‘जनता मिले देश बन्छ’

भक्तपुरको सुकुलढोकाबाट केही अगाडि बढेपछि पुगिन्छ, इनाचो पाटी । पाटीमा हरेक दिन स्थानीय वृद्धवृद्धाको जमघट हुने गर्छ । बिहान र बेलुका भजन गुन्जिने यो पाटीमा दिउँसो भने वृद्धवृद्धा भलाकुसारी गर्ने गर्छन् । उनीहरू आ–आफ्ना सुखदुःखका कथा सुन्छन्, सुनाउँछन्।

सम्बन्धित सामग्री

‘महाजात्रा’लाई शुभकामना दिँदै ओलीले भने: समय मिले म पनि हेर्छु

काठमाडौं,९ चैत । फ्राइडे रिलिजअन्तर्गत आजबाट नेपाली कथानक चलचित्र ‘महाजात्रा’ रिलिज भएको छ । प्रदीप भट्टराईको लेखन तथा निर्देशन रहेको चलचित्र आजबाट देश भरका हलमा रिलिज भएको हो । आजबाट देशभर प्रदर्शनमा आएको महाजात्रालाई नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले शुभकामना दिएका छन् । चलचित्रका कलाकारमध्येका एक हरिवंश आचार्यको प्रशंसा गर्दै ओलीले भनेका छन् ‘हरिवंश […]

एमालेले मात्रै अर्थतन्त्र अघि बढाउन सक्छ : ओली

काठमाडौँ :  नेकपा एमालेका अध्यक्ष एवं पूर्वप्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले राजनीतिलाई स्थिर बनाउने काम नेकपा एमालेबाहेकले नसक्ने बताएका छन्। शुक्रवार पार्टीको मध्यपहाडी यात्राअन्तर्गत लमजुङमा आयोजित सभालाई सम्बोधन गर्दै उनले जति वटा पार्टी मिले पनि देश बनाउने काम एमालेबाहेकका राजनीतिक दलले नसक्ने जिकिर गरे।उनले राजनीतिलाई स्थिर बनाउने, लोकतान्त्रिक गणतन्त्रलाई बलियो बनाउने, विकास निर्माणलाई अघि बढाउने, अर्थतन्त्र अघि बढाउने, समाजलाई एकताबद्ध बनाउने, समाजमा आशा, भरोसा, उत्साह र विश्वास ज

