काठमाडौं । सहिद गंगालाल राष्ट्रिय हृदय केन्द्रले बूढानीलकण्ठ नगरपालिकामा गरेको एक अध्ययनले जन्मजात मुटु रोगको बिरामी धेरै भएको देखाएको छ ।
बूढानीलकण्ठ नगरपालिकाका सरकारी र निजी स्कुलका १३ हजार विद्यार्थीमा गरिएको अध्ययनले १ सय ४६ विद्यार्थीमा जन्मजात मुटुसम्बन्धी समस्या देखाएको हो । अस्पतालका निर्देशक डा चन्द्रमणि अधिकारीले ५ देखि १५ वर्ष उमेर समूहका १३ हजार विद्यार्थीको मुटु परीक्षण गर्दा ९ जनामा मात्र बाथ मुटुरोग देखिएको बताए ।
बाथ तथा मुटु ज्वरो छ, छैन भन्ने अध्ययन गर्ने स्क्रिनिङ परीक्षण शुरू गरिएको थियो । पुसदेखि माघको अन्तिमसम्ममा गरिएको परीक्षणमा सरकारी विद्यालयका ३ हजार ८ सय २० र निजी विद्यालयका ९ हजार १ सय ८० जना विद्यार्थी सहभागी थिए । उनका अनुसार १ सय ४६ बालबालिकामा जन्मजात मुटुसम्बन्धी समस्या देखिएको हो । ‘अस्पतालमा परीक्षण (इको) गर्दा शंका लागेका विद्यार्थीलाई पुन: अस्पतालमा परीक्षण गरेका थियौं । बाथ तथा मुटु रोगका समस्या भएका ९ बिरामी देखिए । १ सय ४६ लाई विभिन्न किसिमको जन्मजात मुटुको रोग देखियो ।’
अध्ययनले आर्थिकरूपमा सबल स्थानमा बाथ मुटु रोग कम हुन सक्ने देखाएको उनको भनाइ छ । ‘लक्षण नभए पनि जन्मजात मुटु रोगको समस्या हुन सक्ने यो अध्ययनले देखाएको छ । अर्कोतर्फ काठमाडौं उपत्यका नजिकका ठाउँमा स्वास्थ्य सेवाको पहुँच र सबल आर्थिक पक्षका कारण पनि बाथ मुटु रोग कम देखिएको भन्न सकिन्छ,’ डा. अधिकारीले भने ।
केन्द्रले मुगु जिल्ला र धुनीबेसी नगरपालिकामा समेत मुटुरोगको अध्ययन गर्ने तयारी रहेको निर्देशक अधिकारीले जानकारी दिए । उनले भने, ‘देशका विकट स्थानमा मुटुसम्बन्धी समस्या कस्तो छ भन्ने जान्नका लागि मुगुमा अध्ययन गर्ने तयारी छ ।’
जन्मजात मुटु सचेतना सप्ताह चलिरहँदा अस्पतालले उक्त अध्ययन सार्वजनिक गरेको हो । जन्मजात मुटुरोग सचेतना सप्ताह फेब्रुअरी ७ देखि १४ सम्म विभिन्न जनचेतनामूलक कार्यक्रम गरी मनाइन्छ । बाल मुटुरोग विशेषज्ञ डा उर्मिला शाक्यका अनुसार सय जनामा एक जनालाई जन्मजात मुटुसम्बन्धी रोग हुने गर्छ । तीमध्ये एक तिहाइलाई जटिल प्रकारको समस्या हुने र उपचार नपाए मृत्युको जोखिम हुने गर्छ ।
उनी भन्छिन्, ‘सबैभन्दा बढी बच्चाको मृत्युको कारण जन्मजात मुटुसम्बन्धी रोग हो । गर्भावस्थाबाटै शिशुको मुटुभित्र र बाहिरका बनावटमा कुनै पनि प्रकारको विकृतिलाई जन्मजात मुटुरोग भनिन्छ ।’ जन्मजात मुटुसम्बन्धी रोगका ९० प्रतिशत कारण पुष्टि नहुने र १० प्रतिशत कारणमध्ये सबैभन्दा धेरै वंशाणुगत र वातावरणीय प्रतिक्रिया हुने पनि उनले बताइन् ।
मुटुरोग विशेषज्ञ डा पुनम शर्मा १२ देखि २४ हप्ताको गर्भमा शिशुको मुटुसम्बन्धी समस्या परीक्षण गर्न सकिने बताउँछिन् । ‘त्यस्ता समस्या सामान्यदेखि जटिलसम्म हुनसक्छ । समयमा पहिचान हुनसके जटिल मुटुरोगको उपचार सम्भव छ,’ उनले भनिन् ।
डा शर्माका अनुसार जन्मजात मुटुरोग हुने बालबालिकामा ओठ र जिब्रो नीलो हुने, तौल नबढ्ने, छिटो थाक्ने, आमाको दूध राम्ररी खान नसक्ने र निमोनिया भइरहने जस्ता लक्षण देखिन सक्छ । गर्भवती महिलाले मद्यपान, धुम्रपान गर्ने र विकिरणको सम्पर्कमा आउँदा शिशुमा मुटुसम्बन्धी समस्या देखिन सक्छ । चिकित्सकको सल्लाहविना औषधि सेवन, पोलेट भिटामिनको अभाव, नजिकको नातामा हुने विवाह, डाउन सिन्ड्रोम, रुबेला भाइरस र वंशाणुगत कारणले बालबालिकामा जन्मजात मुटुरोगसम्बन्धी विभिन्न समस्या देखिन सक्छ । रासस
