पर्यटकको नेपाल बसाइ अवधि बढ्यो

हिलस्टेशन पर्यटनमार्फत समृद्धि: पर्यटकको बसाइ लम्ब्याउने कार्यक्रम आवश्यक

भारतमा ब्रिटिश शासनकालमा हिमालय पर्वत शृंखलाको फेदीमा आनन्द सेवन गर्ने उद्देश्यले पूर्वदेखि पश्चिमसम्म १८२ ओटा हिलस्टेशनको जग हालिएको थियो । आज आएर तिनै हिलस्टेशन भारतको आन्तरिक पर्यटनका लागि आकर्षक गन्तव्य बन्न पुगेका छन् । कोलकाताका लागि गान्तोक, दार्जिलिङ, पश्चिमी उत्तर प्रदेश, नयाँ दिल्ली, हरियाणा, पञ्जाबतिरका बासिन्दाका लागि शिमला, नैनीताल, देहरादुन, कुुल्लु, मनाली, अल्मोडा, काँकडा पर्यटनको निर्विकल्प गन्तव्यका रूपमा विकास भएका छन् । नेपालजस्तै भौगोलिक र सांस्कृतिक विशेषता बोकेको भारतका हिमाञ्चल, सिक्किम, दार्जिलिङमा वार्षिक रूपमा भित्रिने आन्तरिक पर्यटकको संख्या क्रमश: १ करोड २७ लाख, १ करोड २० लाख र ३ करोड १८ लाख रहेको छ । समग्रमा भन्नुपर्दा निकटवर्ती मैदानका बासिन्दा पर्यटकका रूपमा यी तीनओटा क्षेत्रमा मात्रै करीब ६ करोडको हाराहारीमा घुम्न आउँछन् । पर्यटन मन्त्रालय, हिमाञ्चलका अनुसार त्यहाँ वार्षिक रूपमा भित्रिने आन्तरिक पर्यटकमध्ये करीब ८१ प्रतिशत पर्यटक एक वा त्योभन्दा बढी रात हिमाञ्चलमा नै बिताउने गरी आउँछन् । तीमध्ये करीब ६१ प्रतिशत पर्यटक आराम र आनन्दका लागि हिमाञ्चल घुम्न जाने गर्छन् । त्यहाँ जाने कुल पर्यटकमध्ये करीब २५ देखि ४४ वर्ष उमेरसमूहका पर्यटकको अंश औसतमा ७२ प्रतिशत रहेको छ । हिमाञ्चल प्रदेश घुम्न जाने पर्यटकमध्ये करीब ५० प्रतिशत पर्यटक सरकारी सेवामा रहेका छन् । उद्देश्यगत रूपमा हेर्दा ७२ प्रतिशत पर्यटक बिदा मनाउन जाने गरेको देखिन्छ । ती पर्यटकमा पनि ८४ प्रतिशतले सार्वजनिक बस प्रयोग गरी हिमाञ्चल प्रदेश भित्रिने गरेको पाइन्छ । हिमाञ्चल घुम्न जाने आन्तरिक पर्यटकमध्ये वर्षमा एकपटक जाने पर्यटकको अंश ६९ प्रतिशत, वर्षमा दुईपटक घुम्न जाने पर्यटकको अंश १९ प्रतिशत र ३–३ महीनामा घुम्न जाने पर्यटकको अंश ४ प्रतिशत रहेको देखिन्छ । हिमाञ्चल प्रदेश घुम्न जाने ९१ प्रतिशत पर्यटकले आफ्नो यात्रा आफै व्यवस्थापन गरेको पाइन्छ । ८० प्रतिशत पर्यटकले ताराविहीन होटेलमा बस्ने गरेको पनि अध्ययनले देखाएको छ । ३९ प्रतिशत पर्यटकले पत्रपत्रिकालाई सूचनाको स्रोत मानेका छन् भने ४२ प्रतिशत पर्यटकले टेलिभिजनलाई सूचनाको स्रोत मानेका छन् । बाँकी १५ प्रतिशतले पत्रपत्रिका र टेलिभिजन दुवैलाई सूचनाको स्रोत मानेको देखिन्छ । त्यहाँ घुम्न जाने पर्यटकमध्ये ३६ प्रतिशत पर्यटकले ढाबामा खान रुचाएको पनि अध्ययनमा उल्लेख छ । यसै गरी वाािर्षक १ लाख भारूदेखि २ लाख भारू आम्दानी भएका पर्यटकको अंश १२ प्रतिशत रहेको छ भने वार्षिक २ लाख भारूदेखि ५ लाख भारू आम्दानी भएका पर्यटकको अंश ८४ प्रतिशत रहेको देखिन्छ । उपर्युक्त तथ्यांकले नेपालका हिलस्टेशनमा आधारित पर्यटनको ढाँचा कस्तो हुने र त्यस्ता हिलस्टेशनमा पर्यटन प्याकेजहरू विकास गर्दा केके विषयमा ध्यान दिनुपर्छ भन्ने एउटा मार्गनिर्देश गर्छ । आवागमनको सहजता र गन्तव्यको पूर्ण जानकारीका कारण भारतमा आन्तरिक पर्यटनको विकास दु्रत गतिमा भइरहेको छ । भारतको पर्यटन मन्त्रालयको तथ्यांकअनुसार भारतमा एक प्रदेशबाट अर्को प्रदेशमा यात्रा गर्ने आन्तरिक पर्यटकको संख्या नै करीब १ अर्ब ६० करोडको हाराहारीमा रहेको छ । पर्यटन पूर्वाधारमा भारत सरकारको लगानी, प्रचारप्रसार र आयस्तर अनुसारका होटेल र भोजनगृहको पर्याप्त व्यवस्था, सस्तो र सर्वसुलभ विभिन्न प्रकारका यातायातका साधन, सुरक्षित र गुणस्तरीय मार्गहरू, यातायातका साधनहरूको निर्बाध आवागमनको सुविधा, ब्रिटिशहरूले स्थापना गरिदिएको साख र मौसमी हिमपात, समशीतोष्ण सदावहार जलवायु, पर्वतीय हरियालीयुक्त सुन्दरता र मर्यादित होटेल व्यवसायका कारण हिटस्टेशनहरूमा भारतका मैदानी भागका पर्यटकको घुइँचो लाग्ने गरेको छ । यदि भारतीय यात्रुहरूका लागि भारतमा झैं नेपालमा हिलस्टेशनहरूमा सहज आवागमनको अवस्था सृजना गर्ने हो भने भारतको अन्तरराज्य पर्यटन अन्तरदेशीय पर्यटनमा रूपान्तरण गर्न सकिने सम्भावना उच्च रहेको छ । भारतीय प्रकाशन इकोनोमिक टाइम्सका अनुसार हिलस्टेशनमा आधारित पर्यटनको बसाइ अवधि छोटो हुँदै गएको र हालका वर्षहरूमा आएर हिलस्टेशनमा आधारित पर्यटनको आकर्षणमा कमी आएको छ । यसका हिलस्टेशनहरूमा भीडभाड बढ्नु, गाडी पार्किङको समस्या रहनु, हिलस्टेशनहरू कोलाहलयुक्त हुनु, यात्रामा क्रममा पहिरोको समस्याहरू बढ्दै जानु, गुणस्तरीय होटलको साटो दर्ता नभएका सस्तो दरका होटेलका कारण पर्यटन सेवाको गुणस्तरमा ह्रास आउनुजस्ता कारणहरूलाई जिम्मेवार तत्त्वका रूपमा पहिचान गरिएको छ । नेपालको सन्दर्भमा नेपाली हिलस्टेशनहरू तुलनात्मक रूपमा शान्त प्रकृतिका रहेका कारण भारतीय पर्यटकको रोजाइमा पर्न जाने देखिन्छ । भारतको