कोरोनाबाट बन्दप्रायः पर्यटन उद्योगका लागि पछिल्ला समय केही आशाप्रद खबर आएका छन् । सरकारले त्रिभुवन विमानस्थलमा नै अनअराइभल भिसा दिन थाल्ने निर्णय गरेको छ भने भारतीयहरूलाई आफ्नो गाडी लिएर नेपाल आउन दिन थालेको छ । साथै बा≈य पर्यटकहरूका लागि क्वारेन्टाइनको अनिवार्य व्यवस्था पनि खारेज गरेको छ । कोरोनाविरुद्ध खोप लगाएका र कोरोना नेगेटिभ देखिएका पर्यटक अबै सीधै पर्यटकीय गन्तव्य जान पाउने भएका छन् । यसरी डेढ वर्षदेखि बन्द रहेको पर्यटन खुला गरिएको छ । तर, यसरी खुला गर्दैमा पर्यटकहरू आइहाल्ने अवस्था छैन । यसका लागि सरकार र व्यवसायीले गर्नुपर्ने काम धेरै छन् ।
नेपालमा तत्कालै पर्यटकको आगमन ठूलो संख्यामा हुने छैन । तर, अहिले खुला गरिएकाले बिस्तारै थोरै संख्यामा पर्यटक आउने र क्रमशः बढ्दै जाने अपेक्षा गर्न सकिन्छ । यसका लागि नेपाल पर्यटन बोर्डले प्रवद्र्धनात्मक कामहरू गर्नुपर्ने हुन्छ । नेपालका पर्यटनकर्मीहरूलाई ठूलो संख्यामा खोप लगाइसकिएको छ र कोरोना फैलन नदिने गरी विश्व स्वास्थ्य संगठनले दिएका निर्देशनहरू पालना गरिएको छ भन्ने सन्देश पर्यटन बजारमा पु¥याउनु आवश्यक छ ।
नेपालमा आउने धेरैजसो पर्यटक हिमाल आरोहण गर्न, पदयात्रा गर्न, दृश्यहरू अवलोकन गर्न तथा साहसिक क्रियाकलापका लागि आउने गर्छन् । यी सबैजसो क्षेत्रहरू भीडभाड ज्यादै कम हुने क्षेत्र हुन् । त्यसैले कोरोना संक्रमण फैलने सम्भावना कमै छ । यो सन्देश हामीले पर्यटकमाझ पुर्याउन आवश्यक छ । अहिले सबैजसो देशले पर्यटकीय गतिविधिहरू खुला गरिसकेको अवस्था छ । ती क्षेत्रमा पर्यटकको चहलपहल पनि राम्रै देखिएको छ । तर, ती क्षेत्रमा बाह्य पर्यटकको संख्या भने निकै कम छ । नेपालको पर्यटन बजार भनेको भारत, चीन, यूरोपेली मुलुकहरू हुन् । भारतमा कोरोनाविरुद्धका खोप अभियान जारी छ । त्यहाँ बिस्तारै कोरोना नियन्त्रणमा आइरहेको छ । त्यस्तै चीनमा पनि कोरोना नियन्त्रणमा नै छ । तर, ती देशबाट पर्यटक आगमन भइरहेको छैन । भारतबाट पर्यटक आगमनको संकेत देखापर्न थालेको छ । उनीहरूले आप्mनो गाडी लिएर सीधै नेपाल आउन पाउने भएकाले उनीहरूको संख्या बढ्ने देखिन्छ । यद्यपि उनीहरूले होटेल रिजर्भ गरेको वा कुनै पर्यटन प्याकेज अर्डर गरिसकेको जानकारी भने प्राप्त भएको छैन । चीनबाट भने पर्यटक आगमत हुने छाँटकाँट देखिएको छैन । उसले पर्यटनमा निक्लन जनतालाई प्रोत्साहन गरिरहेको छैन । यद्यपि उसको आन्तरिक पर्यटन भने अहिले पूर्ववत् अवस्थामा छ ।
यी सबै परिदृश्यले नेपालको पर्यटनलाई नयाँँ ढंगमा लैजानुपर्ने तथ्यलाई देखाएको छ । विगतमा भएका गल्तीलाई सच्याउन पनि अहिले अवसर प्राप्त भएको छ । यो भनेको झोले पर्यटकलाई विस्तारै कम प्रोत्साहित गर्ने र गुणस्तरीय पर्यटक लक्षित प्याकेज ल्याउने हो । विदेशी झोले पर्यटकका दाँजोमा त नेपाली पर्यटकले नै राम्रो खर्च गर्ने गरेको पाइन्छ । नेपालको मौलिक विशेषतालाई जोगाएर त्यसैको प्याकेज बनाउनेतिर अब लाग्नुपर्छ । साथै ठूलो लगानी गरेर नयाँ खालको प्रडक्ट पनि ल्याउन सकिन्छ ।
