लगानीकर्ताले केही नाफा होला कि भनेर शेयर बजारमा लगानी गर्छन् । अहिले शेयर बजारमा जलविद्युत् कम्पनीको शेयरहरूको बाढी नै छ भन्दा हुन्छ । नयाँ नयाँ कम्पनीका शेयरहरू आइरहेका छन् । तर, हरेक वर्ष आउने बाढीले कहिले कुनै आयोजनामा त कहिले कुनै आयोजनमा क्षति पुर्याएको समाचार आइरहेको पाइन्छ । गत वर्ष निर्माणाधीन आयोजनामा क्षति पुर्याएको थियो । यसपालि सञ्चालनमा आएका जलविद्युत् आयोजनामै क्षति पुगेको छ । यस्तो क्षति हुँदा सर्वसाधारण शेयरधनीमा त्रास उत्पन्न भएको पाइन्छ । हुन त आयोजनाहरूको बीमा गरिएको हुन्छ । त्यसो हुँदा कतिपय क्षतिमा बीमाबाट क्षतिपूर्ति होला तर त्यो अंश पर्याप्त हुँदैन । यस्तोमा विद्युत् उत्पादकहरूले सरकारसँग क्षतिपूर्तिको माग गरेका छन् । यस्तो क्षतिपूर्ति सरकारले दिन सक्ने भने देखिँदैन किनभने सरकारको भण्डार रित्तै छ ।
वर्षेनि जलविद्युत् आयोजनाहरूमा बाढी तथा पहिरोका कारण क्षति पुग्दै आएको छ । यस्तो क्षतिमा ऊर्जा उत्पादकहरूले सरकारसँग सहुलियतका लागि माग गर्दै आएका छन् । पाँच वर्षका लागि पुनर्कर्जा माग गरेका छन् । त्यस्तै बैंकको ऋण तिर्ने अवधि पनि बढाउन माग गरेका छन् । आयोजना मर्मतसम्भारका लागि आवश्यक पार्टपूर्जा आयात गर्दा भन्सार छुट हुनुपर्ने माग पनि गरिएको छ । यस्तो माग भने सरकारले सुन्नु आवश्यक छ ।
सरकारले क्षतिपूर्ति देला नदेला त्यो अर्को विषय हो । तर जलविद्युत् आयोजनामा लगानी गरेर मुनाफा कमाउन सकिन्छ भन्नेमा चाहिँ यसले प्रश्न उठाएको छ । नेपालको भौगोलिक बनोट नै यस्तो छ जसले गर्दा यहाँ हरेक वर्षामा बाढी र पहिरोको चिन्ता हुन्छ । बाढी र पहिरोले क्षति नपुर्याएको शायद कुनै वर्ष नै छैन । भौगोलिक अध्ययन र बाढी पहिरोको सम्भावना हेरेर त्यसबाट क्षति नहुने गरी आयोजनाहरू बनाइनुपर्छ । सरकारले त्यसैअनुसार नीति पनि बनाउनु पर्छ । अन्यथा ठूलो लगानी जोखीममा पर्छ । यसले शेयर बजारका लगानीकर्ता मारमा पर्छन् । केही लाभ होला भनेर लगानी गर्यो तर मुनाफा केही पनि पाउन सकिएन भने यसमा लगानी किन गर्ने भन्ने प्रश्न उठ्छ । यस्तोमा जलविद्युत् आयोजनाका शेयर नबिक्ने अवस्थासमेत नआउला भन्न सकिन्न ।
मोतीप्रसाद आचार्य
गोंगबु, काठमाडौं