हिमाञ्चल, उत्तराखण्ड, सिक्किम र दार्जिलिङमा रहेका १८२ ओटा हिलस्टेशनजस्ता सयौं थरी हिलस्टेशन नेपालमा उपलब्ध छन् । यहाँका चुरे पर्वतदेखि हिमालय पर्वतका बीचमा हरेक डाँडाका थुम्काहरू देवस्थलले भरिएका छन् भने तिनका मुनि रहेका थुम्काहरू, पाटनहरू र बस्ती विकासयोग्य भिराला तर समथर पाखाहरूको आँकडाले हजारको अंक सजिलै नाघ्न सक्ने देखिन्छ । जसरी हिमाञ्चल र उत्तराखण्डका हिलस्टेशनहरू दिल्ली, हरियाणा र पञ्जाब र राजस्थानका बासिन्दालाई पायक छन् त्यसै गरी भारतकै सबैभन्दा बढी जनसंख्या बस्ने उत्तर प्रदेश, विहार, झारखण्ड र पश्चिमबंगालका लागि नेपालका हिलस्टेशन पायक पर्ने स्थान हुन् । नेपालले उचित व्यवस्थापन गर्न सक्ने हो भने यी क्षेत्रका बासिन्दामा पनि नेपालका हिलस्टेशनहरू शिमला, मनाली, गान्तोक, दार्जिलिङजस्तै जनजिब्रोमा झुन्डिने निश्चित छ । जसरी हिमाञ्चल र उत्तराखण्डका हिलस्टेशनहरू दिल्ली, हरियाणा, पञ्जाब र राजस्थानका बासिन्दाका लागि पायक छन् त्यसैगरी भारतकै सबैभन्दा बढी जनसंख्या बस्ने उत्तर प्रदेश, विहार, झारखण्ड र पश्चिमबंगालका लागि नेपालका हिलस्टेशनहरू पायक पर्ने स्थल हुन् । यस अवसरलाई व्यवहारमा उतार्न देहायका विषयहरूमा हाम्रो ध्यान जानु आवश्यक देखिन्छ । यसका लागि सर्वप्रथम मर्यादित, सुरक्षित र इमानदारीयुक्त सेवाको प्रत्याभूति दिने गरी पर्यटन सेवाको स्तरोन्नति गर्नुपर्छ । भारतीय पर्यटकलाई पर्यटक नै नमान्ने, अपशब्द बोल्ने र चर्को मूल्यमा गुणस्तरहीन सेवा दिने गलत प्रचलनलाई नेपाल सरकार र होटेल व्यवसायीहरूका छाता संगठनहरूले नियन्त्रण गर्नुपर्छ । दोस्रो, भारतीय पयर्टकलाई परिवारसँगै बसेर आनन्द लिन सक्ने मर्यादित मनोरञ्जनको व्यवस्था गरिनु पनि अति आवश्यक देखिन्छ । भारतीय पर्यटकको रुचिगत विविधतालाई दृष्टिगत गरी पर्यटन सेवाको विविधीकरण गर्दै द्यूत पर्यटन (क्यासिनो), साहसिक पर्यटन, सेमिनार, गोष्ठी, बैठक, सांस्कृतिक, धार्मिक, सौन्दर्यपान, पदयात्रा, उच्चस्थानका दौडहरू, खेलकुद, अवलोकन, अनुसन्धान, अभ्यास आदि जस्ता क्षेत्रको समानुपातिक विकास गर्नु पनि जरुरी छ । जसरी हिमाञ्चल, उत्तराखण्डमा पर्यटन पूर्वाधारको विकास गरिएको छ सोहीअनुरूप नेपालले पनि विश्वस्तरका पर्यटकीय पूर्वाधारहरूको विकास गर्नुपर्छ । भारतबाट आउने पर्यटकको नेपाल आउने यात्रा र बसाइ सुरक्षित र सहज हुने वातावरण सृजना गरिनुपर्छ । विशेष गरी नेपालका होटेलहरूमा हुने होहल्ला झैझगडा जस्ता अमर्यादित क्रियाकलाप नियन्त्रण गर्ने संयन्त्रको विकास गरिनुपर्छ । होटेलमा बस्दा दर्ताको प्रक्रियामा रहेको खुकुलोपना, लापरबाही र विनापरिचयपत्र, छद्म परिचयपत्रका आधारमा कोठा उपलब्ध गराउने प्रवृत्तिलाई कडाइका साथ नियन्त्रण गरिनुपर्छ । यदि साँच्चै भारतीय पर्यटक भित्त्याउने हो भने भारतीय गाडीलाई निर्बाध र नि:शुल्क रूपमा नेपाल प्रवेश गर्ने र आवागमन गर्ने सुविधा दिनुपर्छ ताकि भारतीय पर्यटक आफ्ना गाडीमा सुरक्षित र सुविधाजनक रूपमा नेपालमा घुमफिर गर्न सकून् । नेपालका हिलस्टेशनहरूबाट भारतका नजिकका बसस्टेशनसम्म नियमित बससेवा सञ्चालन हुनु पनि आवश्यक छ ताकि नयाँ दिल्लीका पर्यटक बस चढेर शिमला गएझैं पटनाका पर्यटक नियमित बस चढेर धनकुटाका हिलस्टेशनहरूसम्म आउन सकून् । यसै गरी भारतीय पर्यटकलाई आकस्मिक रूपमा आइपर्ने घटनाहरूबाट सुरक्षाका लागि आकस्मिक सेवाको प्रत्याभूति गरिनु पनि आवश्यक छ । हिलस्टेशनहरू चौबीसै घण्टा खुला रहने गरी सुरक्षाको प्रत्याभूति हुनु पनि त्यत्तिकै जरुरी छ । भारतका सञ्चारमाध्यमहरूमा नेपालका हिलस्टेशनहरूका बारेमा पर्याप्त प्रचारप्रसार गर्न सरकार र निजीक्षेत्रका तर्फबाट संयुक्त पहल हुनु पनि त्यत्तिकै आवश्यक छ । यसै गरी भारतीय पर्यटक किनमेलका पनि सौखिन हुने भएकाले हिलस्टेशनमा गुणस्तरीय सुपरमार्केटहरूको स्थापना गर्नु पनि जरुरी छ । सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण विषय भारतीय पर्यटकको नेपाल बसाइ अवधि कसरी लम्ब्याउने भन्ने विषयमा पनि उत्तिकै मेहनत गर्नु आवश्यक छ । वर्तमान एक विन्दु हिलस्टेशनका कारण एक रातभन्दा बढी पर्यटक राख्न सक्ने अवस्था छैन । त्यसैले केन्द्रीय हिलस्टेशन र परिवृत्तमा रहेका हिलस्टेशनहरूलाई विविध प्रयोजनका लागि विकास गर्दै पर्यटकको बसाइ अवधिमा सुधार ल्याउन जरुरी छ । एउटा हिलस्टेशनलाई अन्य हिलस्ेटशनसँग जोड्ने गरी विविधता कायम गर्न कृषि, सांस्कृतिक विशिष्टता, साहसिक पर्यटन, द्यूत पर्यटन, योग ध्यान पर्यटन, जलयात्रा पर्यटन, सौन्दर्यपान पर्यटन, सेमिनार पर्यटनका रूपमा वरिपरिका डाँडा, थुम्काहरूलाई विकास गर्नु जरुरी छ । यसो गर्न सकेको खण्डमा नेपालमा वार्षिक करोडको हाराहारीमा सहजै रूपमा पर्यटन भित्त्याउन सकिन्छ । लेखक व्यापार तथा निकासी प्रवर्द्धन केन्द्रका वरिष्ठ अधिकृत हुन् ।