आर्थिक मन्दी र सोच

सोचको शाब्दिक अर्थ मनमा उब्जने सामान्य विचार र उपायसँग मिले पनि यो एकदमै गहकिलो छ । झन्डै ५ वर्ष पहिले काठमाडौंमा भएको व्यावसायिक कार्यक्रममा एक विदेशी प्रशिक्षकले सयौं सहभागीलाई सोधेका थिए : संसारमा सबैभन्दा आत्मविश्वासी सोच भएको देश कुन हो ? हामी कसैले पनि नेपालको नाम लिएनौं, अमेरिका, चीन, बेलायत, अस्ट्रेलिया, जापान आदिका लियौं । उनका अनुसार अमेरिकी, यूरोपेली, चिनियाँ, जापानी, अस्ट्रेलियालीहरूले पनि यस्तै मिश्रित उत्तर दिन्छन् रे । फरक यत्ति हो, हामीले हाम्रो देशको नाम लिएनौं तर उनीहरूमध्ये केहीले आफ्नै देशको लिए । तर, उत्तर कोरिया एउटा यस्तो देश हो जहाँ सबै सहभागीहरूले आफ्नै देशको मात्र नाम लिए रे । संसारमा उँचो आत्मविश्वास भएको देशमा उत्तर कोरियालाई मान्दा आश्चर्य र हीनताबोध दुवै एकैचोटि लाग्यो । हामीमा हीनताबोध वा आत्मविश्वासको कमी हुनुको कारण हाम्रो शिक्षाप्रणाली र हाम्रा अग्रजहरूले हामीलाई सिकाएका कुराहरू नै हुन् । सानैदेखि हामीले नेपाल सानो, गरीब, अविकसित मुलुक हो भनेर सिक्यौं । अन्य देशसँग तुलना गर्ने आँट नै कहिल्यै गरेनौं । गरीबी, अशिक्षा, रोग, दु:ख आदि हाम्रो भाग्यमै छ भनेर नियति मान्यौं वा मान्न लगाइयो । सिंह जंगलको राजा भएको उसको आफ्नै सोचले हो । नत्र जंगलमा सिंहभन्दा बलियोमा हात्ती, बाठोमा स्याल, अग्लोमा जिराफलगायत कैयौं जनावर छन् । तर, कसरी सिंह जंगलमा राज गर्न सफल हुन्छ ? सिंहमा भएको सोचले उसले आफूलाई सबैभन्दा शक्तिशाली ठान्छ र जंगलको राजा बनाएको हुन्छ । संसारमा भएका सबै विकास सोचको उपज नै हो । वैज्ञानिकहरूले चन्द्रमा वा मंगल ग्रहमा पाइला टेक्नेदेखि तपाईं हामीले सामान्य दैनिकी चलाउनेसम्म यही सोचको उपज हो । सोचबाटै सबै कुराको शुरुआत तथा अन्त्य हुन्छ । एलन मस्क, मार्क जुकरवर्ग, ज्याक मादेखि नेपाली अर्बपति विनोद चौधरी सफल हुनुको कारण उनीहरूको व्यावसायिक सोच नै हो । संसारका सबै स्वास्थ्य मान्छेहरूको सोच खुशी हुनु नै हुन्छ । गहन अध्ययन गर्ने हो भने न धेरै सम्पत्ति न राम्रो स्वास्थ्यले मान्छेलाई खुशी बनाउँछ । मान्छे सबैभन्दा खुशी तब हुन्छ जब ऊ आफूमा जेजस्तो छ त्यसमै सन्तुष्ट हुन्छ । खुशी हुनु, दु:खी हुनु मान्छेको आआफ्नो सोचमा भर पर्छ ।  