अहिले हस्पिटालिटी क्षेत्रमा ठूलो लगानी भएको छ । ठूला होटलहरू खुल्ने क्रममा छन् । ती होटेल धेरैजसो काठमाडौं वरपर बढी भए पनि राजधानीबाहिर पनि केही होटल खुल्ने क्रममा छन् । यी होटेल सञ्चालन गर्न पनि गुणस्तरीय पर्यटक आवश्यक पर्छ । होटेल एउटा ठूलो पूर्वाधार हो तर यो मात्र पर्याप्त छैन । मुख्य कुरा नेपाली पर्यटनले प्रविधिलाई पछ्याउन सकिरहेको छैन । पदयात्राका एपहरू बनाउन सकिन्छ । पर्यटकलाई एक्लै हिँड्न दिनु हुँदैन भन्ने माग पर्यटन व्यवसायीकै पाइन्छ । तर, उनीहरूसँग पदयात्राका शुल्क राम्रोसँग लिने र खर्च गर्नुपर्ने अन्य वातावरण तयार पारिदिने हो भने यस्ता पदयात्रीबाट पनि ठूलो कमाइ लिन सकिन्छ । तर, सुको खर्च नगर्ने र यहाँको प्राकृतिक सुन्दरताको लाभ लिने पर्यटकहरूलाई पनि निषेध नै गरे पनि फरक पर्दैन । यस्ता पर्यटकले पर्यावरण प्रदूषित पार्न सहयोग गरिररहेका हुन्छन् भने नेपालको पर्यटनबारे नकारात्मक सन्देश प्रवाह गर्ने सम्भावना पनि उत्तिकै हुन्छ । आशय के हो भने गुणस्तरीय पर्यटनका लागि अब पर्यटन व्यवसायी र सरकारले विशेष रणनीति बनाउन अहिले अवसर मिलेको छ ।
पर्यटन व्यवसायीबीच अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाकै कारण नेपालको पर्यटन सस्तो हुँदै गएको हो । मुख्य कारण यही मात्र होइन तर एउटा कारण यो पनि भएकाले यस्तो अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा रोक्न व्यवसायीहरूले आचार संहिता बनाउनु आवश्यक छ । पर्यटकले जहाँ दुई पैसा सस्तो हुन्छ त्यही सेवा लिने हो । प्रतिस्पर्धाको लाभ सेवाग्राहीले पाउनु अन्यथा पनि होइन । तर, सस्तो सेवा दिने बहानामा पर्यटक तानातान गर्दा नेपालले पर्यटनबाट पाउने लाभ भने घटेको छ । पर्यटनको लागत बढ्ने र मुनाफा घट्ने अवस्था आउँछ । खासगरी पर्यटन व्यवसायमा दीर्घकालीन सोचविना लगानी गर्नेहरूका कारण यस्तो भएको पाइन्छ । यस्तो सोचमा परिवर्तन आवश्यक छ ।
अब पर्यटनलाई कस्तो बनाउने र कसरी अगाडि बढाउने भन्ने जिम्मेवारी निजीक्षेत्रमाथि आइपरेको छ । यसको नेतृत्व नेपाल पर्यटन बोर्डले लिनु उपयुक्त हुन्छ । पर्यटन व्यवसायीहरू विभिन्न संगठनमा विभक्त छन् । त्यस्तै फरकफरक सेवाका संस्थाहरूको फकरफरक विचार पाइन्छन् । व्यावसायिकभन्दा राजनीतिक आस्थाका आधारमा संगठित संस्था र तिनको नेतृत्वले समग्र पर्यटन रणनीतिका लागि आवाज उठाउने सम्भावना कमै देखिन्छ । पर्यटन व्यवसाय विभिन्न खालका सेवाका एकत्रित सेवा र नीतिबाट चल्न आवश्यक छ । पर्यटन व्यवसायी महासंघ बनेको भए यसमा समग्र पर्यटनबारे आधिकारिक धारणा ल्याउन सक्थ्यो त्यो नभएको अवस्थामा अबको पर्यटनलाई नयाँ दिशा र गति दिन सबै व्यवसायी मिलेर साझा नीति ल्याउन ढिला गर्नु हुँदैन ।
पर्यटन व्यवसायीको क्षेत्रगत संगठनहरूले आआफ्नो क्षेत्रका बारेमा मात्रै सोच्ने हुँदा समग्र पर्यटनलाई एकत्रित रूपमा कस्तो मोडालिटी र प्रडक्ट ल्याउनुपर्छ र सकिन्छ भन्नेमा गृहकार्य गर्न ढिला गर्नु हुँदैन । यसमा बोर्डले सहजीकरण गर्नु आवश्यक छ ।
लेखक नेपाल एशोसिएशन अफ टुर एन्ड ट्राभल एजेन्ट्स (नाट्टा)का पूर्वमहासचिव हुन् ।