Aarthik Abhiyan पौष २०८०

दुई वर्ष बढेको पर्यटक बसाइ अवधि घट्यो

काठमाडौं । वर्षमा झन्डै १२ लाख पुगेको नेपालको पर्यटक आगमन कोभिड १९ पछि ओरालो लागे पनि पर्यटकको बसाइ अवधि लम्बिएको थियो । यसअघिका २ वर्ष पर्यटकको औसत बसाइ अवधि लम्बिएको देखिएको भए पनि अहिले घटेको छ । नेपालमा १ दशकको अवधिमा कुनै पनि वर्ष पर्यटकको औसत बसाइ अवधि १५ दिन पुगेको छैन । तर, कोभिड–१९ महामारी अवधिका २ वर्ष सन् २०२० र २०२१ मा भने नेपालमा पर्यटकको औसत बसाइ अवधि १५ दिन पुगेको थियो । अर्थ मन्त्रालयले सार्वजनिक गरेको आर्थिक सर्वेक्षण २०७९/८० अनुसार ती वर्षमा पर्यटकको बसाइ अवधि लम्बिएको छ । तर, महामारी कम भएको र पर्यटक आगमनमा क्रमिक सुधार देखिएको सन् २०२२ मा भने बसाइ अवधि घटेको छ । आर्थिक सर्वेक्षणअनुसार सन् २०२२ मा पर्यटकको औसत बसाइ १३ दशमलव १ दिनमा झरेको छ । सन् २०२० र २०२१ मा क्रमश: औसत बसाइ अवधि १५ दशमलव १ र १५ दशमलव ५ दिन रहेको सर्वेक्षणमा उल्लेख छ । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले सार्वजनिक गरेको ‘नेपाल पर्यटन तथ्यांक २०२१’ ले पनि पछिल्लो दशकमा ती वर्षहरूमै सबैभन्दा बढी अवधि पर्यटक नेपाल बसेको देखाउँछ । अन्य वर्षमा भने औसत बसाइ अवधि १२ देखि साढे १३ दिनसम्म देखिन्छ । ती वर्षमा कोभिड–१९ बाट बच्न र रोकथामका लागि सरकारले ल्याएका मापदण्डका कारण पर्यटकको बसाइ अवधि बढेको होटेल एशोसिएशन नेपाल (हान)का अध्यक्ष विनायक शाह बताउँछन् । उनका अनुसार कोरोना क्रमश: कम हुँदै गएपछि छिमेकी मुलुकहरूबाट पर्यटक बढी आए । उनीहरू काठमाडौं, पोखरा, चितवन जस्ता गन्तव्यमा धेरै जाँदा बसाइ अवधि घट्न गयो । आर्थिक सर्वेक्षणका अनुसार कुल पर्यटकमध्ये १० प्रतिशत साहसिक पदयात्रा/पर्वतारोहण गर्न आउँछन् । सबैभन्दा बढी मनोरञ्जन, बिदा, यात्राका लागि आउँछन् । त्यस्ता पर्यटकको कुल आगमनमा ६४ दशमलव ७ प्रतिशत अंश रहेको आर्थिक सर्वेक्षणमा उल्लेख छ । तीर्थयात्राका लागि आउनेको अंश भने १२ दशमलव ९ प्रतिशत छ । नेपालमा धार्मिक पर्यटनका लागि विभिन्न देशका नागरिक आए पनि सन् २०२२ मा भने लुम्बिनी आन्तरिक र बा≈य पर्यटकको प्रमुख रोजाइमा रहेको देखिएको छ । कोभिडको असर कम भएसँगै सन् २०२२ मा लुम्बिनी भ्रमण गर्ने आन्तरिक र बा≈य पर्यटकको कुल संख्या ९ लाख ४ हजार छ । यसमा नेपालीको संख्या ६ लाख ४९ हजार, भारतीय २ लाख ३१ हजार र अन्य मुलुकका २४ हजार छ । नेपालमा सन् २०१९ मा झन्डै १२ लाख पर्यटक आएका थिए । त्यसपछिका वर्षहरू सन् २०२० मा २ लाख ३० हजार र सन् २०२१ म १ लाख ५१ हजार आएका थिए । सन् २०२२ देखि भने पर्यटक आगमनमा सुधार देखिएको छ । सन् २०२२ मा ६ लाख १४ हजार ८६९ पर्यटक नेपाल आए । नेपाल पर्यटन बोर्डको तथ्यांकअनुसार सन् २०२३ को ५ महीनामा नेपालमा कुल ४ लाख ४ हजार २३१ पर्यटन आएका छन् ।