जीवन सरल छ, मात्र हामीले नजानेर यस्लाई साँचिकै गाह्रो बनाइदिन्छौं । यदि सोच नै सबै थोकको शुरुआत अनि अन्त्य हो भने, यदि सोच नै जीवनको सबै भन्दा खुशी हो भने, एक पैसा पनि नलाग्ने यस्तो सोच धनी, गरीब, रोगी, निरोगी, साना, ठूला, काला, गोरा हामी सबैले आफू खुशी भएको किन नसोच्ने ? जीवन जिउने कला नजान्दा हामी दु:खी छौं, निराश छौं । गीतामा भनेको जस्तो हामी रित्तै जान्छौं, मरी लानु केही छैन भनेर जान्दाजान्दै पनि तँ तँ र म म गर्छौं । राम्रो सोचे राम्रै हुन्छ, फूलको आँखामा फूलै संसार भने जस्तै फूल कि काँडा सोच्ने हाम्रो आफ्नै सोचमा भर पर्छ । खेलकै कुरा गर्दा क्रिकेटमा हामी भारत र पाकिस्तान, श्रीलंकाजस्ता विश्व क्रिकेटका च्याम्पियन भइसकेका शक्तिशाली टिमसँग राम्रै खेल्यौं । भर्खरै चीनमा भएको एशियन गेममा मंगोलियाविरुद्ध टी २० क्रिकेटमा सातओटा विश्व रेकर्ड नै बनायौं । अब विश्व च्याम्पियन हुने सोच बनाएर तयारी गरिरहने हो भने त्यो दिन धेरै टाढा हुने छैन । अहिले हाम्रो समाजमा आर्थिक मन्दीका बारेमा थाहा नभएको, नसोचेको मान्छे नै नहोला । आर्थिक मन्दी आउनुमा अन्य धेरै कारणका बारेमा हामी अत्यन्त जानकार छौं । धेरैले दिने दोष भनेको कोरोना, भूकम्प, रसिया र युक्रेनबीचको लडाइँ नै हो । अनि, अर्को एउटा चलन नै बनिसकेको छ : अस्थिर सरकार र व्याप्त भ्रष्टाचार । अहिले सहकारीमा आएको विकृति र समस्यालाई पनि औंल्याएको पाइन्छ । तर, हामी मध्ये कमैले महसूस गरेको सबैको सोचले नै मन्दी आउनुमा प्रमुख भूमिका खेलिरहेको कुरालाई नकार्न सकिँदैन । एक कान दुई कान मैदान भने जस्तै सबैले भनेकै कुराको पछि नलागेर आफ्नो बुद्धिविवेक प्रयोग गर्ने हामीमध्ये धेरैको बानी छैन । चौतर्फी अपार सम्भावना बोकेको मुलुकमा बसेर पनि मन्दीले यति साह्रो गाँज्नुमा तपाईं हाम्रो सोचले नै काम गरेको हो भन्न सकिन्छ । हरेक सूर्यास्तसँगै हजारौं नेपालीले आफ्नो राहदानीसँगै रंगीन सपना बोक्दै परदेशिनु परिरहेको छ । धेरै व्यवसायी आफू कसरी बाँच्ने भनेर रणनीति बनाइरहेका छन् । आजभोलि मान्छे निर्यात गर्ने व्यवसायी (शैक्षिक परामर्श र वैदेशिक रोजगार) बाहेक धेरैको मुहारमा खुशी भेट्न गाह्रो हुनुमा मन्दीकै असर परेको मान्न सकिन्छ ।  समाजकै मनोदशा बिग्रिएर भगवानै मान्ने डक्टरहरूलाई पनि दिनदिनै पिटिरहेको समाचार आइरहेका छन् । त्यसैले सोच बदलौं अनि अवस्था आफै बदलिन्छ । बैंकमा तरलता भएको अहिलेको अवस्थामा उद्यम गरौं, एकआपसमा आत्मविश्वास बढाऔं र यो मन्दीलाई सबै मिली परास्त गरौं । कृषि, पर्यटन र जलविद्युत्ले मात्रै पनि समृद्ध बनाउन सकिने देशमा सबैले सही सोच राखेर काम गर्ने हो भने हाम्रै पालामा संसारकै विकसित र समृद्ध देश नेपाल भनेर चिनाउन सकिन्छ । आजै सोचौं ।  लेखक नेपाल विज्ञापन संघका पूर्वअध्यक्ष एवं मार्स एडभरटाइजिङ एन्ड रिसर्च प्रालिका प्रबन्ध निर्देशक हुन् ।

