भदौ १७, सिन्धुपाल्चोक । मध्य भोटेकोशी जलविद्युत् आयोजना र स्थानीय सरोकार समिति बीच बृहत छलफल गरिएको छ । छलफलमा प्रभावितहरुको समस्या समाधान गर्दै डेढ वर्ष भित्र आयोजना सम्पन्न गरिने जानकारी दिइएको छ ।
मध्य भोटेकोशी जलविद्युत् आयोजनाका प्रमुख सूर्यनाथ भुर्तेल, प्रबन्ध निर्देशक रामगोपाल शिवाकोटी, बाह्रविसे नगरपालिकाका प्रमुख एवम् स्थानीय सरोकार समितिका संयोजक निमफुञ्जो शेर्पा, आयोजना प्रभावित स्थानीय लगायत सहभागीहरुले प्रभावितहरुको समस्या र आयोजना ढिलाई हुनुको कारणबारे छलफल गरेका हुन् ।
छलफलमा आयोजना प्रमुख सूर्यनाथ भुर्तेलले विगतका कमजोरीहरु सच्याएर चाँडोभन्दा चाँडो आयोजना सम्पन्न गर्न जरुरी रहेको बताए । ‘विगतमा के भएको थियो त्यतातर्फ नजाऔं’, उनले भने ‘अब चाँडोभन्दा चाँडो आयोजना सम्पन्न गर्नेतर्फ सोच्न जरुरी छ ।’ ६ वर्ष अघिको भूकम्प, भारतीय नाकाबन्दी, भोटेकोशीमा बारम्बार आएको बाढी र कोभिड–१९ को संक्रमणका कारण काम पछि घकेलिँदै गएको उनले बताए ।
प्रभावितहरुको माग पूरा गर्न आयोजना तत्पर रहेको बताउँदै आयोजनाका प्रबन्ध निर्देशक रामगोपाल शिवाकोटीले अबको डेढ वर्ष भित्रै निर्माण सम्पन्न गरिसक्ने बताए । ‘अब डेढ वर्ष भित्र आयोजना सम्पन्न हुनेछ’, उनले भने ‘निर्माण छिटो सम्पन्न गर्न तथा प्रभावितहरुको समस्या समाधान गर्न म स्वयम् आयोजना स्थलमा खट्नेछु ।’ कामदारको ज्याला समेत लामो समय रोकिएको स्थानीयको गुनासोलाई सम्बोधन गर्दै उनले मासिक रुपमै भुक्तानीको व्यवस्था मिलाउन निर्देशन दिइसकेको बताए ।
‘प्रभावितहरुका सन्दर्भमा पटक–पटक आश्वासन मात्रै भयो, अब पूरा नभए प्रभावित जनताले नै आयोजना कब्जामा लिनेछन्’, छलफलको क्रममा सरोकार समितिका संयोजक समेत रहेका नगर प्रमुख शेर्पाले भने ‘गुणस्तर र परिणाममा कुनै सम्झौता हुँदैन तर प्रभावित स्थानीयलाई आयोजनाले काम दिनुपर्छ ।’ प्रभावितलाई आयोजनाले एकघर एक रोजगारीको ग्यारेन्टी गर्ने गरी सम्झौता गरिएपनि कार्यान्वयन नगरिएको शेर्पाले बताए ।
आयोजना पूरा गर्न नदिनको लागि केहि राजनीतिक दलनै लागेको खुलासा गर्दै शेर्पाले आफू भने आयोजना समयमै सम्पन्न गराउन दृढतापूर्वक लागेको बताउँदै आयोजनाले भने प्रभावितहरुको एउटा पनि माग सम्बोधन नगरेको रोष व्यक्त गरे । आफू सरोकार समितिको संयोजक भएपनि महत्वपूर्ण निर्णय र काम गर्दा जानकारी नगराउने प्रवृत्ति आयोजनामा देखिएको उनले बताए ।
नागरिकको अर्बौको लगानी रहेको आयोजना ढिलाई हुनुमा अघिल्लो आयोजना प्रमुखले गरेको चरम अनियमिता र लापरबाहीका कारण भएको दावी गर्दै शेर्पाले दोभाषेको मिलेमतोमा चाईनिज ठेकेदार कम्पनीले आयोजना डुबाउन लागेको ठोकुवा गरे । छलफलकै क्रममा आयोजनासँग प्रभावितहरुले सम्झौता गरेअनुसार स्थानीय प्रभावितलाई काम दिनु पर्नेमा भारतीय ठेकेदारले मोटो रकम खाएर जिल्ला बाहिरीका कामदारलाई काममा राखेको उनले आरोप लगाए ।