Aarthik Abhiyan जेष्ठ २०८०

उडानमा नेपाल वायु सेवा निगमको उपस्थिति : आन्तरिक र बाह्य दुवैको बजार गुमाउँदै

नेपाल वायु सेवा निगमको कार्य क्षमतामा प्रश्न उठेको धेरै भइसक्यो । यसले आन्तरिक र बाह्य दुवैको बजार अंश गुमाउँदै गएको छ । बाह्य उडानका लागि विमान भएर पनि व्यवसाय गर्न सकेको छैन भने आन्तरिक उडानमा पर्याप्त विमान अभाव झेलिरहेको छ । निगम सुधारका लागि बनेको विभिन्न समितिका सुझावले यसलाई निजीकरण गर्ने वा विदेशी रणनीतिक साझेदार ल्याउने भनिए पनि त्यो कार्यान्वयन हुन सकेको छैन । Nepal Airlines ले अष्ट्रेलियाको सिड्नी उडानका लागि पहल थालेको छ । यूरोपको बजार बन्द भएको अवस्थामा चीन, अस्ट्रेलिया राम्रो विकल्प हुन सक्छ । जापानको ओसाका उडानलाई टोकियोसम्म पुर्‍याउने हो भने त्यो रूट राम्रो हुन सक्छ । चीनसँग पनि पहल थाल्नुपर्छ । चीनबाट दर्जनौं उडान हुँदा नेपालले एक दुई स्लट नपाउने भन्ने हुँदैन । तर, यसका लागि नेपालले पर्याप्त काम नगरेको हो कि भन्ने देखिन्छ । अन्तरराष्ट्रिय उडानमा भन्दा राष्ट्रिय उडानमा निगमलाई सजिलो हुन्छ । निगमलाई खण्डीकरण गर्न नसकिए पनि आन्तरिकको व्यवस्थापन अलग शाखाले हेर्ने गरी काम गर्न सकिन्छ । आन्तरिक उडानमा विमान अभाव अहिले ठूलो समस्या देखिन्छ । चिनिया विमान नभएका होइनन् तर तिनलाई उडाउँदा निगमलाई उल्टै घाटा हुने भएकाले नचलाउने निर्णय गरिसकेको छ । यस्तोमा निगमलाई आन्तरिक उडानमा विमान थप्नैपर्ने बाध्यता देखिन्छ । निजीक्षेत्रका बुद्ध, यति आदिले विमान थपिरहेका छन् । तर, निगमले भने पर्याप्त विमान नभएका कारण ती कम्पनीसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सकेको छैन । नेपालीको आयस्तरमा सुधार भएसँगै विमानबाट यात्रा गर्नेको संख्या बढ्दो छ । साथै, पोखरा, नेपालगञ्ज, भैरहवा, विराटनगरजस्ता ठाउँमा व्यवसायकै लागि पनि आवतजावत गरिरहनुपर्ने अवस्था छ । त्यसैले यी क्षेत्रमा अहिले निजीक्षेत्रले ७२ सीटे विमानबाट सेवा दिन थालेका छन् । तर, निगमसँग यस्तो विमान छैन । यदि विमान थप्न सक्ने हो भने निगमले आन्तरिक बजारमा राम्रो व्यवसाय गर्न सक्छ । हुन त निगमलाई निजीलाई भन्दा बढी समस्या पनि देखिन्छ । यात्रु थोरै भएका ठाउँमा जान दबाब दिइन्छ । सरकारी भएकाले राजनीतिक दबाब झेल्नुपर्ने हुन्छ जसका कारण दुर्गम क्षेत्रमा नाफा नभए पनि सेवा दिनुपर्ने बाध्यता हुन्छ । निगमलाई नाफामा लैजाने हो भने त्यस्तो दबाव दिनु पनि हुँदैन र निगमले त्यस्तो दबाब बेवास्ता गर्न पनि सक्नुपर्छ । हो, सरकारी उद्देश्यअनुसार जनतालाई सेवा दिने हो भने सरकारले अनुदान दिनुपर्छ । त्यसो नगर्ने हो भने यो संस्था व्यावसायिक बन्नै सक्दैन । अहिले निगमले आन्तरिक उडानका लागि नयाँ विमान खरीद गर्ने प्रक्रिया शुरू गरेको छ । उसलाई आन्तरिक उडानमा अब्बल बनाउन नयाँ विमान आवश्यक पर्छ । आन्तरिक बजारमा बलियो उपस्थितिले नेवानिको पुरानो शाखलाई जगाउँछ । अत: निगमलाई जतिछिटो नयाँ विमान किन्ने वातावरण बनाइनुपर्छ । हुन त वाइडबडी किनेर व्यवसाय गर्न नसकेकामा निगमको आलोचना भइरहेको छ । यसमा नेवानिको कमजोरी देखिन्छ । तर, कोरोना र ईयूको कालोसूचीका कारणले पनि निगमले बजार पाउन गाह्रो भएको तथ्य बिर्सनु हुँदैन । यस्तोमा नयाँ विमान किन्ने कुरामा सरकारले सहमति दिन्छ कि दिँदैन भन्न सकिँदैन । आन्तरिक उडानमा निगमको वर्चस्व स्थापना भएमा अहिलेको भाडादरमा पनि केही कमी आउन सक्छ । त्यसले पर्यटकको बसाइ अवधि लम्ब्याउन मद्दत गर्न सक्छ । त्यसैले निगमले सुगम भेगमा उडाउन ठूला विमान र छोटो धावनमार्गका लागि साना विमान खरीद गर्नुपर्ने हुन्छ । हुन त डिम प्रकाश पौडेल महाप्रबन्धक भएका बेलामा आन्तरिक उडानका लागि सानो र ठूलो गरी ६ ओटा विमान किन्ने योजना सार्वजनिक गरेका थिए । तर, त्यसअनुसार निगम अघि बढ्न सकेन । भएका विमान व्यवस्थापन गर्न नसकेको आरोप लागिरहेको निगमलाई नयाँ जहाज थप्न त्यति सहज भने छैन । वाइडबडी किन्दा लिएको ऋणको साँवा र किस्ता बुझाउन नसकेको निगमलाई ऋण पत्याउने कुनै संस्था छैन, उसले आफ्नो स्रोतले विमान किन्न सक्ने अवस्था पनि छैन । चिनियाँ जहाज विक्री गर्न सकेको खण्डमा त्यसबाट एउटा वा दुईओटा जहाज किन्न मिल्ला तर ती विमान विक्री हुने सम्भावना कमै छ । निगममा भएका जहाजको व्यवस्थापन गर्न एकातिर समस्या छ भने अर्कातिर थोरै जहाज भएर पनि समस्या छ । यस्तोमा विश्वासिलो, दक्ष र समर्पित नेतृत्व भएमा निगमले कायापलट गर्न नसक्ने भने होइन । विश्वमा टाट पल्टन लागेका वायु सेवा कम्पनीले पुनर्जीवन पाएका थुप्रै उदाहरण भेटिन्छन् । मुख्य कुरा प्रतिबद्धताको हो र व्यवस्थापनले काम गर्न पाउनु हो । निगमको नेतृत्व छिटोछिटो परिवर्तन भएकाले बढी समस्या भएको हो । यसलाई रोक्न यसमा निजीक्षेत्रको संलग्नता आवश्यक छ । कुनै पनि कम्पनीको नेतृत्वले ढुक्क भएर आफ्ना योजना लागू गर्न पाउनुपर्छ । त्यसो भएमा उसको क्षमताको परख पनि हुन्छ । यसका लागि सबै राजनीतिक दलले मन्त्री जोसुकै भए पनि निगममा हस्तक्षेप नगर्ने प्रतिबद्धता गर्नुुपर्छ । यसो भएमा निगममा सुधार पक्कै आउँछ । निगमले नेपालगञ्जबाट रूकुम, ताल्चा, जुम्ला, डोप्ला, बाजुरामा उडान गरिरहेको छ । त्यस्तै काठमाडौंबाट ताप्लेजुङ, भोजपुर, दाङ, खानीडाँडा, इलाम, फाप्लु आदि क्षेत्रमा उडान गरिरहेको छ । तर, बढी यात्रु हुने पोखरा, भैरहवा, विराटनगर, नेपालगञ्जजस्ता क्षेत्रमा भने निजीक्षेत्रले उडान गरिरहेका छन् । त्यसैले निगमको नाफाभन्दा सेवा बढी देखिन्छ । निगमलाई यी क्षेत्रमा उडान गर्न पनि थप विमान आवश्यक देखिन्छ । लेखक पर्यटन व्यवसायी हुन् । #tourism #NepalAirlines