देश भक्तिले भरिएको गीत ‘हात मिले माटो बन्छ मनिलो’ सार्वजनिक

देश भक्तिको भावनाले भरिएको राष्ट्रिय गीत ‘हात मिले माटो बन्छ मनिलो’ सार्वजनिक भएको छ । लोकप्रिय गायक गायिका यम बराल र माण्डबी त्रिपाठीको स्वर रहेको गीतको शब्द टिएन आचार्यले कोरेका हुन् ।देशका लागि जीवन अर्पण गर्ने महान् सहिद र देश बनाउन अहोरात्र मिहिनेत गर्ने श्रमजीवीप्रति समर्पित गीतले सबैले एकजुट भएर हात मिलाए मात्र देश बन्ने कुरोमा जोड दिएको छ । सबै मिले मात्र समाजवादको बाटो दरिलो हुने भावना समेत गीतले व्यक्त गरेको छ ।रोमान्टिक लोकशैलीमा तयार गीतमा इतिहासको बलिदानले गणतन्त्र आएको

भगवान् मलाई उल्लु बनाइदिनोस् !

हे भगवान् ! हे लक्ष्मी माता ! अब म उल्लु बन्न चाहन्छु । मलाई आफ्नो शरणमा लिनोस् । मेरो उद्धार गर्नुहोस् । मैले मेरो जीवनको धेरै समय व्यर्थै गुमाएछु । सिद्धान्त र आदर्श भन्दै धेरै भुलियो । मित्रभन्दा शत्रु बढी बनाइयो । बल्ल अहिले बुद्धि फिरेको छ । मैले निश्चय गरेको छु कि म अब आफ्ना सबै सिद्धान्त, मूल्य, मान्यतालाई तिलाञ्जलि दिन चाहन्छु । हे माता ! यदि तपाईंले मलाई आफ्नो वाहन उल्लुको दर्जा दिनुभयो भने म त्यसलाई निष्ठापूर्वक पूर्ण इमानदारीका साथ पालना गर्नेछु । मेरो दुर्दशा तपाईंको दिव्यदृष्टिबाट लुक्नै सक्तैन । कृपा गरेर मेरो भुललाई माफी बक्सियोस् र आफ्नो प्रिय वाहन बनाइस्योस् । देवकोटाले आफूलाई भेडा बनाइदिन भनेका थिए । म उल्लु बनाइदिन अनुरोध गर्दै छु । उनी कथित ज्ञानीबाट वाक्कदिक्क थिए, म अचेलका भुइँफुट्टे धनीबाट । हे माते ! तपाईं त सर्वज्ञ हुनुहुन्छ । देवकोटाले आफूलाई भेडा बनाइदिन भनेका थिए । म उल्लु बनाइदिन अनुरोध गर्दै छु । उनी कथित ज्ञानीबाट वाक्कदिक्क थिए, म अचेलका भुइँफुट्टे धनीबाट । धेरै मानिसहरू सुख सुविधापूर्ण र सम्पन्न जीवन व्यतीत गरिरहेका छन् । हाम्रो देश नेपालमा लोकतन्त्र नामक एकतन्त्र चलिरहेको छ । यहाँ त यत्र–तत्र–सर्वत्र हजुरको भन्दा बढी नेताहरूको जय–जयकार चलिरहेको छ । हजुरको भन्दा नेताको गजुरका पछाडि ठूलो भीड छ । मिडिया छन् । पैसाको त कुनै हिसाबै छैन । तर म भने सिद्धान्तवादी बनेर नेताहरूका, दलहरूका भीडको अंग बन्न सकिनँ । परिणाम यो छ कि भौतिक शरीरलाई जिउँदो राख्नकै लागि दुई छाक जुटाउन भौंतारिइरहेको छु । म कहिले पानीको लाइनमा हुन्छु त कहिले पेट्रोलको । कहिले सवारी लाइसेन्स लिने लाइनमा पुग्छु त कहिले राष्ट्रिय परिचयपत्र बनाउने लाइनमा । कहिले फोहोर फ्याँक्ने लाइनमा हुन्छु त कहिले पासपोर्ट लिने लाइनमा भौंतारिन्छु । लाइनमा बस्दा बस्दै मेरो सिंगो बालापन र जवानी ढल्किसकेको छ । म थकित र गलित छु । तर लाइन बस्न अझै बाध्य छु । यो गणतन्त्र नामक डेमोक्रेसीमा जातिवाद, धर्मवाद, दलवाद, गुटवाद एक वटवृक्षसरी पुष्पित र पल्लवित भइरहेका छन् । साथै डनबल, धनबल, बाहुबल जस्ता अस्त्रशस्त्रका प्रयोग दिनप्रतिदिन बढ्दो छ । मन्त्री, नेताका पछि लाग्ने भीड देखेर मलाई लाग्छ कि ‘गणतन्त्र इज गभर्मेन्ट अफ द फूल्स, फर द फूल्स एन्ड बाई द फूल्स ।’ त्यसैले म पनि एक शिक्षित फूल बन्न चाहन्छु । हे माता ! अंग्रेजीमा तपाईंको वाहनलाई फूल भन्छन् । नेपालीमा सामान्य बोलचालको भाषामा त्यसलाई उल्लु भन्छन् । मलाई हजुरको वाहन उल्लु बनाउनुस् । त्यसो भएपछि म पनि हजुरको कृपापात्र बन्छु । तब मसँग भौतिक सुविधाको कमी रहने छैन । त्यसपछि मैले अभावग्रस्त जीवन बाँच्नु पर्दैन । माते ! मलाई वरदान दिनुहोस् । म उल्लु बनेर धनवान् हुन चाहन्छु । दुईचक्के, चारचक्के एकसे एक लक्जरी गाडीका मालिक बन्नुका साथै भव्य आलिशान बंगलामा बस्न चाहन्छु । विश्वका