कान्ति बाल अस्पताल ६२ औं वर्षमा, एक वर्षमा करिब २ लाखले लिए सेवा
बाल उपचारका लागि सरकारी स्तरबाट स्थापना भएको एक मात्रै सरकारी अस्पताल कान्ति बाल अस्पताल आजबाट ६२ औ वर्षमा प्रवेश गरेको छ। सन् १९६३ सालमा ५० शय्याबाट सुरु भएको उक्त अस्पतालले ६१ औं वर्ष पार गरी ६२ औं वर्षमा प्रवेश गरेको हो।
नेपालको एकमात्र बालबालिकाको केन्द्रिय अस्पतालको रूपमा रहेको कान्ति बाल अस्पतालले स्थाफनाको ६१ औँ वार्षित्कोत्सव मनाएको छ ।शुक्रबार एक कार्यक्रम आयोजना गर्दै अस्पतालले वाटर भेन्डिङ मेसिन (वाटर एटीएम) सञ्चालनमा ल्याएको छ ।
विश्वको प्रमुख शक्ति राष्ट्रका रूपमा रूससँग नेपालको दौत्य सम्बन्ध सन् १९५६ मा स्थापना भए तापनि द्विपक्षीय व्यापार सम्झौता भने सन् १९७० मा गएर मात्र सम्पन्न भएको देखिन्छ । नेपाल–रूस दौत्य सम्बन्धका प्रारम्भिक दिनहरूमा नेपाल र रूस (तत्कालीन सोभियत संघ) को आर्थिक सम्बन्ध विकास साझेदार, शैक्षिक एवम् प्राविधिक सहयोगमा केन्द्रित रहेको पाइन्छ । कान्ति बाल अस्पताल, पनौती जलविद्युत् आयोजना, पथलैया ढल्केवर सडक खण्ड, जनकपुर चुरोट कारखाना, कृषि औजार कारखाना, रोजिन तथा टर्पेन्टाइन उद्योग तथा शैक्षिक छात्रवृत्तिहरू उक्त सहयोगका केही उदाहरण हुन् । परराष्ट्र मन्त्रालयका अनुुसार सन् २०२० सम्ममा रूसको नेपालमा यहाँका ४२ ओटा विभिन्न उद्योगहरूमा कुल वैदेशिक लगानी करीब रू. ६ अर्ब ९४ करोड रहेको तथा यसमार्फत करीब १४६४ ओटाजति रोजगारी सृजना भएको देखिन्छ । सन् २०१५ मा रूसबाट करीब ५ हजारजति पर्यटक नेपाल भित्रिएकोमा सन् २०१९ मा उक्त संख्या करीब १० हजारजति पुगेका पाइन्छ ।
नेपालको उत्तरी सिमाना हुँदै काशगार जोडिने र काशगारमार्फत मध्यएशिया हुँदै रूस जोडिने यस व्यापारिक मार्गको उपभोग हुन सकेको खण्डमा व्यापार मात्रै हैन, रूस, मध्यएशिया तथा दक्षिण एशियाका पर्यटकहरूको संगमस्थल पनि नेपाल हुने निश्चित छ ।
सारांशमा भन्नुपर्दा १ दशमलव ५ ट्रिलियन यूएस डलर (स्रोत : विश्व बैंक) को अर्थतन्त्र तथा २३१ अर्ब यूएस डलरको आयात र ३३७ अर्ब यूएस डलरको निर्यात व्यापार हुने रूसजस्तो महत्त्वपूर्ण देशसँग नेपालको द्विपक्षीय व्यापार २ करोड यूएस डलरमा मात्र सीमित रहन गएको देखिन्छ ।
उपर्युक्त तथ्यांकहरूले नेपाल–रूसबीच द्विपक्षीय व्यापार सहकार्यमा प्रशस्त सम्भावना रहेको देखिन्छ ।
सर्वप्रथम रूस कृषिजन्य वस्तुहरूको प्रमुख निर्यातक देशका रूपमा देखा परेको छ । विशेषगरी तेलहन र दलहनका क्षेत्रमा रूसको विश्व व्यापारको अंश आगामी दिनमा अझ बढ्ने देखिन्छ । नेपालमा यी वस्तुहरूको माग दिन प्रतिदिन उच्च गतिमा बढी रहेको सन्दर्भमा तेलहन र दलहनका क्षेत्रमा नेपाल र रूसबीच सहकार्य हुने हुन सक्छ । गैरकृषिजन्य क्षेत्रमा उड्डयन उद्योग, कृषि सामग्री, उड्डयन क्षेत्र, चुरोट उद्योग, रोजिन र टर्पेन्टाइन उद्योगलगायत क्षेत्रमा दुई देशबीच सहकार्यको सम्भावना देखिन्छ ।
गत आर्थिक वर्षमा नेपालले रूसबाट केराउको अतिरिक्त सूर्यमुखी, भटमासकोे कच्चा तेल, तोरी र रायो प्रशस्तमात्रामा आयात गरेको देखिन्छ ।
विशेषगरी तयारी पोशाक, दुग्धपदार्थ, तरकारी, अम्लजातीय फलफूल, केरा, कफी, सुर्ती, चिया, चाउचाऊ, पश्मिना सल, हस्तकलाका सामानहरू, फेल्टका उत्पादन, जडीबुटी, नक्कली कपाल तथा कार्पेट क्षेत्रको उचित विकास गर्ने हो भने यी वस्तुहरूले रूसमा राम्रो बजार पाउने सम्भावना रहेको छ । आएटीसी ट्रेडम्यापका अनुसार सन् २०२० मा यी वस्तुको रूसमा भएको कुल आयात १५ अर्ब २० करोड यूएस डलरजति रहेको थियो । उक्त व्यापारको करीब १० प्रतिशत व्यापारमात्र नेपाली वस्तुहरूले ओगट्न सकेको खण्डमा यो व्यापार नेपाली अर्थतन्त्रको सबलीकरणका लागि ठूलो कारक बन्ने निश्चित छ ।