Aarthik Abhiyan चैत्र २०७९

जीडीपीमा पर्यटनको योगदान

नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान सन् २०२१ मा साह्रै न्यू्न रहेको देखिन्छ । ‘द ग्लोबल इकोनोमी डट कम’ले सन् २०२१ को अध्ययन प्रतिवेदनअनुसार सन् २०२० मा नेपालको समग्र अर्थतन्त्रमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान शून्य दशमलव ७१ प्रतिशत मात्रै रहेको छ । कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटनको योगदानको आधारमा नेपाल अठासीऔं नम्बरमा रहेको देखिन्छ । ग्लोबल इकोनोमीको सन् २०२१ को प्रतिवेदन अनुसार अरुबा भन्ने सानो टापुका रूपमा रहेको देश कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान ४१ दशमलव २६ प्रतिशतसहित पहिलो नम्बरमा रहेको देखिन्छ । त्यस्तै सार्क क्षेत्रको माल्दिभ्सको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान ३७ दशमलव ६१ प्रतिशतसहित दोस्रो स्थानमा रहेको छ । कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा १० प्रतिशतभन्दा बढी पर्यटन क्षेत्रको योगदान भएको देशमध्ये भूगोलका आधारमा धेरै सानो देश बहामास परेको छ । स्मरणीय छ, बहामासको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान १० दशमलव ३८ प्रतिशत रहेको छ । यो तथ्यांक नेपालका पर्यटन व्यवसायी, सरकार र सरोकारवालाहरूका लागि मननीय देखिन्छ । त्यसो त कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रबाट ५ प्रतिशतभन्दा धेरै योगदान गरेका अन्य देशमा केप भर्डे, कतार, टोंगा, क्रोशिया, सेन्ट भिन्सेन्ट एन्ड ग्रेनाडा, अल्बानिया, लेबनान, भानुअतु, युनाइटेड अरब इमिरेट्स (यूएई), लक्जेम्बर्ग र फिजी रहेका छन् । सन् २०१७ मा नेपाल भ्रमण गर्ने विदेशी पर्यटकले प्रतिदिन प्रतिव्यक्ति ५४ अमेरिकी डलर खर्च गरेका थिए भने सन् २०१८ घटेर ४४ अमेरिकी डलर पुगेको थियो । यता हाम्रो देश नेपालमा चाहिँ वर्षैपिच्छे पर्यटन क्षेत्रले दिएको योगदानको यस्तो छुट्टै र भरपर्दो तथ्यांक भएको पाइँदैन । पछिल्लोपटक नेपालमा कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदानको केकति रहेको छ ? त्यस सम्बन्धमा विस्तृतमा अध्ययन गरेर निकालिएको तथ्यांक आइसकेको छैन । विगत ११ वर्षमा पर्यटन क्षेत्रले कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा गरेको योगदान हेर्दा कम्तीमा पनि १ दशमलव ५ प्रतिशतदेखि (आर्थिक वर्ष २०६२–०६३) र बढीमा ३ दशमलव ४ प्रतिशतसम्म (आर्थिक वर्ष २०६०–०६१) रहेको देखिन्छ । बीचका कुनैकुनै वर्ष १ दशमलव ५ प्रतिशतदेखि १ दशमलव ८ प्रतिशत रहेको थियो भने आर्थिक वर्ष २०७१–०७२ मा चाहिँ १ दशमलव ६ देखि १ दशमलव ७ पुग्ने अनुमान गरिएको थियो । साथै त्यसबीचका आर्थिक वर्षहरूमा जस्तै आर्थिक वर्ष २०५९–०६० मा नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान २ दशमलव ४ प्रतिशत रहेको थियो । आर्थिक वर्ष २०६६–०६७ मा कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा ४ दशमलव ४ प्रतिशत योगदान रहेको देखिन्छ । भनिन्छ, कुनै बेला नेपाली पर्यटन क्षेत्रले नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा ११–१२ प्रतिशतसम्म योगदान दिएको थियो । पछिल्लो पटकको तथ्यांक हेर्दा नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान साँच्चै नगण्य नै देखिन्छ । अब लागौं, नेपाल भ्रमणमा आउने विदेशी पर्यटकको बसाइ अवधिबारे । गत ५ वर्षको अवधिमा नेपाल भ्रमण गर्न आएका विदेशी पर्यटकको प्रतिदिन प्रतिव्यक्ति औसत बसाइ अवधि सन् २०१७ मा १२ दशमलव ६ दिन रहेको देखिन्छ । त्यसैगरी सन् २०१८ मा विदेशी पर्यटकको प्रतिदिन प्रतिव्यक्ति औसत बसाइ अवधि १२ दशमलव ४ दिन रहेको थियो । सन् २०१९ मा औसत बसाइ १२ दशमलव ४ दिन नै रहेको देखिन्छ । त्यस्तै गरेर सन् २०२० मा पर्यटकको औसत नेपाल बसाइ अवधि बढेर प्रतिव्यक्ति प्रतिदिन १५ दशमलव १ दिन पुगेको थियो । सन् २०२१ मा चाहिँ अहिलेसम्मकै धेरै भएको तथ्यांक रहेको छ । स्मरण रहोस्, सन् २०२१ मा नेपाल भ्रमण गर्न आएका विदेशी पर्यटकको बसाइ अवधि १५ दशमलव ५ दिन रहेको छ । त्यस्तै नेपाल भ्रमण गर्न आएका विदेशी पर्यटकको पाँचवर्षे अवधिको प्रतिव्यक्ति प्रतिदिन खर्च गराइको अनुपात हेर्दा सन् २०१७ मा विदेशी पर्यटकले प्रतिदिन प्रतिव्यक्ति ५४ अमेरिकी डलर खर्च गरेका थिए । सन् २०१८ मा त्यो अंक घटेर प्रतिदिन प्रतिपर्यटक औसत खर्च ४४ अमेरिकी डलर रहेको थियो । त्यस्तै सन् २०१९ मा २ डलर बढेर ४८ डलर पुगेको थियो । सन् २०२० मा चाहिँ कल्पनै गर्न नसकिने गरी नेपाल भ्रमणमा आएका विदेशी पर्यटकको प्रतिदिन प्रतिव्यक्ति औसत खर्च बढेको थियो । उक्त वर्ष नेपाल भ्रमण गर्न आएका विदेशी पर्यटकले प्रतिदिन प्रतिव्यक्ति औसतमा ६५ अमेरिकी डलर खर्च गरेका थिए । स्मरणीय छ, यो नै हालसम्म नेपाल भ्रमणमा आएका विदेशी पर्यटकले औसतमा धेरै खर्च गरेको तथ्यांक हो । उता सन् २०२१ मा फेरि ठूलो कमी आयो । अर्थात् १७ डलरका दरले दैनिक खर्च घट्यो । किनभने सन् २०२१ मा नेपाल भ्रमणमा आएका विदेशी पर्यटकले प्रतिव्यक्ति प्रतिदिन ४८ अमेरिकी डलर मात्रै खर्च गरेका थिए । समय क्रमअनुसार डलर सटही र महँगीलगायत कारणले गर्दा पनि नेपाल भ्रमण गर्न आउने विदेशी पर्यटकले गर्ने दैनिक खर्चको सीमा वर्षैपिच्छे बढ्दै जानुपर्ने हो । सरकारले पर्यटकको नेपाल बसाइको अवधि र खर्च बढाउने भन्ने नीति लिए पनि यसमा खासै सुधार आएको देखिँदैन । एक त गुणस्तरीय पर्यटकको आगमन उल्लेख्य बढिरहेको छैन भने अर्कातिर पर्यटकले खर्च गर्ने सेवा पनि नेपालमा पर्याप्त उपलब्ध छैन । त्यसैले गुणस्तरीय पर्यटक ल्याएर पर्यटकीय प्रडक्ट बढाउन सकियो भने नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान बढाउन सकिन्छ । नेपालमा पर्यटनको सम्भावना जति नै छ भने पनि त्यस अवसरलाई उपयोग गर्न नसक्ने हो भने यो अर्थहीन हुन सक्छ । अतः भौतिक पूर्वाधारको निर्माण बढाएर गुणस्तरीय पर्यटनमा लाग्नुपर्ने देखिन्छ । लेखक पर्यटन व्यवसायी हुन् ।