मेकानिकल कामको जिम्मा पाएको एन्ड्रीडका साइट इञ्चार्ज भारतीय नागरिक सुरेन्द्र दवाडीलाई स्थानीयले हातपात गरेको प्रसंगलाई जोड्दै नगर प्रमुख शेर्पाले प्रभावितलाई कुनै काम नदिएपछि स्थानीय आक्रोसित हुन पुगेको बताए । ‘सम्झौता पूर्ण रुपमा कार्यान्वयन गर्ने हो भने आयोजना स्थानीयले कुनै अवरोध गर्दैनन्, त्यसको जिम्मा म लिन्छु’, शेर्पाले भने ।
छलफलमा आयोजना प्रभावित बाह्रविसे नगरपालिका–६ का मोहनलाल श्रेष्ठ, ७ का मिनबहादुर श्रेष्ठ, ८ का सुरज लामा, कार्यपालिका सदस्य बेलबहादुर रोक्का, भोटेकोशी गाउँपालिका–५ का अध्यक्ष सुपा लामालगायतले प्रभावितहरुको माग पूरा गर्न जोड दिए ।
छलफलमा प्रभावितहरुको समस्या समाधान गर्न आयोजना र स्थानीय सरोकार समितिबीच ७ बुँदे सहमति गरिएको छ । ठेकेदारसँग लिने रोयल्टी आोजनाबाट ठेकेदारलाई समन्वय गर्ने र उक्त बाँकी रकम भुक्तानी गर्न लगाउने, आयोजनाबाट प्रभावित धनेश्वरी माध्यमिक विद्यालय भवन तत्काल निर्माण गर्ने, स्थानीय लेवर तथा स्काभेटरको भुक्तानी एक महीना भित्रै गर्ने सहमति भएको हो ।
त्यस्तै, आयोजनाबाट क्षति पुगेको बोर्डरल्याण्ड रिसोर्टलाई जिल्ला प्रशासन कार्यालय मातहतमा बनेको क्षतिपूर्ति निर्धारण समितिले ठह¥याए बमोजिमको क्षतिपूर्ति दिने, मजदूरलाई आवस्यक लत्ताकपडा र स्वास्थ्योपचारको व्यवस्था गर्ने, आयोजना र सरोकार समितिको बैठक प्रत्येक महीना बस्ने र आयोजनाले लिएको ३७५ रोपनीभन्दा बढी जग्गा हकबन्दीको कारण समस्या देखिएकोले सरकारसँग समाधानको लागि अनुरोध गर्ने सहमति भएको बाह्रविसे नगरप्रमुख एवम् सरोकार समितिका संयोजक शेर्पाले जानकारी दिए ।
सिन्धुपाल्चोकको भोटेकोशी गाउँपालिकाको चाकुमा निर्माणाधीन १०२ मेगावाटको मध्यभोटेकोशी जलविद्युत् आयोजनाले हालसम्म ६५ प्रतिशत मात्र काम सम्पन्न भएको छ । सन् २०१३ मा शुरु भई सन् २०१६ को डिसेम्बरमा सम्पन्न गर्ने लक्ष्य रहेको आयोजना भूकम्प, बाढी र कोभिड–१९ ले गर्दा निर्धारित समयभन्दा ६ वर्ष पछि धकेलिएको छ ।
आयोजनामा हाल नेपाली ७० र चिनियाँ १८९ गरी २५९ कामदार कार्यरत छन् । ७२४ मिटर सुरुङमध्ये ४१५ मिटर खन्न अझै बाँकी छ । विद्युतगृहको काम ७५ प्रतिशत र बाँधको काम ५० प्रतिशत मात्र सकिएकोे छ । स्वदेशी लगानी १४ अर्ब ५० करोड रुपैयाँमा निर्माण भइरहेको आयोजनामा चिनियाँ कम्पनी ग्वाङ्सी हाइड्रो इलेक्ट्रिकल कन्स्ट्रक्सन ब्यूरो र भारतीय आस्ट्रिया एन्ड्रीड हाइड्रोले काम गरिरहेको छ ।