रूसमा उत्पादनमूलक क्षेत्रमा श्रमिकको कमी रहेको देखिन्छ । रसिया ब्रिफिङका अनुसार सन् २०३० मा वैदेशिक श्रमिकको संख्या तीन गुणाले बढाउने रूसले लक्ष्य लिएको देखिन्छ । हाल पूर्वसोभियत गणराज्यहरूबाट ती श्रमिक आपूर्ति गर्ने सोच रहे तापनि सस्तो श्रमका लागि बाह्य क्षेत्रमा पनि विकल्पका रूपमा जानुपर्ने अवस्था आउन सक्छ । यस अवस्थालाई दृष्टिगत गर्दा निकट भविष्यमा बेरोजगारी नेपाली युवाहरूका लागि रूसी श्रम बजार आकर्षक गन्तव्य बन्न सक्दछ । यस्तै दक्ष जनशक्तिका क्षेत्रमा नेपालका रहेको अभावलाई रूसले परिपूर्ति गर्ने सम्भावना पनि रहेको छ ।
रेमिट्यान्स सृजित सम्पन्नताले नेपालीहरू पनि विश्व पर्यटन व्यवसायको महत्त्वपूर्ण अंग बन्दै गइरहेका छन् । यस अवस्थामा रूसलाई नेपाली पर्यटनको आकर्षक गन्तव्यका रूपमा विकास गर्ने सम्भावना रहेको छ भने रूसी पर्यटकलाई नेपालमा थप आकर्षण हुने सम्भावना पनि उत्तिकै प्रबल रहेको छ । यस अवस्थामा दुईपक्षीय पर्यटनको प्रवर्द्धनमा संयुक्त पहलको आवश्यकता महसूस गरिएको छ ।
विश्वमा प्रमुख देशहरूले आफ्नै मूल्य शृंखलाहरू विकास गरेका छन् र गरिरहेका छन् । रूस सृजित मूल्य शृंखलामा नेपाली उत्पादनहरूलाई आबद्ध गराउन सकेको खण्डमा नेपाल र रूसबीचको आर्थिक सहकार्य अझ बलियो हुने देखिन्छ । सुर्ती, चुरोट, रोजिन एन्ड टर्पेन्टाइन उद्योगमा यस प्रकारका सम्भावनाहरू देखिएका छन् । आधुनिक नेपालको औद्योगिकीकरणमा तत्कालीन सोभियत संघले नेपालमा यी उद्योगहरू खोल्न गरेका सहायताको एक प्रमुख पाटो रूसी मूल्य शृंखलामा यी नेपाली वस्तुहरूलाई आबद्ध गराउनु पनि एक रहेको विषय बिर्सिनु हुँदैन ।
उपर्युक्त परिस्थितिलाई दृष्टिगत गर्दै सर्वप्रथम नेपाल–रूस व्यापार सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुर्याउन माथि उल्लिखित आधारलाई मनन गर्दै दुवै पक्षको हित हुने गरी नेपाल–रूस व्यापार सम्बन्धको धरातल निर्माण गर्नुपर्छ । दोस्रो नेपाल–रूस व्यापार सम्बन्धलाई थप विस्तार गर्न दुवैतर्फ अनुसन्धानात्मक क्रियाकलापहरू निरन्तर रूपमा सञ्चलन हुने संस्थागत व्यवस्था हुन पनि त्यत्तिकै जरुरी छ ताकि नेपाल–रूस व्यापार विस्तारका कार्यहरू संगठित, व्यवस्थित, वैज्ञानिक र व्यावहारिक धरातलमा आधारित रहुन् । सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण पक्ष नेपाल र रूसबीच व्यापार सम्बन्ध घनीभुत बनाउन र नेपाललाई पूर्वी दक्षिण एशिया र रूसको व्यापारिक केन्द्रविन्दुका रूपमा विकास गर्न चिनियाँ शहर काशगार हुँदै मध्यएशियामार्फत रूससँग स्थलमार्गमा व्यापार हुने अवधारणामा जानु पनि त्यत्तिकै जरुरी छ । यो व्यवस्था हुन सकेको खण्डमा कम्तीमा नेपाल रूसका कृषिजन्य वस्तुहरूलाई पूर्वी दक्षिण एशियामा आपूर्ति गर्ने र पूर्वी दक्षिण एशियाका कृषिजन्य उत्पादनहरूलाई रूसमा आपूर्ति गर्ने हबका रूपमा विकास गर्न सकिने सम्भावना प्रबल रहेको छ । चाइना नेशनल हाइवे २१९ यस अवधारणाको धमनीका रूपमा रहेको छ । नेपालको उत्तरी सिमाना हुँदै काशगार जोडिने र काशगारमार्फत मध्य एशिया हुँदै रूस जोडिने यस व्यापारिक मार्गको उपभोग हुन सकेको खण्डमा व्यापार मात्रै होइन रूस, मध्यएशिया तथा दक्षिण एशियाका पर्यटकहरूको संगमस्थल पनि नेपाल हुने निश्चित छ ।
व्यापार तथा निर्यात प्रवर्द्धन केन्द्रका वरिष्ठ अधिकृत बजगाईंका यी विचार निजी हुन् ।