Aarthik Abhiyan फाल्गुन २०७९

कम्बोडियामा मृत्युअघि निराकार पाण्डेको हृदयविदारक भ्वाइस मेसेज : दाइ मेरो लाश नेपाल पठाउन पहल गरिदिनू है !

Ratopati मंसिर २०७९

सडक सञ्जालले पदयात्रा मार्ग मासिँदै

सडक सञ्जालको विस्तारले पदयात्रा मार्ग मासिन थालेपछि पर्यटकको आगमन र बसाइ अवधि घटेकोप्रति पर्यटन व्यवसायी चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । सडक सञ्जालका कारण अन्नपूर्ण क्षेत्र र धौलागिरि क्षेत्रका थुप्रै पुराना र चर्चित पैदल मार्ग मासिन थालेका हुन् । ट्रेकिङ एजेन्सिज एसोसिएसन अफ नेपाल (टान), गण्डकीका अध्यक्ष सुशीलराज पौडेलले सडक मार्गका कारण अब व्यवसायीले व्यवसाय गर्ने ठाउँ कहाँ हो भन्ने प्रश्न उब्जिएको बताउनुभयो । पदयात्रा मासिँदा नेपाल किन आउने भन्ने प्रश्न उठ्न सक्ने बताउँदै उहाँले यी पद मार्ग र प्राकृतिक सुन्दरताको संरक्षण नै पर्यटन प्रवद्र्धन हो भन्ने हिसाबले अगाडि बढ्नुपर्ने सुझाव दिनुभयो । झन्डै तीन हप्ता लामो अन्नपूर्ण चक्रीय पदमार्गसमेत एक हप्तामा खुम्चिएको र म्याग्दीको घोरेपानी पुग्ने पदमार्गलगायत अन्य दर्जनौँ पर्यटकीय मार्ग छोटिने र मासिने क्रममा रहेको उहाँले बताउनुभयो ।