एकसे एक देश घुमेर आफ्ना देशवासीलाई गफ दिन चाहन्छु । जब म नेताहरूलाई हेर्छु, कतिपय व्यवसायीलाई देख्छु, उनीहरूमा माता सरस्वतीको कृपा शून्य छ । तर उनीहरूले हजुरको कृपा भने राम्रैसँग प्राप्त गरेका छन् । त्यो देख्दा मलाई औधि औडाहा हुन्छ । हिजोमात्र एकजना नेताका पिछलग्गुलाई पशुपति आर्यघाटमा देखेको थिएँ । उक्त युवक आफ्ना साथीहरूलाई आफ्नो नयाँ ठूलो टेस्ला चलाएर त्यहाँ पुगेको थियो । ऊ त्यहाँ पुगेर मृतकको आत्माले कति शान्ति पायो थाहा छैन । तर यी युवक र यिनका साथीहरूका गतिविधिले घाटमा अशान्तिको माहोल भने बनेको थियो । किनकि मानिसहरूको ध्यान चितामा जलिरहेको शवमा भन्दा उनीहरूप्रति बढी थियो । यसको मूल कारण नै लक्ष्मीमाताको ती युवकप्रतिको कृपादृष्टि थियो, जुन कुरा उनको गाडी, लवाइ, खवाइ, फूर्तिफार्तीबाट स्पष्ट झल्कन्थ्यो । हुन पनि यहाँ जसको महँगो सवारीसाधन र ठूलो भवन, उसको त्यति नै ठूलो सामाजिक प्रतिष्ठा । मन्त्री, नेताका पछि लाग्ने भीड देखेर मलाई लाग्छ कि ‘गणतन्त्र इज गभर्मेन्ट अफ द फूल्स, फर द फूल्स एन्ड बाई द फूल्स ।’ हे माता ! मेरा छिमेकी, समाजका मेरा वरपरका सबैले हजुरको आराधना गरिरहे । तर म एक अज्ञानी बनेर बसिरहेँ । माता मलाई क्षमा बक्सियोस् । मेरो दुःख दरिद्रता हरण गरिदिनोस् । मलाई उल्लु बनाइदिनोस् । म हजुरको वाहन बनेर सबै कुरा ठीक त्यसैगरी गर्नेछु, जस्तो समयको माग छ । म वाचा गर्छु कि उल्लु बनेपछि म यस्तो उस्तो कुनै कार्य गर्नेछैन, जसलाई लिएर हजुरको महिमामाथि कसैले औंला ठड्याउने हिम्मत गरोस् । माता ! अहिलेसम्म सरस्वती माताले जुन वरदान दिनुभएको थियो, त्यसको परिणाम समाजमा र स्वयं आफ्नै परिवारमा समेत म गोबर गणेशको उपनामले अपहेलित भइरहेको छु । तर हे लक्ष्मी माता, म यो सोचिरहेको छु कि जब हजुरको कृपा ममाथि पर्नेछ, तब म यो सावित गर्नेछु कि म पनि केही कामलाग्ने मान्छे हुँ । त्यसैले, हे माते ! मलाई उल्लु बन्ने वरदान दिनैपर्‍यो । हजुर दयालु हुनुहुन्छ, म अज्ञानीमाथि कृपालु बनेर मलाई छिट्टै उल्लु बनाइदिनुपर्‍यो । यदि म उल्लु बनेँ भने मसँग पनि धनबल आइहाल्छ । धनबल आउनासाथ बाहुबल त स्वतः आइहाल्छ । अनि त म पनि धनबली र बाहुबली कहलिनेछु । अनि मिडिया व्यवस्थापन गर्नेछु । अनलाइन चलाउनेछु । सेल्फी लिने समूह तयार गर्नेछु । सामाजिक सञ्जालमा सक्रिय देखिन अपलोडर राख्नेछु । त्यसपछि लठैत र बन्दुकधारीको समूह पनि बनाउनेछु । ढुंगागिटी उत्खननदेखि कुनै नयाँ क्षेत्रको लाइसेन्स दिनेलगायत जहाँ जहाँ आर्थिक गतिविधि भइरहन्छन्, त्यहाँ मेरो सहभागिता हुनेछ । त्यहाँबाट यी विभिन्न समूह मलाई मालामाल गराउन सक्रिय रहिरहनेछन् । राजदूत लगायत कुनै पनि सरकारी निकायमा नियुक्ति, सरुवा, बढुवा आदिबाट पनि आम्दानी बाँध्ने काम गरौंला । धन जम्मा गर्न नेताहरूले गफ त बेचिरहेकै हुन् । हामी पनि जे जे बेच्न सकिन्छ, बेचौंला । नदीनाला खोला बेचौंला, ढुंगागिटी बेचौंला, सरकारी जग्गा जमिन बेचौंला । सकेसम्म आकाश पनि बेचौंला । पर्‍यो भने कानून बनाउनुपर्ने विधायक अर्थात् सांसदलाई संसद् समेत अवरोध गर्न लगाउँला । बेलाबेलामा सांसद त बेचिरहेकै हो, उस्तै परे संसदै बेचौंला । इमान जमान त कुन ठूलो कुरो भो र ? धर्मै पनि बेचौंला । मौका मिले देशै बेचौंला । त्यसैले, हे माता लक्ष्मी ! मलाई आफ्नो वाहन अर्थात् उल्लु बन्ने सौभाग्य प्रदान गर्नुहोस्, ता कि म पनि जीवनको बचेखुचेको समय अनुकूल ऐश–आरामसँग बाँच्न सकूँ । माता ! म अभावग्रस्त छु, शारीरिक र मानसिक रूपमा अस्वस्थ छु । कृपया मलाई उल्लु बनाएर छिट्टै धनवान् बनाइदिनोस् । म अब गुमनाम मृत्यु मर्न चाहन्न !

