशत आत्मनिर्भर भएको भनिएको फूलको आयात पछिल्ला वर्षमा ह्वात्तै बढेको पाइएको छ । निर्यात क्रमश: घट्दै गएको तथ्यांकले देखाउँछ ।
फ्लोरिकल्चर एशोसिएशन नेपालका अनुसार आर्थिक वर्ष (आव) २०७७/७८ मा मुलुकमा ३८ करोड ५३ लाख रुपैयाँ बराबरको फूल आयात भएको छ ।
निर्यात ४८ लाख रुपैयाँमा सीमित छ । कोरोना महामारीको प्रभावसँगै पुष्प व्यवसायमा लगानी घट्दा निर्यात खस्केको व्यवसायी बताउँछन् ।
आव २०७३/७४ मा फूल आयात ११ करोड ३६ लाख र निर्यात ३ करोड ६५ लाख रुपैयाँ बराबर थियो । त्यसपछि आयात क्रमश: बढ्दै र निर्यात खुम्चिँदै गएको देखिन्छ । चालू आवको ८ महीना (साउन–फागुन) को तथ्यांक हेर्दा १७ करोड ८४ लाख ६९ हजार रुपैयाँ बराबरको पुष्प तथा पुष्पजन्य वस्तु आयात भएको देखिन्छ । उक्त अवधिमा ३३ लाख ७८ हजार रुपैयाँ बराबरको निर्यात भएको छ ।
एशोसिएशनका अध्यक्ष मीनबहादुर तामाङ पछिल्ला वर्ष निर्यात घट्दै जानुमा पुष्प व्यवसायीले निर्यातयोग्य फूल उत्पादन गर्न नसक्नु र कोरोना महामारीको प्रभावलाई कारण मान्छन् । ९/१० वर्षअघि नेपालले अमेरिका, अस्ट्रेलियालगायत यूरोपेली मुलुकमा वार्षिक १९ करोड रुपैयाँसम्मको फूल निर्यात गरेको उनले बताए । पछिल्ला वर्ष पुष्प व्यवसायमा ठूलो मात्रामा लगानी हुन नसक्दा अन्तरराष्ट्रिय स्तरमा माग हुने फूल उत्पादन गर्न नसकिएको उनले बताए ।
उनका अनुसार केही वर्ष अघिसम्म नेपालमा उत्पादन हुने गुलाफको फूलको माग विश्व बजारमा ठूलो मात्रामा हुने गथ्र्यो । अहिले महामारीको प्रभाव र मागअनुसार गुणस्तरीय फूल दिन नसकदा निर्यात घटेको उनको भनाइ छ ।
निर्यात बढाउन पुष्प व्यवसायमा ठूलो लगानी गर्ने वातावरण बनाउन राज्य जिम्मेवार भएर लाग्नुपर्ने उनको भनाइ छ । ‘राष्ट्र बैंकको नीतिले कृषिमा ५ करोड रुपैयाँसम्म ऋण दिने भनेको छ । तर, निर्यातयोग्य फूल उत्पादन गर्न यो लगानी निकै थोरै हुन्छ । त्यसैले राज्यले यस्ता कुरातर्फमा पनि ध्यान दिनु जरुरी छ,’ उनले भने ।
कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयका प्रवक्ता प्रकाशकुमार सञ्जेल पनि तामाङको भनाइमा सहमत छन् । कृषिक्षेत्रमा ठूलो लगानी गरी निर्यातयोग्य फूल उत्पादन गर्न राष्ट्र बैंकले दिने एकीकृत सहुलियत कर्जा अपर्याप्त भएको उनले बताए । व्यवसायको प्रकृति हेरेर यस्तो कर्जा ५ देखि ५० करोडसम्म पुर्याउनुपर्ने सुझावसहित कार्यविधि बनाएर मन्त्रालयले सहमतिका लागि राष्ट्र बैंक र अर्थ मन्त्रालय पठाएको उनले जानकारी दिए । सञ्जेल त निर्यात बढाउन सरकारले पुष्प व्यवसाय हेर्ने छुट्टै निकाय नै स्थापना गर्नुपर्ने बताउँछन् ।
राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता डा. गुणाकर भट्ट मन्त्रालयको सिफारिश कार्यान्वयन गर्न कार्यविधि संशोधन गर्नुपर्ने बताउँछन् । सरकारले सहुलियतपूर्ण कर्जा दिने कार्यविधि संशोधन गरे त्यस्तो अवस्था आउन सक्छ । सरकारले कार्यविधि संशोधन नगरी राष्ट्र बैंक एक्लैले केही गर्न नसक्ने उनको तर्क छ ।
६ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी लगानी रहेको र ४३ जिल्लामा फैलिएको पुष्प व्यवसायमा महामारी अघिसम्म उद्यमी, व्यवसायी र किसान गरी करीब ७ सय जना आबद्ध थिए । महामारीपछि करीब १० प्रतिशत किसान तथा व्यवसायी घटेको एशोसिएशनको भनाइ छ । त्यसैगरी, पुष्पखेतीमा प्रयोग भइरहेको ३० हजार वर्गकिलोमीटरभन्दा बढी जमीन बाँझो रहेको र अन्य जमीनमा पनि पूर्ण क्षमतामा उत्पादन हुन नसकेको एशोसिएशनको बुझाइ छ ।