गोरखापत्र मंसिर २०७९

हेलामा पर्वतीय पर्यटन

देशको ८० प्रतिशतभन्दा बढी भाग पहाड र उच्च हिमाली भेगले ढाकेको, विश्वका ८ हजार मीटर माथिका १४ उच्च हिमालमध्ये सर्वोच्च शिखर सगरमाथासहित अधिकांश नेपालमै रहेको र विश्वको सबैभन्दा लामो पर्वतमाला हिमालयको मुख्य भाग पनि यहीँ रहेकाले पर्वतीय पर्यटन (माउन्टेन टुरिजम) का लागि नेपाल विश्वकै अद्वितीय गन्तव्यको रूपमा परिचित छ । प्रकृतिले दिएको यो अद्भुत वरदानको मज्जा लिन हिमाल, पहाड छिचोल्न विश्वभरिबाट वर्षेनि लाखौंको संख्यामा आउने पदयात्री र आरोही पर्यटक र यो क्षेत्रलाई आप्mनो पिठिउँमा बोकेर थेग्ने व्यवसायी र पेशाकर्मीहरूलाई अर्थात् समग्र पर्वतीय पर्यटनलाई राज्यले भने सधैं बेवास्ता गर्ने गरेको छ । राज्यले पर्वतीय पर्यटन क्षेत्रलाई कसरी बेवास्ता गर्दै आएको छ भन्ने दृष्टान्त हरेक वर्ष प्रस्तुत गर्ने बजेट वक्तव्यलाई हेरे पुग्छ । घण्टौं लामो बजेट भाषणमा पर्वतीय पर्यटनसँग सम्बद्ध ट्रेकिङ पदमार्ग, पर्वतारोहण, आरोही, पथप्रदर्शक, पर्वतीय पर्यटन व्यवसायी जस्ता शब्दावली सुन्न दुर्लभ हुन्छ । यसो हुनु वास्तवमै दुःखद पक्ष हो । पछिल्ला बजेट तथा कार्यक्रमहरूमा महामारीबाट सबैभन्दा बढी पीडित यस क्षेत्रका आश्रितहरूलाई राहत वा सहुलियतको कुनै कार्यक्रम नल्याउनुले पनि पर्वतीय पर्यटनप्रति राज्यको बेवास्ता थप प्रमाणित गर्छ । देशको पर्यटन नीति निर्माणको तहमा रहेकाहरूबाट पर्वतीय पर्यटन क्षेत्रमा संलग्न जनशक्तिलाई कतिसम्म हेयको दृष्टिले हेरिन्छ भन्ने एक उदाहरण महामारीकै बीच नेपाल पर्यटन बोर्डका कार्यकारी प्रमुख डा. धनञ्जय रेग्मीले बीबीसी नेपाली सेवामा दिएको एक अन्तरवार्तामा पर्वतीय पर्यटन क्षेत्रका व्यवसायीहरूलाई सम्बोधन गर्न गरेको शब्द चयनले पनि इंगित गर्छ । गतवर्ष अगस्त २८ मा बीबीसीको नेपाली सेवामा प्रसारित उक्त अन्तरवार्ताका क्रममा उनले पर्वतीय पर्यटन पेशाकर्मी (ट्रेकिङ तथा पर्वतारोहण व्यवसायी) लाई अपमानजनक शब्द प्रयोग गरेका थिए । राज्यलाई रोजगारी वा करको माध्यमबाट टेवा नदिने (पर्वतीय पर्यटनकर्मी) लाई महामारी पीडित नै भए पनि राहत र सहुलियत दिन सजिलो नभएको उनको भनाइको सार थियो । पर्वतीय पर्यटन क्षेत्रमा आबद्धहरूले विरोध गरेपछि आफ्नो आशय कसैलाई चित्त दुखाउनु नरहेको भनाइ सार्वजनिक गरे पनि उनी र उनी जस्तै पर्यटनक्षेत्रका नीति निर्माण तहमा रहेकाहरूले यस क्षेत्रलाई सही पहिचान गर्न नसकेको विडम्बना कायमै छ । पर्यटनको अथाह सम्भावना बोकेको नेपालमा यस क्षेत्रलाई मिहीन ढंगले बुझेर नीति निर्माण र कार्यक्रमहरू लागू गर्ने हो भने थोरै समय र खर्चमा धेरै गर्न सकिन्छ । पर्यटनअन्तर्गत पनि पर्वतीय पर्यटन अर्थात् ट्रेकिङ तथा पर्वतारोहणका लागि आउने पर्यटकहरूले पुर्‍याउने योगदान अन्य पर्यटकको भन्दा विशेष हुने गर्छ । महामारीअघि सन् २०१९ को पर्यटन तथ्याङ्कले कुल पर्यटकको करीब १६ प्रतिशत अर्थात् करीब २ लाख पर्यटक पदयात्रा (ट्रेकिङ) का लागि नेपाल आउने गरेको देखाएको छ । उनीहरूमध्येबाट केही हजार पर्वतारोहणका लागि जाने गर्छन् । पदयात्रा तथा आरोहणका लागि नेपाल आउने पर्यटकको बसाइ अवधि कम्तीमा २ हप्तादेखि २ महीनासम्म हुने गर्छ । उनीहरूको बसाइ अवधि अन्य पर्यटकको भन्दा लामो र दुर्गम ठाँउहरूमा जाने हुँदा उनीहरूले गर्ने खर्च पनि औसतमा बढी हुन्छ । महामारीकै बीच गत वसन्तऋतुमा सगरमाथा आरोहणका लागि आएका करीब ४ सय पर्यटकबाट मात्रै राज्यले झन्डै ६० करोड कर बुझेको तथ्याङ्क रहेको छ । उनीहरूले पर्वतारोहणको क्रममा चलायमान बनाएको आर्थिक गतिविधि झन्डै ३ अर्ब बराबर रहेको अनुमान छ । आरोहण नगरी ट्रेकिङ मात्र जाने पर्यटकमध्ये पनि जो नेपाली एजेन्सीमार्फत गाइड तथा अन्य कामदार लिएर जान्छन् । उनीहरूको पनि बसाइ अवधि, रोजगार सृजना र आर्थिक योगदान उल्लेख्य हुने गर्छ । हाल पर्वतीय पर्यटन क्षेत्रमा करीब २ हजार एजेन्सी, १२ हजार गाइड तथा ३० हजार जति अन्य कामदार संलग्न रहेको अनुमान छ । यसबाट पछिल्लो पर्यटन तथ्याङ्कअनुसार नेपालको समग्र पर्यटकको औसत बसाइ अवधि १३ दिन र उनीहरूको प्रतिदिन खर्च ४५ अमेरिकी डलरलाई अझ बढाएर पर्यटन क्षेत्रबाट राज्यलाई पुर्‍याउने आर्थिक योगदानका लागि सरकारले पर्वतीय पर्यटनलाई व्यवस्थित बनाउने नीति नियम र कार्यक्रमहरू ल्याउनु जरुरी हुन्छ । त्यसो गर्नु भनेको पर्वतीय पर्यटनसँग सम्बद्ध क्षेत्रलाई राज्यले सम्बोधन गर्नु हो जुन भइरहेको छैन । राज्यका तर्फबाट पर्यटनसम्बन्धी गर्नुपर्ने कामका सिलसिलामा पर्यटनलाई व्यापक अर्थ बुझाउने शब्द मात्र नलिई पर्वतीय पर्यटन, संस्कृति तथा आध्यात्मिक पर्यटन, मनोरञ्जन पर्यटन आदि पर्यटनका विधाहरू छुट्ट्याई तीमध्ये पनि अधिक सम्भावना बोकेको पर्वतीय पर्यटनलाई विशेष महत्व दिनु र अझ देशको पर्यटन ब्रान्ड नै पर्वतीय पर्यटन अर्थात् माउन्टेन टुरिजम घोषणा गर्नु जरुरी छ । हिमाल आरोहणमा आरोहीका साथ जाने सरकारी अधिकृतको कामको औचित्य, फोहोर व्यवस्थापनको उचित नीति, हिमाली क्षेत्रमा मोटरबाटो र आधुनिक विकास निर्माणको काम गर्दा प्राकृतिक वातावरण कायम राख्नु र प्रचलित ट्रेकिङ रूट संरक्षित गर्नुजस्ता सानातिना काम मात्रै गरे पनि पर्वतीय पर्यटनलाई जीवित राख्न ठूलो टेवा पुग्छ । तर, व्यवस्थित कार्ययोजनाको अभावमा त्यस्ता निर्माणहरू गर्नाले विश्वको नं. १ मा गनिएको अन्नपूर्ण सर्किट पदमार्ग ध्वस्त हुन पुगेको मात्र छैन, जथाभावी खनिएको मोटरबाटोले विनाश पनि उत्तिकै ल्याएको झल्को चालू वर्षायाममै मेलम्चीसँगै अन्नपूर्ण पदमार्गको मनाङमा बाढीले धनजनमा पुर्‍याएको क्षतिले दिएको छ । मुलुकमा पछिल्लो समय गठित नयाँ सरकारमा यो वर्षको विश्व पर्यटन दिवस २७ सेप्टेम्बरको पूर्वसन्ध्यासम्म पनि पर्यटनमन्त्री नियुक्त भइसकेको छैन । नयाँ पर्यटन मन्त्रीले देशको पर्यटनको विभिन्न विधाको सही निक्र्योल गरी सोहीअनुसार नीतिनिर्माण तथा कार्ययोजनाहरू अघि बढाए घट्दो महामारीसँगै पुनर्जागृत हुने पर्यटन क्षेत्रमा आशाको सञ्चार हुनेछ । लेखक विगत २० वर्षदेखि ट्रेकिङ व्यवसायमा संलग्न छन् ।