सकारात्मक वृद्धिको संकेत

नेपालको निजी क्षेत्रले हरेक कालखण्डमा विभिन्न खाले चुनौती नभोगेको होइन । रोजगारदाता–श्रमिकको श्रम सम्बन्ध बिग्रेकोदेखि, भूकम्प, नाकाबन्दी र  १८ घन्टे लोडसेडिङसम्मका समस्याबाट निजी क्षेत्र गुज्रिएको छ । तथापि ९० को दशकमा निजीकरणको राम्रो अवधारणा देखेकै हौं । निजी क्षेत्रलाई सम्मानित गर्ने वातावरण पनि देखिएकै हो । त्यसबेला एयरलायन्स, इन्स्योरेन्स, बैंक, शिक्षा, स्वास्थ्यमा ठूलो लगानी भएको थियो ।  राजनीतिक परिर्वतनका साथै कुनै बेला श्रम सम्बन्ध अधिक बिग्रन पुग्यो । ऊर्जा अभावबाट निजी क्षेत्र गुज्रियो । त्यही बेला बैंकको ब्याजदर अत्यधिक बढेको थियो । तर, अहिलेको परिस्थिति अर्थात् गत २ वर्षदेखि कसैले पनि कल्पना नगरेको स्थितिमा हामी छौं । अहिले हामी कोरोना महामारीसँग जुधिरहेका छौं । कोरोनाको पहिरो लहरमा निजी क्षेत्र मात्रै होइन, सिंगो समाज भयभीत भएको अवस्था थियो । तर, अहिले हामी यससँग जुध्दै अघि बढेका छौं भने हाम्रै प्रयासले आर्थिक पुनरुत्थान तथा थलिएका क्षेत्रमा सकारात्मक संकेत देखा पर्न थालेका छन् । सामान्यतया हामी व्यवसायी जोखिम विश्लेषण गर्छौं । भूकम्प, आगलागी वा हडताल र कुनै समय विभिन्न कारणले नोक्सानी नै भयो भने बीमा उपलब्ध हुन्छ । तर, कुनै पनि व्यवसायीले सायदै यस्तो कल्पना गरेका थिएनन् होला, २ वर्षसम्म कोरोना संक्रमणको महामारीमा जान्छौं । यो नेपालमा मात्रै नभई विश्वमै कल्पना गरिएको थिएन । तथ्यांकगत रूपमा हेर्दा विश्वमा करोडौं मानिसले रोजगारी गुमाइसकेको अवस्था छ भने नेपाल पनि त्यसबाट अछुतो रहने कुरै भएन ।  नेपालको स्थितिलाई मैले २ वटा पाटोबाट हेरेको छु । एउटा, अनौपचारिक क्षेत्र कोरोना महामारीबाट निकै प्रभावित भएको छ । खासगरी सडकमा काम गर्नेहरू, जुन सानोतिनो व्यवसाय गरेर दैनिकी गुजार्ने गर्छन् । तिनको संख्या अत्यन्त ठूलो छ । अर्थतन्त्रको ठूलो हिस्सा यसमै अडिएको छ । यिनबाट ठूलो रोजगारी सिर्जना पनि भएको छ । महामारीका कारण भएको निरन्तरको बन्द र निषेधाज्ञाले यस क्षेत्रका मानिस एकदमै प्रभावित भएका छन् ।  दोस्रो कुरा, हामीकहाँ अनौपचारिक क्षेत्रको तथ्यांक नै बुझ्ने तथा लिने गरिएको छैन । खासमा भन्ने हो भने उनीहरूले अर्थतन्त्रको ठूलो भाग ओगटेका हुन्छन्, तिनको दुःख कल्पनाभन्दा बाहिरको हुन्छ । हरेक पटक बन्दाबन्दी गर्दा त्यसको पीडा यस क्षेत्रकालाई बढी हुने गरेको छ । ठूला, मझौला व्यवसायीलाई बन्दाबन्दी हुँदा व्यापार कम होला तर साना व्यवसायीको जस्तो समस्या हुँदैन । औपचारिक क्षेत्रको व्यापार, व्यवसायको कुरा गर्दा पर्यटन, मनोरञ्जन र यातायातबाहेक अरू क्षेत्रमा सकारात्मक वृद्धि आउँछ भन्ने संकेत देखिएका छन् । पर्यटन र मनोरञ्जन क्षेत्र नेपालको भन्दा पनि बाह्य कारणले समस्यामा छन् । अहिले पनि नियमित उडान हुन सकेका छैनन् भने भ्रमणमा निस्कन त्यति सजिलो छैन । यसैले  पर्यटन अहिले एकदमै प्रभावित भएको क्षेत्रमा पर्छ ।  पर्यटन क्षेत्रमा यसको प्रभाव लामो समयसम्म देखिने स्पष्ट छ । खासगरी हामीले नेपाल भ्रमण वर्ष–२०२० मनाउने भन्दै गर्दा निजी क्षेत्रले ठूलो लगानी गरेको थियो । भिजिट नेपाल सुरु हुँदा नहुँदै हामी यस्तो महामारीमा फस्दा लगानी डुब्ने अवस्था आएको छ । पर्यटनमा लागेका धेरै व्यवसायी डुब्न लाग्यौं र ‘ब्यांकरप्ट’ भयौं भन्दै आउनुभएको छ । सरकारले पनि हाम्रो समस्या बुझिदिएन भन्ने गुनासो गर्नुभएको छ । सरकारले ब्याजदर पुनःसंरचनामा केही सहयोग गरे पनि उनीहरूका लागि यो स्थितिबाट बाहिर निस्कन गम्भीर ‘ह्यान्डहोल्डिङ’ को आवश्यकता छ ।  