Aarthik Abhiyan भाद्र २०७८

यात्रा प्रभावित हुँदा नेपालमा पर्यटकको औसत बसाइ अवधि बढ्यो

१७ असार, काठमाडौं । कोरोना भाइरसको महाकारीका कारण निर्धारित यात्रा प्रभावित हुँदा नेपालमा पर्यटकको बसाई अवधि लम्बिएको छ । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयको आंकडा अनुसार सन् २०२० मा नेपालमा एक जना पर्यटकको औसत नेपाल बसाई १५.१ दिन रहृयो । सन् २०१९ मा एक पर्यटक नेपालमा १२.७ दिन रहेको थियो । मन्त्रालयका अनुसार कोरोना […]

अनलाइनखबर जेष्ठ २०७८

लम्बियो पर्यटकको बसाइ अवधि

काठमाडौं । सन् २०२० मा नेपालमा आउने पर्यटकको संख्यामा उल्लेख्य कमी आएको भए पनि पर्यटकको बसाइ अवधि भने लम्बिएको छ । सन् २०२० मा पर्यटक आगमन २ लाख ३० हजार संख्यामा खुम्चिए पनि उनीहरूको बसाइ अवधि भने सन् २०१९ को भन्दा १९ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । नेपालमा पर्यटकको औसत बसाइ अवधि १२ दिन हुने गरेको छ । २०२० मा भने १९ प्रतिशतले वृद्धि भई १५ दशमलव १ दिन पुगेको छ । नेपाल पर्यटन तथ्यांक–२०२० का अनुुसार नेपालमा पहिलोपटक पर्यटकको बसाइ १५ दिन पुगेको हो । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले सोमवार नेपाल पर्यटन तथ्यांक–२०२० सार्वजनिक गरेको छ । सोही तथ्यांकअनुसार पर्यटकको बसाइ अवधि बढेको देखिएको हो । नेपालमा सर्वाधिक पर्यटक आएको वर्ष २०१९ हो । यस वर्ष नेपालमा ११ लाख ९७ हजार १९१ जना विदेशी पर्यटक नेपाल घुम्न आएका थिए । उल्लेख्य मात्रामा पर्यटक आए पनि बसाइ भने साविककै वर्षहरूमा जस्तै औसतमा १२ दिन नै थियो । तर, २०२० मा कोरोनाका कारण संख्या घटे पनि पर्यटकको बसाइ अवधि भने बढेको छ । कोरोना भाइरसका कारण २०२० मा पर्यटकको बसाइ अवधि बढेको हुन सक्ने मन्त्रालयको अनुमान छ । उक्त वर्ष पर्यटनका धेरै गतिविधि खुला नगरिएको र कोरोना भाइरस नियन्त्रणका लागि बन्दाबन्दी गरिएको थियो । तर, नेपालमा पदयात्रा र पर्वतारोहणकै लागि मात्रै यस वर्ष पर्यटक आएकाले बसाइ अवधि लम्बिन पुगेको व्यवसायीहरू बताउँछन् । सामान्य अवस्थामा पनि पदयात्रा र पर्वतारोहणको उद्देश्यले आउने पर्यटकको बसाइ अवधि अन्यको तुलनामा बढी हुने गरेको छ । होटेल एशोसिएशन नेपाल (हान) का उपाध्यक्ष विनायक शाह २०२० मा नेपालमा जति विदेशीहरू आए उनीहरू पदयात्रा र पर्वतारोहणका लागि मात्रै आएकाले बसाइ अवधि लम्बिएको तर्क गर्छन् । ‘कतार, बराइनको राजकुमारहरू आउँदा पनि लामो समय बसेका थिए,’ उनले भने, ‘यसरी पर्यटकहरू पदयात्रा र पर्वतारोहणमा आउँदा बसाइ अवधि लम्बिएको हो ।’ २०२० मा अन्य पर्यटकीय क्रियाकलापहरूका लागि नेपाल आउन रोकिए पनि पदयात्रा र पर्वतारोहण गर्ने उद्देश्यले भने विदेशी पर्यटकहरू आएका थिए । अहिलेको बसाइ अवधिले आगामी दिनमा पनि यत्ति नै लामो अवधि बस्छन् भन्ने यकिन नहुने उनको तर्क छ । नेपालमा खोपको व्यवस्था नहुँदा पर्यटक आउने वा बोलाउने विषयमा अन्योल नै देखिएको हुँदा आगामी दिनमा यो अवधि यत्तिकै रहन्छ वा घट्छ, भन्ने विषय निश्चित नभएको व्यवसायीहरूको भनाइ छ । तथ्यांकअनुसार सन् २०२० मा नेपाल भ्रमण तथा घुम्न आउने पर्यटकको उद्देश्यमा पनि परिवर्तन देखिएको छैन । पदयात्रा, पर्वतारोहण, धार्मिक, बिदा मनाउनेलगायत उद्देश्यले विदेशी पर्यटक नेपाल आउने गर्छन् । त्यसमध्ये यस वर्ष नेपालमा आउने विदेशी पर्यटकमध्ये ६० दशमलव ५ प्रतिशत बिदा मनाउन, १२ दशमलव ४ प्रतिशत साहसी पर्यटन अर्थात् पर्वतारोहण र पदयात्रा गर्न र १५ दशमलव ६ प्रतिशत धार्मिक स्थलको दर्शन गर्न र ११ दशमल ५ प्रतिशत अन्य कार्यका लागि आउने गरेका छन् ।

Aarthik Abhiyan जेष्ठ २०७८

पर्यटकको बसाइ अवधि ३ वर्षयताकै कम

नेपाल घुम्न आउने पर्यटकको नेपाल बसाइ अवधि घटेको छ । पछिल्लो तीन वर्षको तथ्यांकमा भन्दा सन् २०१७ मा बसाइ अवधि घटेको हो ।

कारोबार दैनिक बैशाख २०७५

पर्यटकको नेपाल बसाइ अवधि बढ्यो

सम्बन्धित सामग्री