मनोरञ्जन उद्योग पनि अहिले ठप्प छ । झन्डै २ वर्षजति भयो, सिनेमा हलहरू नखुलेका । त्यसले उनीहरू पनि विचल्लीमा परेका छन् । हजारौं मानिसलाई रोजगारी दिएको यो क्षेत्र धराशयी उन्मुख भए पनि सरकारले कुनै सहयोग गर्न सकेको छैन । मौद्रिक नीति तथा बजेटबाट केही सुविधा दिइए पनि त्यो पर्याप्त होइन । हवाईदेखि सडक यातायातसम्म प्रभावित छन् ।  माथि उल्लिखितबाहेकका औपचारिक क्षेत्रलाई छाड्ने हो भने हामी धेरैजसो क्षेत्रमा सकारात्मक रूपमा पुनः आउँछौं भन्ने संकेतहरू छन् ।  एफएमसीजी, खाद्य उद्योग, निर्माण उद्योग र अटो क्षेत्र कुनै न कुनै हदसम्म तंग्रिएको तथ्यांक देखिएको छ । जस्तै, अर्थतन्त्रको मुख्य हिस्सा ओगटेको प्रमुख क्षेत्र निर्माण उद्योग हो । सिमेन्ट, छडलगायत हार्डवेयर व्यापार, व्यवसाय सबै निर्माण उद्योगसँग जोडिएका क्षेत्र हुन् । अहिलेको तथ्यांक हेर्दा निर्माण उद्योग नेपालमा स्लो डाउन भएको छैन, अहिलेसम्म ग्रोथमै गएको छ । महामारीका बेला गरिएका बन्दाबन्दीमा केही समय बन्द भए पनि छिट्टै तंग्रिने उद्योगमा यो पर्छ ।  यस्तै, एफएमसीजीको कुरा गर्ने हो भने धेरै हदसम्म सुधारोन्मुख छ र पहिलाकै सामान्य अवस्थामा आउने क्रममा छौं । कपडा उद्योग प्रभावित क्षेत्र हो तर अहिले ५० प्रतिशतभन्दा कम क्षमतामै चलेको देखिन्छ । अटोमोटिभ क्षेत्र अहिलेसम्म लयमा आइनसके पनि ६० देखि ७० प्रतिशतसम्म सञ्चालनमा आएको तथ्यांक छ । नेपालको निजी क्षेत्रले पहिलाकै अवस्था भेट्न समय लाग्ने देखिए पनि अहिलेको अवस्था हेर्दा सकारात्मक संकेत देखिन्छन् । तर, समस्यै नभएको भने होइन ।  अहिले पनि हामीकहाँ दीर्घकालीन लगानीका लागि आत्मबल कमजोर भएको देखेको छु । यो महामारी कति समयसम्म रहने हो, के हुने हो भन्ने यकिन नभएकाले दीर्घकालीन लगानीलाई केही समय पर्ख र हेरको अवस्था अँगाल्ने हो कि भन्ने अवस्था लगानीकर्तामाझ छ । यो हाम्रा लागि निरुत्साहित हुने कुरा हो । अहिले पनि नेपालमा व्यापार घाटा असाध्यै ठूलो छ । व्यापार घाटा कम गर्न देशमा उत्पादन हुन जरुरी छ । उत्पादन हुन नसक्नुमा देशका आफ्नै चुनौती छन् । यी चुनौतीका विषयबारे हामीले बोलेका पनि छौं ।  अहिले महामारीले मनोवैज्ञानिक रूपमा पनि नयाँ चुनौती थपिएको छ । जब–जब स्थिति अलिकति अस्थिर र तरल रहन्छ, यस्तो बेला दीर्घकालीन लगानी हुँदैन । यसमा अर्थविज्ञहरूको धारणा समान पाइन्छ । नेपालको निजी क्षेत्र सक्षम छ र आफ्नो देशमा लगानी गर्ने वातावरण मिले स्रोतको कमी छैन । तर, हामीकहाँ समस्या भनेको ‘कस्ट अफ डुइङ बिजनेस’ हो । उद्योग तथा व्यवसायको लागत तुलनात्मक रूपमा बढी छ ।  मैले सधंै भन्ने गरेको छु, नेपालको निजी क्षेत्र अन्य देशको निजी क्षेत्रजस्तै नाफामूलक हुन्छ । हामी नाफाको विषय नसोच्ने हो भने रोजगारी सिर्जना गर्न सक्दैनौं र राज्यलाई कर तिर्न पनि सक्दैनौं । राज्यले राजस्व संकलन गर्न सक्दैन । अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउन नाफा आवश्यक छ र यसका लागि लगानी पनि उत्तिकै जरुरी हुन्छ । हामीले नाफालाई नराम्रो दृष्टिले हेर्ने हो भने लगानी आउँदैन र लगानी नभए रोजगारी सिर्जना पनि हुँदैन । यस्तो भए हामी सीधै ट्रेडिङ इकोनमीतिर मात्रै जानेछौं ।  ‘सम्मानित निजी क्षेत्र, समृद्ध नेपाल’ महासंघले नारासहितको भिजन पेपर ल्याएको छ । भिजन पेपरमा कस्ट अफ डुइङ बिजनेस कसरी घटाउने, इज अफ डुइङ बिजनेस कसरी बढाउनेलगायत विषय समेटिएको छ । जे कुरा अघि आउँछ, त्यसलाई मात्रै सम्बोधन गर्दै जाने हो भने लक्ष्य भेटिँदैन, हामीहरू अगाडि पनि पुग्दैनौं । यसकारण विषयवस्तुमा केन्द्रित भएरै अघि बढ्नुपर्छ भन्ने मान्यताअनुसार भिजन पेपर तयार गरिएको हो ।  भिजन पेपरको मुख्य लक्ष्य भनेको सन् २०३० सम्म नेपालको अर्थतन्त्र कसरी १०० विलियन डलरको बनाउन सकिन्छ र हरेक वर्ष ४ लाख रोजगारी सिर्जना सकिन्छ भन्ने नै हो । यसका लागि उद्योग, कृषि, वाणिज्य र सेवा यी ४ क्षेत्रमा के–के परिर्वतन आवश्यक छ भन्ने विषय अध्ययन तथा विश्लेषण गरेर सुझाव तयार पारिएका छन् । स्टार्टअपमा राखिएका नयाँ सुधारका कार्यक्रम हाम्रै प्रयासमा भएका हुन् । उदाहरणका लागि सरकारले स्टार्टअपका निम्ति १ अर्ब रुपैयाँको च्यालेन्ज फण्ड ल्याएको छ ।  यसैगरी प्रोजेक्ट फाइनान्सिङ र बिनाधितो कर्जा दिने विषयलाई बलियो गरी उठाएका छौं । जबसम्म साना तथा मझौला उद्योग, व्यवसायलाई साँच्चै प्रोत्साहन गर्न सकिँदैन तबसम्म समृद्धिको सपना पूरा हुन सक्दैन । ठूला व्यवसायीले मात्रै देशलाई समृद्ध बनाउँछन् भन्ने मलाई लाग्दैन । त्यसैले साना तथा मझौला उद्योग व्यवसायीले लगानी गर्ने वातावरण बन्नुपर्छ ।  साना तथा मझौला उद्योग, व्यवसायीका मुख्य समस्या भनेको कर्जा प्राप्ति नै हो किनभने उनीहरूसँग धितोको समस्या हुन्छ । हामीले यदि ४० प्रतिशत कसैले लगानी गर्न सक्छ भने ६० प्रतिशतसम्म बिनाधितो कर्जा सरकारले दिनुपर्छ भनेर लबिइङ गर्दै आएका छौं । बैंकहरूको कुल ऋण लगानीको १० प्रतिशत बिनाधितो साना तथा मझौला उद्योग व्यवसायमा जानुपर्छ । बजार प्राप्तिलगायत विषयमा सहजीकरण गरेर अघि बढ्नुपर्छ ।  नेपालमा विभिन्न समय विभिन्न खाले चुनौती आए । यिनलाई पार गरिएको छ र अहिलेको महामारीबाट पनि सकारात्मक बाटो देखिनेछ । अहिले पनि हाम्रो अर्थतन्त्रले तंग्रिने क्षमता राख्छ । हामी गतिशील र उच्च वृद्धिमा जाने हो भने धेरै पक्षमा सुधार आवश्यक छ । अर्थतन्त्रका ठूला क्षेत्रहरू अहिले पनि समस्यामा छन् । यद्यपि बाँकी क्षेत्रमा सुधार देखिएका कारण आर्थिक पुनरुत्थानका लागि लगानी आवश्यक छ ।   जबसम्म निजी क्षेत्रलाई सम्मान गरिँदैन र उसले गर्ने नाफालाई राम्रो तरिकाले हेरिँदैन, तबसम्म यो देश समृद्ध हुन सक्दैन । हामीकहाँ निजी क्षेत्रलाई हेर्ने सबैको दृष्टिकोण नकारात्मक छ । निजी क्षेत्रको एक जना व्यक्ति मन्त्री बन्दा सबैले त्यसको विरोध गरेबाट यो पुष्टि हुन्छ । इन्जिनियर, डाक्टर आदि मन्त्री बन्न मिल्छ तर निजी क्षेत्रका व्यवसायी मन्त्री बन्न किन मिल्दैन ?  (कुराकानीमा आधारित)

देशलाई दुर्घटनाबाट बचाउन मधेशी–आदिवासी जनजातिको एकता आवश्यक छः मन्त्री सोनल

जनता समाजवादी पार्टी नेपालका कार्यकारिणी सदस्य तथा प्रदेश २ सरकारका भौतिक पूर्वाधार विकास मन्त्री जितेन्द्र सोनलले देश गम्भीर मोडमा गएको हुनाले एकतावद्ध भएर परिवर्तनलाई जोगाउन आह्वान गरेका छन् । राज्यले मधेशी, आदिवासी जनजातिलाई फुटाएर शासन गरेको भन्दै उनले यो देशमा मधेशी तथा आदिवासी जनजाति मिले मात्र परिवर्तन सम्भव रहेक...

कुरा मिले हीरा, नमिले किरा

जब बनारसका राजाले प्रजासँग नयाँ कर लगाउन चाहे, तब उनका चार मन्त्रीले विरोध गरे । यसबाट क्रुद्ध बनेका राजाले तिनीहरूलाई देश निकाला गरिदिए । बाटोमा हिँड्दै जाँदा तिनीहरूले जमिनमा ऊँटको पाइला ...